حجاب و شخصیت زن مسلمان

پایگاه خبری جماران: همه پیامبران الهی مروج حجاب بوده اند. در دین یهود نیز ممنوعیت تبرّج و خودنمایی به صراحت آمده است. (کتاب مقدس باب3) در انجیل هم دستوراتی در باره پوشانیدن موی سر و رعایت حجاب در حال دعا آمده است.(همان، باب 11)همچنین کشیشان چادر و روبنده برای زنان را یکی از ارکان اخلاقیات مسیحیت می دانستند.(تاریخ تمدن،ج 4،ص1223)

با توجه به آثار به دست آمده در ایران باستان، زن های ایرانی حجاب داشته اند. برخی محققان بر این باورند که نقش حجاب و پوشش زنان در ایران باستان برجسته بوده است.(تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج1، ص433)  به گفته وی در یونان باستان نیز زنان در صورت حفظ حجاب کامل می توانستند در مراسم مذهبی و دیدار با خویشان و دوستان خود شرکت کنند. (همان،ص340)

بر همین اساس امام خمینی به مانند بسیاری از فقها اصل حجاب را از جمله احکام ضروری دین اسلام شمرده است (استفتائات،ج 3،ص253) در قرآن کریم به حجاب امر شده است؛ آنجا که خداوند به پیامبر (ص) دستور می دهد همسران و دختران خود و زنان مؤمنان را به پوشش«جلباب» امر کند، تا زنان مسلمان از آزار و اذیت دیگران در امان بمانند: "یاایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المومنین یدنین علیهنّ من جلابیبهنّ ذلک ادنی آن یعرفن فلایؤذین و کان الله غفورا رحیما" (سوره احزاب، آیه 59)، همچنانکه ضمن تأکید بر پاکدامنی، از زنان مؤمن می خواهد زینت و آرایش خود را بر بیگانه آشکار نسازند و با خمار که نوعی پوشش روسری است، سر و گردن خود را بپوشانند:"قل للمومنات یغضضن من ابصارهنّ و یحفظن فروجهنّ و لایبدین زینتهنّ الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهنّ علی جیوبهنّ و لایبدین زینتهنّ الا ...(سوره نور،آیه 31) و بدینسان فلسفه حجاب را مطرح کرده است.

از نظر شهید مطهری نگاه اسلام به مسأله پوشش، به بهداشت روانی اجتماع و استحکام خانواده و حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماعی کمک می کند و موجب می شود ارزش زن صیانت شود و در حد کالا نباشد (مجموعه آثار،ج19 ،ص433)؛ گرچه در غرب به بهانه دفاع از آزادی و حقوق زنان، به ترویج بی حجابی و عریانی زنان پرداخته اند و رضا خان در ایران سیاست تحمیلی کشف حجاب را به پیروی از همین نگاه دنبال کرد.

امام خمینی نخست در سال 1322 در کتاب کشف اسرار به موضوع کشف حجاب پرداخته و در سال 1341 نیز به آثار سوء کشف حجاب و حضور زن های بدون حجاب در ادارات توجه داده است. (صحیفه امام، ج 1، ص118)

درباره معنا و محدوده پوشش در مردان و زنان اختلاف نظر وجود دارد و از نگاه فقیهان لازم است همه بدن زن پوشیده شود. امام خمینی و دیگر فقها، پوشش تمام بدن زن به جز گردی صورت و دست ها تا مچ را واجب دانسته اند (تحریرالوسیله،ج 1،ص 117؛ استفتائات،ج3 ،ص 247 و 252).

از نظر امام خمینی و بسیاری از فقیهان، ویژگی خاصی برای پوشش از جهت نوع یا رنگ بیان نشده و تنها چند شرط برای تحقق اصل پوشش بیان شده، که عبارت اند از: جلب توجه نکردن و لباس شهرت نبودن (لباسی که موجب انگشت نما شدن وی شود) (تحریرالوسیله،ج 1،ص140؛ استفتائات،ج 3،ص 245).

نخستین موضع گیری امام خمینی درباره مسأله حجاب اسلامی، به اجرای قانون کشف حجاب باز می گردد. همچنین پس از دو سال از عزل رضا خان از سلطنت که در سال 1320 صورت گرفت، در بخش هایی از کتاب کشف اسرار به مسأله کشف حجاب اشاره کرده و آن را اقدامی ننگین و با زور سرنیزه، دانسته است (ص213). ایشان با تأکید بر ظالمانه و ناعادلانه بودن اقدام دولت و خلاف قانون عدل دانستن کشف حجاب، هرگونه همکاری در این زمینه با حکومت دیکتاتوری وقت را معادل با کفر شمرده و حرکت کشف حجاب را خانمان سوزترین اعمال ظالمانه رضا شاه معرفی کرده (همان،ص 239) و این حرکت ننگین را موجب بر باد رفتن عفت؛ و از خیانت های بزرگ وی به کشور ایران دانسته است. (همان،ص 283) ایشان در دهه چهل نیز به این کار پهلوی اشاره کرده است (صحیفه امام،ج1 ،ص118).

امام خمینی در بحبوحه انقلاب اسلامی ایران، در سال 1356، به موضوع کشف حجاب اشاره کرده و بیشتر سخنان ایشان در این مقطع ناظر به جهت اجتماعی حجاب و تبیین دیدگاه اسلام در این باره است. ایشان با اشاره به سلب آزادی از زنان، می فرماید: مگر می شود یک نفر.... این آزادی است؟ (همان،ج3 ،ص 343)

ایشان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، درباره سؤالی درباره اجباری بودن حجاب در جمهوری اسلامی پاسخ داد و فرمود: حجاب به معنای متداول...به اسلام پناهنده شده اند (همان،ج5 ،ص 541).

امام خمینی همچنین در پاسخ به سوال خبرنگاری در باره نقش زنان در حکومت اسلامی می فرماید: زنان همچون مردان در ساختن... بین زن و مرد فرقی نیست. (همان، ج 5،ص520). همچنین می فرماید: زنان در جامعه اسلامی آزادند... و برای هر دو حرام است. (همان ج5 ، ص 183)

ایشان در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری در باره اشتغال زنان می فرماید: موضوع آزادی زن را...آلت هوسرانی باشند.(همان، ج5، ص294)

پس از پیروزی انقلاب و حضور زنان مسلمان در عرصه های مختلف اجتماع، پرسش ها و استفتائات زیادی از امام خمینی شد، که بیشتر آنها درباره حکم حجاب در فقه اسلامی، مقدار، محدوده و چگونگی نوع پوشش در برابر نامحرم در عرصه های اجتماعی بود.

ایشان همچنین در مسئله رعایت مقدار حجاب واجب، رضایت پدر و مادر را معتبر نمی دانست (استفتائات،ج3 ،ص 255) و برای شوهر نیز در الزام به بیش از محدوده شرعی یا ممانعت کردن از محدوده های جایز در حجاب، حقی قائل نبود (همان، ص 247)؛ نیز درباره پاسخ به پرسش های متعدد درباره نوع پوشش، لباس خاصی معین نمی کرد و بر لزوم مراعات حریم و شرایط حجاب تأکید می ورزید (همان، ص 254)؛ چنان که به چادر به عنوان پوششی بهتر توصیه می کرد (همان، ص 253-254).

 شخصیت زن مسلمان در نگاه عالمانه و فقیهانه امام خمینی چنان والا و احترام آمیز است که در پیامی به مناسبت تولد حضرت زهراء (س) و روز زن، در مقام بیان منزلت عظیم بانوان، آنان را مربی جامعه می شمارد و می فرماید: زن انسان است؛ آن هم یک انسان.......مبدا همه سعادتها باید باشد.(صحیفه امام، ج7، ص 339)

ایشان در سخنرانی دیگری در جمع بانوان، در بیان اهداف اسلام و انقلاب در زمینه جایگاه زنان می فرماید: ما می خواهیم زن به مقام......در دست اراذل باشد. ( همان، ج6،ص 300) و در ادامه می فرماید: اگر زنهای انسان ساز.....مبدل خواهن شد. (همان)

اینک ای زنان و بانوان غیور؛ شما هستید و حفظ جایگاه واقعی خویش، بهوش باشید که مجددا دستهای ناپاک شما عزیزان را از راه صحیح انسانیت جدا نسازند، و از عفت و پاکدامنی به منجلاب فساد و تباهی نکشند، زیرا مکتب اسلام و بویژه تشیّع راستین با الگوهایی همچون زهرای مرضیه(س)، زینب کبری(س) و سمیه ها در پی ساختن جامعه ای به دور از فساد و تباهی و با حضور همه زنان و مردان است، چنانکه امام عارفان در این زمینه می فرماید: تشیع که مکتبی است.......از آن ناله می کنند نه.(همان،ج4 ،ص507-508)

مشاهده خبر در جماران