به مناسبت ۶۰ امین سالروز قیام ۱۵ خرداد؛
قیامی که عَلَم را خَم کرد!
دهه محرم بود و تاسوعا و عاشورا در پیش، رژیم قصد داشت شرایط را کامل زیر نظر داشته باشد تا مبادا تحرکی صورت گیرد. امام عصر عاشورا بالای منبر رفت و رشته هایشان را پنبه کرد. دیگر طاقتشان طاق شده بود و وجودش را تاب نمی آوردند چاره را در دستگیری اش دیدند غافل از اینکه مردم کوتاه نخواهند آمد و شد آنچه که آنها دلشان نمی خواست.
به گزارش خبرنگار جماران، قیام ۱۵ خرداد سال ۴۲ که امسال در آستانه 60 سالگی آن قرار داریم را می توان نقطه عطف نهضت امام خمینی به شمار آورد. یاران و همراهان این نهضت خاطرات فراوانی از آن قیام و چگونگی آن به یاد دارند، از جمله این افراد باید به مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی اشاره کرد که افتخار دارد تا نامش در زمره یاران روح الله ثبت و ضبط شود. او به بیان خاطره ای درباره این واقعه تاریخی پرداخته است. در کتاب امام خمینی به روایت آیت الله هاشمی رفسنجانی چنین آمده است:
پانزده خرداد به حق از طرف امام لقب «یوم اللّه» گرفته و یکی از افتخارات عظیم نهضت اسلامی و یکی از لکّه های ننگ تاریخی بر چهره رژیم سفّاک شاه و حامیانش است. این واقعه، یکی از حوادث عجیب و غریب تاریخ است، مثل خود انقلاب که مایه ناباوری ناظران دنیا بود، برای ناظران جهانی غیرقابل قبول بود، حتی برای خود دولت، یعنی دولت آن روز[1] که چگونه در محیط خفقان و فشار و دیکتاتوری که وجود داشت، با آن سرعت، چنان قیام مردمی به وجود بیاید؛ مذاکراتی که هیأت دولت شاه در زمان حادثه 15 خرداد، به ریاست علَم در عصر 15 خرداد انجام داده و دو سه هفته بعد هم یکی دو جلسه بوده، مربوط به این روز، که منتشر شده است.
علَم می گوید که: ما پیش از محرم به فکر افتاده بودیم تا امام را بگیریم (او امام نمی گوید، من تعبیر امام را می گویم) ایشان را بازداشت کنیم، ولی گفتیم شاید روزهای محرم برایمان مشکل درست بکند، بگذاریم بعد از دهه محرم و فکر نمی کردیم که قضیه به اینجا کشیده بشود.
اگر در نظر بگیرید که ریشه این قیام همگانی، در کمتر از چند ماه، این همه توانسته است به عمق جامعه فرو برود و جامعه را به این وسعت در مقابل رژیم شاه قرار بدهد، می فهمید که معنای رهبری، مبارزه و نفوذ رهبری چیست؟ این امر خیلی عظیم است که یک رهبر بتواند در این مدت کوتاه، این گونه مردم را تجهیز بکند و وادار بکند که به استقبال خطر بروند و یکباره در سراسر کشور، حرکتی عظیم به وجود بیاید. خب، شما می دانید شهرهای تبریز، قم، شیراز، خراسان، اصفهان و بسیاری از شهرستان های دیگر و مرکز مهم ـ تهران ـ در چنین روزی، یکباره و یکدفعه علیه بی داد شاه، شعله شدند و آتشگیره این جریان به صورت ظاهر، بازداشت امام بود؛ اما یک بازداشت ساده نمی توانست این همه حرکت ایجاد بکند، این جریان احتیاج داشت به یک جریان صحیحی که مردم را آماده بکند.
قضیه به این شکل می شود: امام در روز عاشورا (البته دهه محرم اوج کار بود) سخنرانی می کنند. دستگاه حکومتی شاه می فهمد که دیگر امام نمی تواند آزاد باشد. بنابراین شب دوازدهم محرم امام را بازداشت می کنند. یعنی امام روز 13 خرداد (دهم محرم) سخنرانی می کنند و روز دوازدهم محرم (15 خرداد) نیمه شب، بازداشت می شوند، بازداشت امام این جریانات را به وجود آورد. من خودم در آن موقع در باغ شاه سابق و پادگان لاهوتی امروز، سرباز بودم، طلبه بودم، ما را گرفته بودند، با پنجاه نفر از طلبه های قم و آنجا سرباز بودیم. ما از نزدیک در جریانات قرار می گرفتیم، چون آنجا لشکر گارد بود و بعضی از افسران لشکر گارد هم در داخل پادگان، با ما آشنا بودند و از این طریق جریانات را می فهمیدیم.
طی دهه محرم، من سفری به قم کردم و به زیارت امام رفتم. در آن زمان، مبارزه اوج داشت، سخنرانی ها آغاز شده بود و حرکت وعاظ و مردم در مساجد نشان می داد که کشور آبستن مسائلی است و حوادثی در پیش است. در این شرایط خدمت امام رسیدم تا ببینم وظایف ما چیست؟ آنجا چه خواهد شد؟ امام فرمودند: من برای شما وظیفه ای تعیین نمی کنم، اما خود ما برنامه ای داریم که به همین زودی، خبر آن به شما می رسد.» بیش از این چیزی به ما نگفتند.[2]
1. با استعفای دکتر علی امینی در 28 تیر ماه 1341، امیر اسداللّه علم به نخست وزیری رسید.
2. هاشمی رفسنجانی، اکبر؛ خطبه های نماز جمعه؛ ج 4، صص 249ـ252.
برشی از کتاب امام خمینی (س) به روایت آیت الله هاشمی رفسنجانی؛ ص 36-37
مشاهده خبر در جماران