استاد دانشگاه تهران: برداشت سیاستگذاران از اتفاقات اخیر چیست؟ آیا قرار است بودجه سال آینده همانند بودجه بعد از اتفاقات آبان ۹۸ بسته شود؟

گروه اقتصاد و درآمد جماران: نشست تخصصی موسسه دین و اقتصاد با موضوع «سیاستگذاری در بحران» برگزار شد.

رضا امیدی جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران در این نشست با بیان اینکه سیاست گذاری در بحران چند وجه دارد، گفت:  سیاست گذاری در شرایط بحران به ظرفیت نظام های سیاسی بر می گردد. این ظرفیت در سه بعد دانشی، سیاسی و اجرایی شکل می گیرد. در پایه ترین تعریف هایی که از علم سیاست گذاری وجود دارد، منظور دانشی است که از مشکلات اجتماعی پیشگری می کند. فوکو می گوید گفتمان در کنش است که معنا پیدا می کند لذا سیاست در عرصه اجرا پیدا می کند و این دو از هم مجزا نیستند. ما زیاد می شنویم که برخی می گویند قوانین خوبی داریم اما اجرا نمی شوند یا سیاست های خوبی اتخاذ شده که بد اجرا می شوند درحالیکه اصلا اینطور نیست. سیاست آن چیزی است که اجرا می شود نه آن چیز که انشا می شود.

وی افزود:  بودجه ریزی نیز یک مساله تکنیکال نیست. در همه دنیا بودجه به عنوان سیاسی ترین سندی که دولت ها تدوین می کنند، شناخته می شود. هم بودجه ریزی و هم سیاست گذاری از دل رابطه دولت و جامعه بر می آیند. از این زاویه می خواهم به بودجه سال ۱۳۹۸ بپردازم چراکه یک بخشی از این پردازش ناشی از نگرانی هایی است که نسبت به بودجه سال ۱۴۰۲ وجود دارد که مبادا آن تاثیراتی که در سال ۹۸ منجر به تدوین بودجه سال ۱۳۹۹ شد، در رابطه با سال آینده هم رخ دهد. ما می خواهیم بدانیم برداشت سیاست گذار از اتفاقات اخیر چه بوده و آن برداشت چگونه در بودجه نمایان می شود. 

امیدی با اشاره به نتایج پیمایش ملی سلامت اجتماعی که در سال ۱۳۹۷ صورت گرفته است، گفت: تقریبا در اکثر حوزه های رفاهی، نشاط اجتماعی، وضع اقتصادی، مسکن، اشتغال و ... بین ۶۰ تا ۷۰ درصد پاسخ دهندگان گفته اند وضعیت ما در ۵ سال آینده بدتر خواهد شد. جالب است که بدانید در تمام این محورها، گروه سنی جوانان ۱۸ تا ۲۹ سال نگاه بدبینانه تری به آینده داشته اند. دلالت های مهمی که می توان از این پیمایش دریافت این است که جامعه فکر می کند به میزان تلاشی که می کند، دستاوردی برای او حاصل نمی شود. از اواخر دهه ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۹ که آخرین پیمایش ملی انجام گرفت، ما می بینیم مرتب اعتماد به اینکه دولت ها توان حل مسائل دارند در بین پاسخ دهندگان کمرنگ تر می شود. این ناامیدی نه فقط نسبت به نظام سیاسی بلکه نسبت به سایر گونه های اقتدار مانند دانشگاهیان، نخبگان و ... ایجاد شده است. اینجا است که شما می بینید سلبریتی ها بیشتر دیده می شوند. 

وی افزود: یافته دیگری که در پیمایش های صورت گرفته وجود دارد، حس تضییع حق است یعنی جامعه فکر می کند حق شان بیشتر تضییع می شود و سازوکارهای قانونی به تسخیر صاحبان قدرت درآمده است. وقتی جامعه چنین تصویری از وضعیت خود دارد، یک نقد به میان می اید که وضعیت کشور بهتر از چیزی است که جامعه درک میکند اما واقعیت این است وقتی شما به داده های رسمی مراجعه می کنید، می بینید اتفاقا وضعیت بدتر از چیزی است که مردم احساس می کند. چیزی حدود ۵۰ درصد از شاغلان فاقد هرگونه بیمه هستند. نرخ پوشش بیمه بیکاری حدود ۹ درصد است در حالیکه میانگین جهانی آن ۳۰ درصد و در برخی کشورها ۹۰ درصد است. گزارش های موجود نشان می دهد در فاصله سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نسبت هزینه های ثروتمندترین دهک نسبت به فقیرترین دهک از ۱۰ به ۱۴ برابر افزایش پیدا کرده است. 

به گزارش جماران، استاد دانشگاه تهران در ادامه بیان کرد: من سال ۱۳۹۸ را به عنوان یک نقطه مهم تلقی می کنم. در سال ۱۳۹۷ آمریکا ازبرجام خارج شد، در آبان ۱۳۹۸ افزایش قیمت بنزین به موجی از اعتراضات دامن زد سپس ترور شهید سلیمانی، ساقط کردن هواپیما و کرونا رخ داد لذا سال ۱۳۹۸ سال بسیار سنگینی بود اما سوال این است که این سختی ها چگونه خودرا در قانون بودجه سال بعد نشان داد؟ بودجه سال ۱۳۹۹ تنها بودجه ای بود که بدون مطرح شدن در صحن علنی تصویب شد. در همین قانون، مجلس حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان به حجم بودجه ای که دولت ارائه کرده بود اضافه کرد. از این مقدار حدود ۴۰ هزار میلیاردتومان برای امور دفاعی، امنیتی و انتظامی افزوده شده است. به عنوان مثال فقط بودجه یکی از بخش های نیروی انتظامی حدود ۶ هزار میلیارد افزایش داشته است درحالیکه کل بودجه نظام سلامت در سالی که کرونا آمد ۱۳۰۰ میلیاردتومان بوده است. ممکن است گفته شود این عددها در کل بودجه دولت، رقمی به حساب نمی ایند اما برای من که سال ها در سازمان برنامه بودم، عددهای مهمی هستند.

امیدی خاطرنشان کرد: در همان بودجه اعتبارات برای بازماندگان از تحصیل که در ۸ استان هدف در نظر گرفته شد، نصف شد. امسال وزارت آموزش و پرورش برآوردهایی داشته که اگر ۲۳۰۰ میلیارد تومان بودجه به او اختصاص پیدا کند، می تواند در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۶۰ هزار دانش آموز بازمانده از تحصیل را به مدرسه برگرداند اما می بینیم در سال ۱۴۰۱ ردیف اعتباری خرید تجهیزات امنیت شهری بالغ بر ۳ هزار میلیارد تومان بوده در حالیکه در لایحه دولت اول ۱۰ میلیارد تومان بوده سپس بعد ازبازگرداندن لایحه بودجه به دولت این رقم به ۸۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت که همین رقم هم توسط مجلس تغییر کرد و به ۳ هزار میلیارد تومان رسید اما می بینیم یارانه شیر مدارس که اینهمه مورد تاکید است، در سال ۱۴۰۱ اعتباری معادل ۳۰۰ میلیارد تومان داشته است. چرا من نیروی انتظامی را مثال می زنم؟ چون ما وقتی از لحاظ نظری به مشروعیت دولت ها می پردازیم، می گوییم دولت ها از طریق کارایی یا دموکراسی کسب مشروعیت می کنند لذا اگر این دو را نداشته باشند، به ابزار زور تبدیل می شوند. در حوزه فرهنگ، مجلس حدود ۳۶۰۰ میلیاردتومان را به بودجه امور فرهنگی و هنری اضافه کرده است که از این مقدار ۲۴۰۰ میلیارد تومان به صداوسیما اضافه شده است. شما وضعیت فقرتان به این صورت است که می بینید، آن تنش اجتماعی سال ۱۳۹۸ هم را داشته اید و با کرونا روبرواید اما اینگونه عمل می کنید؟ در همین مجلس یک سری برنامه به بودجه نیروی انتظامی اضافه شده است مانند طرح ذوالفقار تحت عنوان تقویت بنیه امنیت شهری با اعتبار ۲۵۰۰ میلیارد تومان که اصلا در برنامه های دولت نبوده است. به طور کلی در سال های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ اعتبار نیروی انتظامی حدود دو برابر شده است درحالیکه در همین مدت بودجه حوزه سلامت ۲۵ درصد و بودجه آموزش و پژوهش ۵۷ درصد افزایش یافته وکل اعتبارات حوزه محیط زیست در سال ۱۳۹۹ حدود ششصد میلیارد تومان بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به وقایع آبان ۱۳۹۸ گفت: علیرغم اینکه رییس جمهور وقت اعلام کرد من صبح متوجه قضیه شدم، ما دیدیم که نیروهای انتظامی در همان صبح در میادین شهر حضور داشتند. این یعنی ما بیش از پیامدهای اجتماعی آن طرح، پیامدهای انتظامی آن را مورد توجه قرار دادیم. یک اقتصاددان فرانسوی می گوید اگر دولت ها در زمان مناسب اعتبارات کافی را برای حل مسائل اجتماعی اختصاص ندهد، ناگزیر می شوند بعد برای سرکوب اعتراضات ناشی از پیامدهای آن بی توجهی، اعتبارات بیشتری هزینه کنند. آن چیزی که از بودجه سال ۱۳۹۹ فهمیده می شود، همین مساله است یعنی سیگنالی که دولت به جامعه میدهد این است که من در حوزه هایی که به زندگی شکل می دهد عقب نشینی کرده ام. تحلیل خیلی از جامعه شناسان ازاعتراضات اخیر این است که واکنش های مشاهده شده، برای زندگی است. ما یکی از کشورهایی هستیم که پرداخت از جیب مردم در حوزه سلامت، بیش از دوبرابر میانگین جهانی است. در حوزه آموزش عمومی، این شاخص ۲.۵ برابر میانگین جهانی است درحالیکه در قانون اساسی دولت مکلف به تامین رایگان است. البته ما در دوره هایی آموزش رایگان داشته ایم. 

به گزارش جماران، وی در پایان گفت: آیا این اتفاقی که در ساحت سیاست گذاری ما در سال ۱۳۹۸ اتفاق داد و نمود آن را در سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰دیدیم، برای سال ۱۴۰۲ هم می خواهد تکرار شود؟ اگر تکرار شود، ما چه مواجهه ها و چه شکاف های بیشتری در رابطه دولت و ملت خواهیم داشت؟

 

مشاهده خبر در جماران