هادی سروش: یکی از اعضای مجلس خبرگان می‌گوید: «بی‌حجاب در بند شهوات دیگران است»؛ آیت‌الله مصباح می‌نویسد: «دوست داشتن وطن؛ امر کوچکی است که در برخی از حیوانات هم دیده می‌شود»؛ خب این تعبیرات چه بر سر رابطه مردم با دین می‌آورد؟

به گزارش جماران؛ حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در شب قدر بیست و سوم ماه رمضان با موضوع "خروجی دین و خروج از دین" به عوامل دین گریزی و خروج از دین پرداخت و گفت: یکی از دغدغه هایی که از زمان پیدایش دین وجود داشته؛ خروج و برون رفت افراد از دین است. و دین گریزی هم در ادیان قبل از اسلام وجود داشته و هم در صدر اسلام و زمان حیات پیامبر(ص) مطرح بوده است؛ بنابراین دین گریزی پدیده جدیدی نیست. البته میزان آن در هر عصری ممکن است افزایش یا کاهش یابد.

وی با اشاره به روایتی در تفسیر فخر رازی به نقل از جابربن عبدالله انصاری از پیامبر(ص) پرداخت که روایت شده است: «مردم گروه گروه مسلمان می شوند و گروه گروه هم از دین خارج می شوند». پس موضوع دین گریزی از زمان پیامبر مطرح بوده است؛ بنابراین دین گریزی پدیده جدیدی نیست. البته میزان آن در هر عصری ممکن است افزایش یا کاهش یابد.

مرحوم استاد مطهری هم در موارد متعدد به بسترهای بحث از خروج از دین پرداخته و مینویسد : "علت این بی دینی چیست؟ چرا افراد گروه گروه دین را رها می کنند: یخرجون من دین الله افواجا؟"

البته؛ اصل این عبارت «یخرجون من دین الله افواجا» از دوران بنی امیه بوده که وقتی حجاج به زنی گفت قرآن بلدی ؟‌ گفت : آری و شروع به خواندن سوره نصر کرد و در پایان بجای "یدخلون فی دین الله افواجا" خواند ؛ "یخرجون من الله افواجا" ! حجاج گفت چرا غلط خواندی؟ آن زن خطاب به حجاج گفت: تو و حاکمیت تو باعث شد مردم گروه گروه از دین خارج شوند: "یخرجون من دین الله افواجا."

حجت الاسلام سروش ادامه داد : شهید مطهری درباره علت خروج مردم از دین؛ دو علت را نقل و سپس نقد می کند: اول ؛ اینکه عصر دین گذشته است و بخاطر آن مردم از دین عبور می کنند که ایشان این دلیل را نمی پذیرد و می گوید؛ دین فطری و متعلق به همه اعصار است. 

و دلیل دیگر که ایشان نقل نموده اینکه ابزار شهوات بسیار زیاد شده و دین مانع شهوات است و مردم بدین خاطر دین را کنار می گذارند. استاد مطهری این دلیل را هم نمی پذیرد و می گوید؛ در همه دوره ها این محدودیت ابزار شهوات توسط دین وجود دارد.

اما خود مرحوم مطهری دلیل دیگری را برای دین گریزی بیان می کند و آن ایجاد یک حجاب و مانع بین دین حقیقی و قلب مردم و جامعه است و در واقع به جامعه پیامهای اصیل دین نمی رسد و بدین خاطر مردم، دین تحریف شده را کنار می گذارند. 

سروش گفت: اگر بخواهیم بصورت عمیق تر به این بحث نگاه کنیم باید بگوییم که «خروجی دین» عامل اصلی « خروج از دین» است و آن در سه شاخصه قرار دارد ؛

علت اول: تحقیر انسانها به نام دین است.  

مثلا مرحوم آیت الله مصباح بعنوان یکی از نظریه پردازان قدرت در جامعه می نویسد: «دوست داشتن وطن؛ امر کوچکی است که در برخی از حیوانات هم دیده می شود». خوب این تعبیرات چه بر سر رابطه مردم با دین می آورد؟

یا یکی از اعضای مجلس خبرگان که بالاترین نهاد دینی سیاسی است می گوید: «بی حجاب در بند شهوات دیگران است». و یا دیگری که باز عضو مجلس خبرگان است در سخنرانی در حرم قم گفته: «تامین مالی زنان، عامل طغیان در خانواده است». خوب اینها چه اثری بر دینداری بخش بزرگی از جامعه می گذارد؟!

علت دوم: تحریف مفاهیم دینی است. مرحوم علامه طباطبایی در المیزان می نویسد: «تصرف در تعالیم دینی موجب نابودی انسانیت و دین می شود»؛ یعنی اگر ما آموزه های دینی را تحریف کنیم دین، انسانیت و اخلاق را نابود می کند.

مثلا واژه دینی کفر را تحریف می کند و به مسلمانان تهمت کافر می زند! یا در واژه ارتداد دخل و تصرف میکند و ایراد هر شبهه ای را مساوی با ارتداد و بعد مستحق اعدام معرفی میکند! و یا آموزه دینی مهمی بنام «امربه معروف ونهی از منکر» را آنگونه تحریف می کند که موجب دین گریزی بخش بزرگی از جامعه می شود!!

هزینه کردن مالیات اخذ شده از مردم راهکار مشخص دارد همانطوریکه هزبنه کردن کفاره مثلا جای مشخص دارد ، خوب آیا میشود هزینه جاری شهر را خرج راهپیمایی کرد؟ حتی راهپیمایی ممدوحی مانند راهپیمایی اربعین ؟ آیا بهتر نیست همانطوریکه مردم مذهبی هزینه عزاداری ها را با شوق پرداخت میکردند و مبتنی بر یک آموزه مهم دینی است ، تغییر ندهیم ؟! اگر تغییر دهیم شامل سخن علامه طباطبائی نمیشود؟!

یا آموزه ای ارزشمند وحیاتی مانند عدالت را بشکلی تحریف و تصرف میکند تا بتواند فسادهای یک نظام دینی را توجیه فسادکند و بدتر اینکه میگوید: در حکومت علی هم فساد وجود داشته است! در حالیکه امام علی چهل سال حاکمیت با ابزارهای امنیتی نداشت و فقط ۵ سال حکومت کرد و فرد مفسد و یا اختلاس گر را مهلت نمیداد. این آقایان به جای حل مشکل، موجب بدبینی مردم به عدالت علی(ع) می شود.

علت سوم: ظلم و تعدی در حریم حقوق مردم به اسم دین است.

یکی از ظلم های بزرگ در یک سیستم ؛ ایجاد و تشدید فقر جامعه است. واقعا از تاثیر فساد بدتر در تخریب ایمان دینی مردم، "فقر" است.

سروش گفت : به نقل کلینی در کافی ؛ پیامبر (ص) در اواخر عمر، در سخنان مهمی خطاب به حاکمان بعد از خود فرمودند: مردم را در تنگنا نگذارید ، با جنگ طلبی باعث کم شدن مسلمین نشوید و سپس تصریح کردند: «مردم را در فشار اقتصادی و فقر نیندازید که اگر مردم فقیر شوند کافر می شوند».

سروش در رابطه با راه حل قرآنی برای دین گریزی در جامعه گفت: در سوره نصر، نصرت و یاری خدا را عامل روآوردن مردم به دین معرفی می کند. لازمه یاری خدا، وجود معنویت در جامعه نه تشدید شکاف های اجتماعی و عقیدتی است؛ اگر در جامعه کرامت انسانی، محبت ، صداقت، اعتماد و یکرنگی وجود داشت نصرت الهی شاملش می شود. اینها همان چیزهایی است که در مدینه بود و مردم فوج فوج مسلمان میشدند . در جامعه ای که بی محبتی و جنگ اعصاب و تهمت است یعنی فاقد امداد و نصرت خداست.

عامل دوم در تحقق "یدخلون فی دین الله افواجا" طبق سوره نصر ؛ "فتح" است . فتح که قرآن بعنوان عامل دوم گرایش به دین عنوان کرده به معنای گشایش است. تا گشایش در زندگی و کسب و کار مردم نباشد ، جامعه روی "یدخلون فی دین الله" را نمیبیند!

آقایان بجای ایجاد گشایش برای جامعه ، یعنی همان گشایشی که در مدینه بوده ، می آیند و حرف از "شعب ابیطالب" را مطرح می کنند! شگفتا!

واقعا الان ما در شعب هستیم ؟! اولین تفاوت زمان ما و زمان رسول الله در این است که شعب محدود به حدود سه سال بود و نه چهل سال! و تفاوت دوم این است که بخش کوچکی از جامعه درون شعب بودند و بقیه مردم مشغول زندگی و کسب و کار و تربیت فرزند و.. بودند ، حتی امیرالمومنین (ع) خارج شعب بود و بعضا غذا و مایحتاج پیامبر(ص) و سایر مسلمانان داخل شعب را، تهیه می کرد. 

سروش افزود ؛ تحمیل فشار بر مردم نه مستند دینی دارد و نه تکیه گاه عقلانی دارد، در قرآن آیه ۷۸ سوره حج تصریح شده است: "ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ" ؛ در دین چیزی که باعث سختی مردم باشد در هبچ کجای دین وجود ندارد. چرا که اگر دین مردم را به سختی بیندازد باعث رویگردانی مردم از دین می شود.

مشاهده خبر در جماران