کلهر، رئیس پیشین مرکز سرود و موسیقی صداوسیما: نیامدن نام مبارک امام در سرود سلام فرمانده قطعاً قصور است/ چطور ممکن است بدون اشاره به حضرت امام درباره حضرت صاحب(عج) صحبت کنیم؟!

پایگاه خبری جماران: همزمان با نیمه شعبان امسال، سرود سلام فرمانده 2 توسط صداوسیما منتشر شد. این سرود که کلیپ آن در مسجد جمکران ضبط شده، با حضور هزاران تن از دختران و پسران خردسال ضبط شده و شعر آن در خصوص مفهوم انتظار است.

عدم ذکر نام امام در این سرود که علی رغم نام بردن از شخصیت های متعدد مذهبی و ملی رخ می دهد، نکته بحث برانگیز این سرود است؛ امری که در سلام فرمانده ۱ نیز رخ داد و علی رغم انتقادات متعدد، در سلام فرمانده ۲ هم تکرار شد.

در همین خصوص با مهدی کلهر مدیر پیشین مرکز سرود و موسیقی صداوسیما، مشاور پیشین رئیس صداوسیما و مشاور رسانه ای دولت نهم و دهم مصاحبه ای را انجام داده ایم که مشروح آن در پی می آید:

حتما اطلاع دارید، سرود «سلام فرمانده ۲» که این روزها شاهد پخش آن هستیم در حالی ساخته شد که مثل سلام فرمانده قبلی خالی از نام حضرت امام خمینی(س) است. با توجه به این اتفاق و این‌که امام راحل به عنوان بزرگترین شخصیت زمینه‌ساز ظهور حضرت مهدی(عج) و معرّف آن حضرت  در جهان است؛ ارزیابی فنّی و محتوایی حضرتعالی از این سرود چیست؟

اصل سرود سلام فرمانده که تولید شد خودجوش بود و تا جایی که می‌دانم نهاد، سازمان یا وزارتخانه‌ای پشت آن نبود. یعنی یکسری افراد کاملاً خالص و مخلص برای امام زمان(عج) سرودی تولید کردند که به لحاظ آهنگ و سروده‌، کار بسیار احساسی، عاطفی و پاکی بود.

این سرود برکاتی هم داشت و در کشورهای مختلف و به زبان‌های گوناگون ترجمه شد و تا جایی که خبر دارم، نوع عربی آن تغییر پیدا کرد. یادم است، در سرود معروف «الله اکبر خمینی رهبر» که فکر می‌کنم شعر آن متعلق به مرحوم سبزواری بود، در کشورهای عربی مثل لبنان به «الله واحد خمینی قائد» ترجمه و اجرا شد.

در اینکه سرود سلام فرمانده کار خوبی بود هیچ تردیدی نیست، اما اینکه سرودۀ آن دستکاری و تغییر داده می‌شود، با توجه به تجربیات بیش از سی سال من در رسانه و اینکه شاید اطلاعات بیشتری نسبت به بقیه درباره ساخت سرود و تأثیرات آن دارم، به نظر می‌آید که باید نظارتی روی آن صورت بگیرد.

خیلی خوب است که انسان در تاریخِ یک جریان وارد شود و حتی لازم است. زیارت وارث یکی از زیارت‌های بسیار معروف شیعه است و متأسفانه امروزه به آن کم توجهی می‌شود. زیارت وارث زیارتی است که از حضرت آدم شروع می‌شود و به حضرت خاتم(ص) و به عاشورا می‌رسد؛ لذا جریان‌شناسایی تاریخی در تربیت انسان‌ها بسیار مهم است.

در بسیاری از آیات قرآن و روایات ائمه معصومین(ع) به جریان‌شناسایی تاریخی بسیار دقت می‌شود، اما متأسفانه در کشور ما به خصوص در دو یا سه قرن اخیر تاریخْ نآآگاهی جا افتاده است، از این جهت خیلی خوب است که سرود سلام فرمانده به تاریخ انتظار بپردازد و اینکه انتظار در شیعه بسیار برجسته است. البته در ادیان دیگر مثل زرتشت، یهود، و مسیحیت، منجی و انتظار وجود دارد. انتظار نگاه کردن به گذشته و تاریخ، و از سوی دیگر امید داشتن به آینده است. یعنی بر بام امروز بایستیم، هم گذشته را نگاه کنیم و ببینیم آینده به کدام سو است. آنکه در اختیار داریم آینده است و می‌توانیم سرنوشت خود را انتخاب کنیم.

سرود سلام فرمانده از جهت امید به آینده، سرود خوبی است، اما اینکه بخش‌هایی از سرود را بردارند و به اندازه و سمت توجه نداشته باشند و تعدادی از اسامی افراد خوب را بیاورند که این ها منتظر هستند، درست نیست و لذا نسبت‌ها باید به دقت رعایت شود. در سرود سلام فرمانده 2، فکر می‌کنم اشکال از دستگاه‌هایی مثل صدا و سیما و وزارت ارشاد است و باید گروهی جمع شوند و آن را به لحاظ محتوا، ارتقاء کیفیت، آهنگ و موسیقی، و اجرا پاسداری کنند.

اینجا خاطرۀ کوتاهی از حضرت امام درباره کیفیت اجرای سرودها به خاطرم آمد، در زمان جنگ سرود بسیار خوب «ای لشکر صاحب زمان(عج) آماده باش آماده باش‌» را آقای آهنگران می‌خواند و ما شب‌های حمله آن را از صدا و سیما پخش می‌کردیم. آن زمان من در سازمان صدا و سیما چند مسئولیت داشتم و ریاست «مرکز سرود و موسیقی سازمان» بر عهده من بود. سرود و اجرای آقای آهنگران خوب بود و تأثیر زیادی در جبهه‌ها داشت. آن زمان آهنگ‌سازی به نام مرحوم «علی وانکو نایدانف» با صدا و سیما همکاری می‌کرد و اصالتاً بلغاری بود. وی به واسطه همسر شیعه‌اش، مسلمان و شیعه شده بود، تحصیلات موسیقی کلاسیک و مدرن داشت و آهنگ‌ساز برجسته‌ای بود.

نایدانف روزی به دفتر من آمد و گفت من دوست دارم این کار را روی ارکستر تک صدایی تنظیم کنم. گفتم کار بسیار خوبی است، همان جا دکتر ریاحی سازنده موسیقی «جمهوری اسلامی» که معاون من بود در اتاق حضور داشت. وی گفت، کسی این آهنگ را روی نُت بنویسد و من روی آن کار کنم. همان جا دکتر دکتر ریاحی نوشت و به دست مرحوم «علی وانکو نایدانف» داد. نایدانف بعد از مدتی آمد و گفت امکانات به من بدهید تا با نوازنده‌های متعدد سرود را اجرا کنم. این سرود اجرا شد و همان است که شما بارها شنیده‌اید. البته خواننده، آقای آهنگران نیست بلکه آقای نیکنام از گروه کُر سرود را خواند و ارکستر کاملا خوب اجرا شد.

سرود را به مرحوم انصاریان که رئیس پخش بود، تحویل دادیم و ایشان  بسیار اقبال کرد. آن زمان رسم بود که اگر کاری بد بود و اشکال داشت، بلافاصله از دفتر حضرت امام تماس می‌گرفتند و اگر کاری را می‌پسندیدند تماس می‌گرفتند و نظر ایشان را می‌گفتند. من شب در خانه نشسته بودم که تلویزیون سرود را با فواصل کوتاه چند بار پخش کرد. پخش مکرر سرود از تلویزیون به نظرمن غیر عادی بود. لذا با آقای انصاریان تماس گرفتم، وی گفت حاج احمد آقا زنگ زد و اطلاع داد که حضرت امام سرود را دیدند و گفتند بسیار عالی است، آن را پخش کنید.

سرود کار بسیار حساس و مهمی است و ابعاد مختلفی مثل آموزشی، برهانی، منطقی، عقلی و استدلالی دارد. همچنین ابعاد عاطفی، قلبی، احساساتی، و نقش تربیتی بسیار بالایی دارد. به عبارت دیگر هم‌خوانی‌ها، هم‌نوایی‌ها و هم‌صدایی‌ها، مقدمۀ همراهی و همدلی‌های بعدی می‌شود.

سرود سلام فرمانده، خود به خود کار تمیزی بود که راه افتاد. من به چند نفر از دوستان صدا و سیما عرض کردم که شما بعد از این، باید این آهنگ را بگیرید و بر کوچک‌ترین تغییراتی که در اشعار و ... داده می‌شود نظارت کنید.  من از سازمان صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد و نهادهای دیگر گلایه دارم، اینکه نام مبارک امام در سرود نیامده، قطعاً قصور است؛ تقصیری وجود ندارد. اینکه در عصر ما چه کسی منتظر واقعی بود، جز نام امام خمینی(ره) نام دیگر به ذهن ما نمی‌آید. قطعاً شهدای بزرگواری مثل مطهری، بهشتی، رجائی، باهنر و .. پیروان واقعی امام خمینی(ره) بودند. حتی رهبر معزز ما امام خامنه‌ای هم این را می‌گویند. اساساً انقلابی که در اواخر قرن بیستم به وقوع پیوست با نام حضرت مهدی(عج) بوده است.

با توجه به تجربیات، مطالعات و پیشینه‌ای که دارم شاید یکی از چند نفری هستم که حق دارم درباره سرود صحبت کنم.

به نظرم اینجا خیلی کوتاهی کردند. نمی‌خواهم بگویم خدای نکرده عمدی داشتند، نسبت‌ها را دیدم و چیدمان افرادی که آمدند، نشان می‌داد که به قضایا بی‌توجه بودند. من یازده سال عضو هیئت علمی بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی بودم و از تاریخ معاصر و تاریخ اسلام اطلاع دارم. در 1400 سال همه فقها و مراجع جزو منتظران هستند، اما از بُعد نشان دادن انتظار در عرصه اجرا و عمل، حضرت امام یک سر و گردن از همه بالاتر است.

اساساً زمینه‌ساز فکری ظهور، حضرت امام بود.

دقیقاً. در جماران بارها بنده توفیق داشتم و خدمت امام می‌رسیدم، آنجا شعار «خدایا خدایا تا انقلاب مهدی خمینی را نگه دار» دعای ما بود. حضرت امام کسی بود که عملاً انتظار را پیاده کرد و موفق شد. اگر همین امروز کره زمین حضرت مهدی(عج) را می‌شناسند نمی‌شود بگوییم که بدون انقلاب می‌توانست اتفاق بیفتد. ما قبل از انقلاب انجمن حجتیه داشتیم، شاید اعضای آن در ابتدا نیت خالصی داشتند اما بعداً منحرف شدند.

بنده یادم است که انجمن حجتیه در 1357 علیه امام بود، و اسناد آن موجود است. اینکه یک نفر فقط درباره ظهور حضرت صحبت کند و بگوید من جزو منتظران هستم که نمی‌شود. رئیس انجمن حجتیه از روحانیت بود و آدم کوچکی نبود؛ به لحاظ سواد و به لحاظ سوابق انقلابی، خیلی‌ها وی را قبول داشتند. وی در اوائل نهضت و قیام 15 خرداد همراه امام بود. من از نزدیک با قضایا آشنا هستم. بسیاری از روحانیت بعد از قضایای 15 خرداد 1342 که زندان و شکنجه پیش آمد، کنار رفتند. مردم می‌گفتند رژیم پهلوی سال‌های 57 و 56 و 17 شهریور کشتار زیادی کرده است لذا نیمه شعبان را جشن نمی‌گیریم، اما انجمن حجتیه رسماً می‌گفتند جشن 15 شعبان بر مسائل دیگر مقدم است.

نظر من این است که قطعاً باید برطرف شود. فعلاً سرود سلام فرمانده جا افتاده اما هر کسی بیاید دست ببرد و شعرها را عوض کند، درست نیست. اگر می‌خواهیم سرود را تغییر دهیم و تنوع داشته باشد، یک گروه عالم و مسلط بر تاریخ باید حضور داشته باشند. حضرت امام خامنه ‎ای خودشان را پیرو امام(ره) می‌دانند و فرمایش صریح ایشان است.

افتخار ایشان این است که شاگرد حضرت امام(ره) هستم.

کاملاً. من بارها در مصاحبه‌ها گفته‌ام که من یک سرباز ساده انقلاب امام خمینی هستم و به این افتخار می‌کنم. یادم است همیشه امام می‌فرمود که ان‌شاءالله این انقلاب به دست صاحبش برسد، صاحب انقلاب چه کسی است؟ حضرت مهدی(عج) است.

به نظر شما برای جبران این اشتباه بزرگ که در هر دو سرود نامی از حضرت امام برده نشد، سازندگان و باید دست‌اندرکاران چه کار کنند؟

بزرگترین مصرف سرود در تمام جهان مربوط به سنین کودکستان، دبستان و دبیرستان است و سرود نقش آموزشی بسیار بالایی دارد. می‌شود با سرود تاریخ، فلسفه و عرفان ... را درس داد. سرود قابلیت بسیار بالایی دارد، اما متأسفانه سال‌ها از آن غفلت کردیم. بارها به مرحوم سبزواری گفتم که شما اگر هیچ چیز نگفته بودید مگر «الله اکبر، خمینی رهبر، این بانک آزادی است کز خاوران خیزد» جاودانه شده بودی.

نظر من این است که هر کس نباید شعر را عوض کند چون قالب خیلی مؤثر است و نباید اجازه داد ظرفی که در آن غذای پاک، سالم و سرشار از فایده است، دست هر کسی بیفتد؛ چه به تقصیر و چه به قصور. قضیه خیلی جدّی است اما برخی سرود را خیلی دست کم می‌گیرند. در قالب‌های هنری مثل رمان، داستان کوتاه، فیلم، ویدئو و... هیچ کدام از آن‌ها جنبه تربیتی مثل سرود را ندارند. من اولین مشاور هنری وزیر آموزش و پرورشِ بعد از انقلاب در دولت مهندس بازرگان هستم. به توصیه شهید آیت الله بهشتی، دکتر باهنر و بزرگان دیگر بر اساس تجربیاتی که داشتم بر من تکلیف شد و گفتند جای تو عرصه هنر است.

یعنی ممکن است دست محافلی مثل انجمن حجتیه در کار باشد؟

بعید نیست. من جا خوردم، خیلی تعجب کردم، چطور ممکن است بدون اشاره به حضرت امام ما درباره حضرت صاحب(عج) صحبت کنیم؟! این خیلی بد است. حضرت آقا می‌گویند «این انقلاب بی نام خمینی در هیچ جای دنیا شناخته نیست».

در راستای سخن شما، مثلا آقای نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب می‌گفت که ما را در کشورهای دیگر به اسم امام خمینی می‌شناسند.

درست می‌گوید. در قاره آفریقا و آسیا بچه‌ای که به دنیا می‌آمد اسم او را «روح الله» و «خمینی» نام‌گذاری می‌کردند.

مسئولین جدّی نگاه کنند و وزیر آموزش پرورش، وزیر ارشاد، وزیر علوم حتی آقای دکتر رئیسی نشست بگذارند. این اتفاق قطعاً قصور است، مسئولان به آن فکر کنند تا دیگر در این مباحث کسی حق نداشته باشد شعری بگوید، چون احتمال دارد اشعار بدتر از این و انحرافی باشد. لذا قالب خیلی ارزش دارد.

من می‌خواستم تماس بگیرم و به دوستان بگویم که این آهنگی که دلنشین بوده را حرفه‌ای کنید؛ ما برجستگان و تنظیم کنندگان آهنگ بسیار فاضل، باسواد و با تجربه زیادی داریم آنها را جمع کنید و هر سال تنظیم جدیدی داشته باشید.

سرود «ای لشکر صاحب زمان» دو سال پخش می‌شد اما چیزی که ماندگار شد و امام روی آن تکیه کردند، اجرای آهنگ مرحوم «علی وانکو نایدانف» بود که هنوز هم عظمت، جنبه حماسی و زیبایی را دارد.

آیا احساس نمی‌کنید که پخش آهنگ را متوقف کنند و اصلاح جدّی روی آن صورت بگیرد؟

اینکه جلو پخش آن را بگیرند، شاید برخی فکر کنند که چه محتوایی داشته است. حضرت علی(ع) فرمایشی دارند که اختیار کلام تا زمانی که در دهان است، در دست شما است اما زمانی که خارج می‌شود، دیگر کاری نمی‌توان کرد. به نظر من ممنوعیت و... در کار رسانه مفید نیست و برعکس عمل می‌کند، اما اگر سرود کامل بیاید، سرود قبلی محو می‌شود.

من از همه دست‌اندرکاران سرود قدردانی می‌کنم، دست همه درد نکند. این سرود در کشورهای دیگر ترجمه و اجرا شده است برخی، آهنگ را غلط‌ گیری کردند و کار قشنگ‌تر شده است، و لازم است شورایی بر سروده نظارت کند.

بگذارید راحت صحبت کنم، من نزدیک 28 سال مدیر بودم، الان نمی‌دانم با چه کسی طرف هستم و با چه کسی صحبت می‌کنم. شخص، باید فرد یا شورای مسئول باشد که از او بپرسم که چرا اولویت‌ها به هم ریخته است؟!

من از مرکز سرود سازمان صدا و سیما رفته بودم و آقای ریاحی رئیس شده بود، ولی در شورایی که سرود ملی جدید تنظیم می‌شد، حضور داشتم. پنج یا شش کلام، متعلق به پنج شش شاعر گردن کلفت و استاد آن زمان روی میز بود و بحث می‌شد. روی عبارت «بهمن فرّ ایمان ماست» که متعلق به مرحوم مهرداد اوستا است، خیلی وقت گذاشتیم؛ شاید باور نکنید اما یک سال و خرده‌ای روی تک تک کلام‌ها و لغات سرود ملی گفت و گو شد. در سرود ملی نام مبارک امام نیامده بود، لذا رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای گفتند بدون نام امام، سرود ساخته نشود، به همین دلیل ما جلو آن را گرفتیم تا اینکه «پیامت ای امام» را اضافه کردیم و سرود ملی جدید ساخته شد.

یعنی تا نام امام را نیاوردید، رهبر معظم انقلاب اجازه پخش ندادند؟

نه اجازه ندادند. خدا رحمت کند آقای بیگلری‌پور نیست، اما دکتر سریر، دکتر ریاحی و بنده در قید حیات هستیم. در سازمانی که سرود ملی جدید ساخته شد تا زمانی که نام امام نیاوردیم، آقا اجازه ندادند و گفتند بدون نام امام سرود جمهوری اسلامی معنا ندارد. من سعی می‌کنم درباره چیزی که تردید دارم صحبت نکنم و نظر ندهم. نظرم این است که خدا می‌خواسته تذکری به ما بدهد، چون جاهای دیگر هم محتوا عوض می‌شود و باید خیلی بترسیم.

آیا این نگرانی به جاست که حرکتی به سمت کمرنگ شدن امام در حال شکل گیری باشد؟

خدا نکند. بله شیاطین مدت‌ها دنبال این کار هستند ولی ما نباید کوچک‌ترین فرصتی به آنها بدهیم.

باید کاری کنیم تا کس هوس این کار را نداشته باشد.

مشاهده خبر در جماران