در نشست خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا؛
سید جواد ورعی: خدمت باید همراه با پایبندی به اصول اخلاقی باشد/ امام حسین (ع) حاضر نبودند برای پیش برد اقداماتشان اخلاق و اصول حقوقی را زیر پا بگذارند|آرمان ذاکری: باید زیست حسینی داشته باشیم/ در یکی از بدترین دوره‌ها اباعبدالله منفعل نمی‌شود
سید جواد ورعی در سلسله نشست‌های خانه اندیشمندان علوم انسانی به مناسبت ایام شهادت سیدالشهدا تاکید کرد: امام حاضر نبودند اصل حقوقی و اخلاقی را زیر پا بگذارند تا اینکه چند نفر بیشتر بمانند. یکی از درس هایی که مکتب سیدالشهدا برای کسانی که فعالیت های سیاسی و حزبی می کنند همین است که خدمت باید همراه با پایبندی به اصول اخلاقی باشد. ما مدعی هستیم که شیعه علی ابن ابیطالب و حسین ابن علی هستیم بنابراین در ادعا خود باید ثابت قدم باشیم.
به گزارش جماران از روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، استاد جواد ورعی در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: موضوع سخنرانی امروز بنده درباره حق انتخاب و تعیین سرنوشت در مکتب حسینی است.بشر موجود مختار آفریده شده و همچنین برای هدفی خلق شده است. اراده بر این بوده انسان راه و ریشه کلام خود را با اراده انتخاب کند و مسئولیت انتخاب خود را بپذیرد. در میان همه موجودات این ویژگی در انسان است. انسان راه خودش را خودش انتخاب می کند اما انسان بی نیاز از ارشاد و راهنمایی نیست اما تصمیم گیری بر عهده او است. انسان باید مسئولیت تصمیم و پیامدهای دنیوی و اخروی کار خود را بپذیرد.
وی با اشاره به مکتب سیدالشهدا بیان کرد: حضرت همواره نسبت به جامعه اسلامی وفادار بودند که جنبه حقوقی و اخلاقی دارد. پایبندی سیدالشهدا به اصول حقوقی و اخلاقی اختصاص به آن حضرت ندارد. پیش از ایشان هم پیغمبر، امیرالمومنین و امام مجتبی (ع) هم بر این اصول پایبند بودند. در سیره سیدالشهدا این است که ایشان در حرکت سیاسی، اعتراضی و اصلاحی خودشان به این اصل با تمام وجود پایبند بودند و به آن التزام داشتند.
استاد جواد ورعی تاکید کرد: معمولا در حرکت های سیاسی سیاستمداران، کمتر به این مسئله توجه می شود. سیاستمداران از ابزارهای مختلف استفاده می کنند تا بر هواداران خود بیافزایند تا از هواداران خود بهره برداری سیاسی کنند. اما امام حسین (ع) در حرکت اعتراضی خودشان نیازمند نیروی انسانی بودند اما حاضر نبودند برای پیش برد اقداماتشان اخلاق و اصول حقوقی را زیر پا بگذارند. فعالان سیاسی در جوامع مختلف و حرکات خود کمتر به این اصل پایبندی نشان می دهند. گاها یک حزب سیاسی برای بیانیه و جمع کردن امضا، بدون دانستن افراد اسم آنها را در لیست قرار می دهند و افراد را در معذوریت می گذارند. اصول اخلاقی را زیر پا میگذارند تا هواداران خود را بیشتر از حزب رقیب نشان بدهند. این حرکت در جامعه ما که ادعا تشییع و پیروی از امیرالمومنین داریم هم وجود دارد. سنگ آنها را به سینه می زنیم اما کمتر به اصول حقوقی و اخلاقی پایبندی نشان می دهیم.
وی با اشاره به نمونه هایی از سیره امام حسین (ع) گفت: سیدالشهدا برای درخواست بیعت از مدینه حرکت کردند و نمی خواستند با معاویه بیعت کنند. ایشان در مدینه نامه به بنی هاشم نوشتند که هرکس همراه من بیاید و در حرکت اعتراضی همراهی کند بداند این قیام همراه با خطر و شهادت است و با علم و اطلاع از این موضوع همراهی کنند. در آن زمان وقتی بزرگی از خاندان تصمیمی می گرفت همه خاندان خود را موظف به اطلاعت می دانستند اما امام حسین (ع) حاضر نبوند که حرکتشان بدون پیروی آگاهانه باشد. امام در نامه به بنی هاشم نوشتند هرکس همراه من می آید بداند که آخرش شهادت است البته اگر هم همراهی نمی کنند فکر نکنند فتح و پیروزی همراه است. هر چقدر کاروان به سمت کربلا می رسد خبرهای جدیدی از کوفه به ابی عبدالله می رسد و امیدها کاهش می یابد. به یکی از منازلی که حضرت می رسند شهادت مسلم ابن عقیل به کاروان می رسد. مسلم نماینده امام حسین (ع) در کوفه بود تا پاسخ دعوت از قبایل کوفه را بدهد. در نامه نوشته شده بود، وقتی مسلم آمد صدها و هزاران نفر از سران و بزرگان قبایل اعلام وفاداری کردند اما حکومت، مسلم ابن عقیل را به شهادت رساندو کسی پشت او نایستاد.
این استاد در ادامه افزود: وقتی خبر رسید که در کوفه پشت امام حسین (ع) را خالی کردند حضرت فرمودند خبر سری نداریم. امام فرمودند اصحاب من یاران من هستند و موضوع مخفی نداریم. سیاستمداران خبرها را مخفی می کنند تا هواداران خود را از دست ندهند. حضرت در آن زمان فرمودند هر کدام از شما می خواهد برگردد همین الان برگردد. حضرت فرمودند بدانید که کوفه دست حمایت خود را برداشته و با اطلاع و آگاهی، راه خود را انتخاب کنید. عده قابل توجهی کاروان را ترک کردند. حضرت خبر کوفه را پنهان نکردند. حضرت می فرمایند اگر با من بیعت کردید دست بیعت خود را برمی دارم و تعهدی به من ندارید و آزاده هستید. امام در نامه ها و سخنرانی های خود حقیقت را آشکارا بیان کردند. اگر کسی همراه من می آید از روی اطلاع و آگاهی این کار را انجام بدهد. امام حسین (ع) جلوی تصورات نادرست را گرفتند.
وی بیان کرد: حضرت در شب عاشورا اصحاب را جمع کردند و سخنرانی مشترکی داشتند. روایتی است که حضرت دو تا سخنرانی برای اصحاب و اهل بیت داشتند. حضرت در شب عاشورا واقعیت را روشن کردند. اگر کسی می ماند آگاهانه باشد. حضرت فرمودند می ترسم شما ندانید فردا چه اتفاقی می افتد و شرم و حیا باعث شود که مرا ترک نکنید. حضرت فرمودند من بیعت خودم را برمی دارم و تعهدی نسبت به من ندارید و از تاریکی شب استفاده کنید. ایشان گفتند هرکس بماند فردا کشته می شود. برخی که خانواده داشتند حاضر نشدند که بروند. حضرت فرمودند هرکس می ماند آگاهانه بماند و مسئولیت این تصمیم خود را بپذیرد.
وی در پایان تاکید کرد: امام حاضر نبودند اصل حقوقی و اخلاقی را زیر پا بگذارند تا اینکه چند نفر بیشتر بمانند. یکی از درس هایی که مکتب سیدالشهدا برای کسانی که فعالیت های سیاسی و حزبی می کنند همین است که خدمت باید همراه با پایبندی به اصول اخلاقی باشد. ما مدعی هستیم که شیعه علی ابن ابیطالب و حسین ابن علی هستیم بنابراین در ادعا خود باید ثابت قدم باشیم.
آرمان ذاکری: باید زیست حسینی داشته باشیم
آرمان ذاکری در ویژه برنامه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: رشته تحصیلی من جامعه شناسی دینی است. بخشی از تحقیقات خود را در حوزه دین و عزاداری ها ارایه می کنم. برخی می گویند جامعه شناسی همنشین خوبی برای دین نیست اما مطالعات جامعه شناسی برای دین داران مفید است. در اینجا می خواهم درباره منافشه غلو صحبت کنم و اینکه مناقشه غلو چیست و چه اهمیتی دارد. این مناقشه غلو، به نزاعی در میان جریان های شیعی بین دو دسته مختلف برمی گردد. البته هر دو دسته خودشان را شیعه و وفادار به اهل بیت می دانند. اما اینها دو تفسیر مختلف از مفهوم ولایت و جایگاه ائمه و جایگاه و خلقت آنها دارند. هر دو جریان خود را تشییع تعریف کردند و دعوا بین شیعه و دشمنان نیست. گاهی این دعواها بزرگ شده است البته این دعواها در دوران ائمه هم شکل گرفته است.
دکتر ذاکری در ادامه گفت: منظور از غلو در دعوا این است که رد آن را در عزاداری ها بگیریم که در آن افراد با نسبت دادن صفات به ائمه و پیامبر معتقد هستند که گفتمان آنها شایسته است. برخی جریان ها در درون تشییع به ائمه و پیامبر خدا نسبت خدایی دادند. قدرتهایی را به ائمه نسبت می دادند که مخالفان آنها می گفتند که گفتن آنها برای ائمه جایز نیست. در مجموعه تحقیقات، «مدرسی طباطبایی» در فصلی مشخص درباره غلو اشاره شده است که غلو را نقد می کند. همچنین در مجموعه تحقیقات امیر معزی آمده است، افرادی را که متهم به غلو می کنند درست نبوده و آنها وفادار هستند. البته هر دو این بزرگواران در خارج از کشور آمریکا و فرانسه هستند و آثار آنها به زبان فارسی نیست و بعد ترجمه شده است.
وی ادامه داد: از حیث اجتماعی هم این بحث اهمیت دارد. در اینجا تاکید می شود وقتی جایگاه و قدرت نسبت داده شده ارتفاع می گیرد یکی از نتایج آن این است که عاملیت در جامعه ضعیف می شود. به جای تدبیر عقلانی مجموعه ای از مناسک می نشینند و تعادل به هم می خورد. به جای اینکه عقلانیت جامعه را هدایت کند نوعی انفعال در جامعه ایجاد می شود. در این جا ارجاع به خواب و رویا رونق می گیرد. ائمه همواره از عبارات غلو آمیز وجود داشته فاصله گرفتند.
وی تاکید کرد: در این میان برخی معتقد بودند که خداوند جهان را آفریده و سپس اختیارات کامل به ائمه داده است. ائمه در این باره موضع گرفتند که گفتند آنها دشمن خدا هستند و کذب گفتند. البته مناقشه در قرن چهارم خیلی بیشتر است.
وی افزود: کتب متعددی درباره این مسئله از حیث کلامی نوشته شده که کدام طیف درست و کدام طیف نادرست می گوید و سند روایات آنها مورد بحث قرار می گیرد. در اینجا به این بحث اشاره می کنم که چرا مناقشه در دوره ای اوج می گیرد و در دوره ای مناقشه نیست. در دوره ای که مناقشه جدی شد دوره قاجار است که رسول جعفریان به آن اشاره کرده است.
آرمان ذاکری بیان کرد: در میانه دوره قاجار ما شاهد این هستیم که متونی بین شیعیان متولد می شود که امروزه از ناحیه اصول شیعه از متون غلو آمیر یاد می شوند. الاسرار الشهادت جزو این دسته است.
در برخی متون و در نسبت دادن به ائمه طوری غلو می شود که برخی شیعیان به آن واکنش نشان دادند. از جمله چهره های شناخته شده علمی که واکنش نشان می دهد طبرسی نوری است. البته شاگردان او هم کتاب هایی نوشتند. هدف از این کتابها این بود که در عزاداری ها و در نقل قول ها از غلو در واقعه کربلا جلوگیری کنند. گاهی این مجوز را می دادند تا برای هدف جذب کردن مناسک امام حسین (ع) افراد را به گریه بیندازند. طبرسی همه این استدلال ها را رد می کند و می گوید این استدلال ها وجود ندارد. در این راستا سیدمحسن امین کتابی می نویسد که مورد مناقشه قرار می گیرد. ۷۰ سال در رد و یا تایید آن بحث شده است. کمتر مناقشه ای در تاریخ بوده است که انقدر درباره آن مرکب برای نوشتن صرف شده باشد.
آرمان ذاکری در ادامه گفت: چرا مناقشه در دوره قاجار اوج می گیرد. در دوره قاجار نشانه های زوال در نظم سنتی حاکم در جامعه آشکار می شود. نخستین زوال در جنگ ایران و روسیه ایجاد می شود. ایرانیان با قوای نظامی مدرن مواجه می شوند و به رغم رشادت های مهم و فتوای علما برای جهاد مردم تدابیر سنتی دیگر پاسخگو نیست. ایرانیان شکست می خورند و عهدنامه های سنگین امضا می شود و این مهم اثر منفی در ذهن ایرانیان برجای گذاشت. در ادامه انگلیس هرات را جدا می کند و در ادامه مهمترین کارکرد دولت که حفظ ممالک است از بین می رود و‌در میانه دوره قاجار کشور با قحطی پیاپی و شروع بیماری مسری مواجه می شود. مورخین گزارش دادند که کشور درگیر قحطی و وبا و طاعون می شود. نیمی از جمعیت ایران از بین می روند. دولت شهر را ول می کند و وقتی شهر را ول می کند ناامنی افزایش می یابد. قحطی انقدر زیاد بود که ملت ها جنازه آدم ها را می خوردند و مردم بچه های خود را زنده می‌خوردند.
وی درباره ربط این موضوع با جریان غلو گفت: جامعه از دولت قطع امید می کند و چند جریان شکل می گیرد که یکی از آنها جریان اصلاحی است. اما جریان دیگر اوج می گیرد که پناه گرفتن در دین است. واقعیت عادی بهم میخورد و بر قدرت جایگاه مراجع دینی می افزاید و مردم به روضه ها و عزاداری ها پناه می برند. البته این پناه بردن در آن زمان منفعلانه بود و مانع می شد که عقل و خرد جمعی را به کار بیندازند تا به حل مسئله کمک کند. می بینیم در این دوره ها تاکید بر مظلومیت جایگزین تاکید بر عدالت می شود. بحث راجب اینکه چگونه با دوست داشتن اهل بیت رستگار شویم، جایگزین این می شود که چگونه رفتار کنیم تا رستگار شویم.
وی در پایان تاکید کرد: در یکی از بدترین دوره ها اباعبدالله منفعل نمی شود و تسلیم هم نمی شود و در متن میدان حاضر است. باید زیست حسینی داشته باشیم و فقط حب ائمه را داشته باشیم.
مشاهده خبر در جماران