محمدرضا حشمتی: کوبیدن در مساجد بدعت است، حتی اگر عمل مثبتی باشد/پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، «هیات منا الذله» شعار محوری بود/ عزاداری سنتی منشأ روشنگری بوده و هست

جی پلاس ـ منصوره جاسبی: با شروع ماه محرم پرچم های عزا بر در خانه ها و مساجد و تکایا برافراشته و از شب اول ماه طبق فرمایش امام صادق علیه السلام عزاداری ها شروع می شود. در ادامه ماه محرم، بیستم ماه صفر مصادف با اربعین حسینی و روزهای آخر ماه صفر نیز رحلت پیامبر (ص) و شهادت دو نور دیده ایشان است. سال هاست که پایان صفر و شروع ربیع الاول مردم را طبق رسمی که بدعتی در آیین های دینی به شمار می رود به در مساجد می کشاند و شمع روشن کرده و از خدا طلب حاجت می کنند. رسمی که هیچ ریشه ای در روایات و احادیث و سیره ائمه معصومین علیهم السلام ندارد. همین مساله ما را بر آن داشت تا در گفت و گویی علت این امر را از حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا حشمتی، معاون اسبق قران و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جویا شویم:

 

بسم الله الرحمن الرحیم. وقتی به نام دین کارهای نویی را که هیچ سندیتی ندارد انجام می دهیم اشکال دارد وگرنه فی نفسه درِ مساجد رفتن که گاهی حتی برای تمیز کردن مسجد هم هست هیچ اشکالی ندارد. ولی وقتی به عنوان امری مستحبی در دین مطرح می شود که آن را به پیامبر (ص) و امامان معصوم علیهم السلام هم نسبت می دهیم اشکال دارد و در این میان، ممکن است که کسی دعایی کند و حاجتش نیز بر آورده شود و این در افواه می پیچد بدون اینکه سندی داشته باشد و این موضوع شیوع پیدا می کند. چند سال قبل در باب این قضیه از سوی دفتر مقام معظم رهبری هم اطلاعیه ای در این خصوص که این عمل بدعت است و هیچ سندیتی ندارد، صادر شد. هر امری که به عنوان دین در میان مردم شایع کنیم که خدا و پیامبر خدا(ص) و امامان علیهم السلام امر کردند ولی واقعیت این نباشد و از سوی آنها هیچ سندی وجود نداشته باشد بدعت است. حالا فرقی نمی کند حتی اگر عمل مثبتی هم باشد باز هم بدعت است و کار منفی هم که زیاد است  و بدعت به حساب می آید و این امر از آنجا شایع شد که خود ماه صفر را نحس به حساب می آوردند که در مصاحبه قبلی هم عنوان شد (آیا ماه صفر نحس است؟ پاسخ محمدرضا حشمتی به این پرسش مهم) که ماه ها و روزها به خودی خود که هیچ نحسیتی ندارند و زمان هستند و زمان ها بجز خیر و نیکی چیزی درشان نهفته نیست این اعمال ماست که می توانیم بدی و خوبی را به آنها حمل کنیم و چون ماه صفر ماه غم و اندوه بوده در روز اول ماه ربیع این امر باب شد و در بعضی از استان ها مانند تهران این عمل زیاد شد که از ساعت یک و دو نیمه شب، به در هفت مسجد می رفتند و شمع روشن می کردند و به قول خودشان در می زدندو تا اذان صبح ادامه داشت؛ و زحمت برای مردم فراهم آوردند که این پدیده بدعت بود و علمای دین مخالفت کردند و بعضی مردم که مشکلاتی دارند فکر می کنند این هم راهی است برای برآورده شدن حاجت و راه مقدسی هم هست که هیچ سندیتی هم ندارد.

 

درباره روزه اول ماه ربیع الاول هم توضیح بفرمایید.

طبق اعمال ماه های قمری که در مفاتیح الجنان حاج شیخ عباس قمی یا در دیگر کتاب ها آمده برای اول ماه های قمری اعمالی ذکر شده است مانند نمازی که در روز اول هر ماه قمری خوانده می شود و صدقه داده می شود و برای این روز هم اعمالی ذکر شده که ربطی به این موضوع پیدا نمی کند.

 

در سال های اخیر در فضای مجازی حدیثی را به حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم نسبت می دهند برای خبر دادن حلول ماه ربیع و تبریک گفتن آن که هر که زودتر حلول ماه را تبریک بگوید بشارت بهشت به او می دهند، آیا این صحت دارد؟

این بر می گردد به همان پایه غلط که صفر را نحس دانستند و این روایت هم سندیت ندارد. در حالی که برای اول هر ماه جزء اعمال استحبابی است که هلال ماه رویت شود و در ایران فقط به ماه مبارک و ماه شوال بیشتر اکتفا می شود و همچنان در دیگر کشورهای عربی این رسم پیاده می شود و تبرک دارد و مبارک است نو شدن ماه. در حالی که این مطلب، این را می رساند که ماه صفر ماه خوبی نبوده است. از سابق در ایران مرسوم بود که برای فرا رسیدن ماه مبارک رمضان کاروان هایی راه می افتاد و حلول ماه را اعلام می کردند از بس که مقدمش مبارک است. اما این حدیث درست نیست.

 

اگر به این نیت که دو ماه عزاداری کردیم و لباس مشکی پوشیدیم بخواهیم لباس نویی در این شب بپوشیم به این واسطه که دو ماه، ماه حزن بوده و حال ماه ولادت حضرت رسول (ص) رسیده است چه وجهی دارد؟

در عزاداری های سنتی و اصیل ما هم دو ماه عزاداری پیوسته خیلی مستند نیست در حالی که دهه اول محرم را داریم و اربعین و روزهای آخر ماه صفر را داریم و بعضی ها معتقدند که در این دو ماه حتما لباس مشکی بپوشد و هیچ کار مثبتی انجام ندهد، خانه ای عوض نکند، عقدی صورت نگیرد اما ما چنین دستوری نداریم. اما بد نیست که با توجه به پشت سر گذاشتن اربعین و رحلت پیامبر(ص) و نو شدن ماه و فرا رسیدن ماه ربیع این کار را انجام دهیم. چرا که ربیع خودش بهار است.

ما در رفتار ائمه (ع) بعد از امام حسین علیه السلام چنین نداریم که دو ماه عزاداری را بکشانیم تا صفر و حالا که از حزن خارج شدیم خوشحال باشیم که این درست نیست و در فرهنگ دینی ما نیست در صورتی که برای ورود به ماه محرم حدیث داریم و قبلا هم عزاداری ها به این گستردگی و تبلیغات نبوده است البته مراکز دینی و تبلیغی و مذهبی مراقبت می کردند اما اینکه دو ماه از همه فعالیت ها دور بمانیم در همین سال های اخیر باب شده است.

 

علت اینکه امام بر محرم و صفر تاکید می کردند چه بود؟

علت این که امام این جمله را مطرح کردند علیه ظلم بود. ما به عنوان مسلمان و شیعه تاسی می جوییم به پیام امام حسین(ع) و حرکت زینب کبری سلام الله علیها و اگر پای اصل دین یا مسئله ای پیش آید تا مرحله شهادت هم پیش می رویم و تاسی می جوییم به رفتار آن بزرگان در برابر ظلم. همین ائمه(ع) فرمودند که بروید دانش بیاموزید و کشور خودتان را آباد کنید و پیشرفت کنید. این وجه هم هست دیگر. عزاداری ها زمان قبل از انقلاب اسلامی خیلی وجهه انقلابی داشت و هیات منا الذله شعار محوری بود و این عزاداری ها سنتی بوده و خوب است همان سنتی ادامه پیدا کند فارغ از ریا و تظاهر و تبلیغ. در عزاداری سنتی مباحث روشنگری انجام می شود و درک و شعور مردم زیاد می شود. حتی نوحه های قبل از انقلاب روشنگرانه بود و حالا ما با آهنگ های رپ قاطی می کنیم که هیچ کدام مصادیق عزاداری های سنتی نیستند.

 

در ادامه گفت و گو بخشی از سخنان امام خمینی(س) درباره عزاداری سنتی آورده شده است:

باید ماها و شماها در گفتاری که داریم و خصوصاً در این ماه محرّم و صفر، که ماه‌‎ ‎‌برکات اسلامی است و ماه زنده ماندن اسلام است، باید ما محرّم و صفر را زنده نگه‌‎ ‎‌داریم به ذکر مصائب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ که با ذکر مصائب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ‌‎ ‎‌زنده مانده است این مذهب تا حالا؛ با همان وضع سنتی، با همان وضع مرثیه سرایی و‌‎ ‎‌روضه خوانی. شیاطین به گوش شما نگویند که ما انقلاب کردیم، حالا باید همان مسائل‌‎ ‎‌انقلاب را بگوییم و مسائلی که در سابق بود حالا دیگر منسی باید بشود؛ خیر.‌

‌‌     ما باید حافظ این سنت های اسلامی، حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در‌‎ ‎‌عاشورا، در محرّم و صفر، در مواقع مقتضی به راه می افتند، ‌‌[‌‌باشیم؛‌‌]‌‌ تأکید کنیم که بیشتر‌‎ ‎‌دنبالش باشند. محرّم و صفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سیدالشهدا‌‎ ‎‌ـ سلام الله علیه ـ است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است؛ زنده نگه داشتن عاشورا‌‎ ‎‌با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا، با همان وضع سابق و از‌‎ ‎‌طرف توده های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم، دستجات‌ عزاداری به عنوان عزاداری راه می افتاد. باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ‌‎ ‎‌بماند، باید این سنت ها را حفظ کنید. البته اگر یک چیزهای ناروایی بوده است سابق و‌‎ ‎‌دست اشخاص بی اطلاع از مسائل اسلام بوده، آنها باید یک قدری تصفیه بشود، لکن‌‎ ‎‌عزاداری به همان قوّت خودش باید باقی بماند و گویندگان پس از اینکه مسائل روز را‌‎ ‎‌گفتند، روضه را همان طور که سابق می خواندند و مرثیه را همان طور که سابق‌‎ ‎‌می خواندند، بخوانند و مردم را مهیا کنند برای فداکاری.‌ (صحیفه امام؛ ج ۱۵، ص ۳۳۰)

 

مشاهده خبر در جماران