اربعین؛ استمرار و امتداد حرکت عاشورای حسینی

به گزارش جماران؛ شکرالله جهان مهین؛ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جهرم، در یادداشتی نوشت:

یکی از واژه‌های رایج و متداول گفتاری و نوشتاری در بین عموم مردم و حتی در زندگی روزمره، کلمه «اربعین» یا چهل و چهلمین است. اربعین در لغت به معنی چهلم است. این کلمه در متون دینی پر استعمال است و جایگاه خاص دارد، مانند:

الف) در قرآن مجید در چهار آیه کریمه، کلمه اربعین مذکور است.

۱-در سورة مبارکه بقره آیه شریفه ۵۱ خداوند تبارک و تعالی در این مبارک آیه می‌فرماید:

«و (به یاد آورید) هنگامی که با موسی چهل شب وعده گذاشتیم.»

۲-سوره مبارکه اعراف آیه شریفه ۱۴۲ خداوند تبارک و تعالی در این مبارک آیه می‌فرماید:

«و ما با موسی ۳۰ شب وعده گذاشتیم، پس آن را با ۱۰ شب (دیگر) تکمیل نمودیم؛ به این ترتیب میعاد پروردگارش ۴۰ شب تمام شد.»

هر دو آیه کریمه مدت میقات حضرت موسی (علیه‌السلام) با خدای متعال را ۴۰ شبانه روز ذکر می‌کنند.

۳-در سوره مبارکه مائده آیه شریفة ۲۶ می‌خوانیم:

«پس از آن‌که قوم بنی اسرائیل از فرمان حضرت موسی (علیه‌السلام) برای مبارزه با ستمگران عمالقه سر باز زدند خداوند متعال به حضرت موسی (علیه‌السلام) فرمود که تا ۴۰ سال ورود آنان به سرزمین مقدس ممنوع است.

۴-سوره مبارکه احقاف آیه شریفه ۱۵ که خداوند تبارک و تعالی در این مبارک آیه می‌فرماید:

«خداوند زمان رشد کامل انسان را ۴۰ ساله شدن معرفی می‌کند.»

و چه بسا یکی از فلسفه‌ها و رموز این که نبی مکرم اسلام (صلی‌الله علیه و آله و سلم) در سن ۴۰ سالگی به رسالت مبعوث می‌شود. همین امر یعنی رشد عقلی کامل در ۴۰ سالگی باشد.

ب) در روایات

گروهی از دانشمندان و علمای اسلام کتاب‌هایی به‌عنوان اربعین یا ۴۰ حدیث نوشته و در پیرامون آن احادیث به گونه‌ای سخن گفته‌اند. تا آنجا که متتبع معاصر مرحوم علامّه شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب نفیس و گرانقدر خود الذّریعه، جلد اول از صفحه ۴۰۹ تا ۴۳۴ از کتاب‌ها و رساله‌های فراوانی سخن می‌گوید که تحت عنوان «الاربعون حدیثاً» نگارش یافته است.

و باز گذشته از جوامع بزرگ روائی که علماء بزرگ و به ویژه عالمان شیعه به تألیف آن همت گماشته‌اند کتبی نیز در حدیث تألیف یافته و به اشتهار رسیده که به «اربعینات» معروف است که از جمله این اربعینات، ۴۰ حدیث مرحوم امام خمینی (رضوان‌الله تعالی علیه) است. و کلمة «اربعین» که کتب اربعینات به استناد آن نوشته و نام‌گذاری شده است حدیث معروف نبوی است که امام راحل نیز در مقدمه کتاب ۴۰ حدیث خود به آن استناد می‌جویند.

نمونه احادیث اربعین

1-  قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلی‌اللهُ عَلَیهِ وَ آلِه وَ سَلم:

مَن حَفِظَ عَلی اُمّتی اَربَعینَ حدیثاً ینتَفَعُونَ بها مِن اَمرِ دینِهِم بَعَثَهُ الله یَومَ القیامَةِ فقیهاً عالِماً.

ترجمه: پیامبر خدا فرمود: کسی که برای امت من 40 حدیث حفظ کند که در کار دینشان از آنها بهره‌مند شوند خداوند در روز رستاخیز او را فقیه و عالم برانگیزد.

 2- قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلی اللهُ عَلیهِ وَ آله وَ سَلم:

ما اخلَصَ عَبدٌ لِلّه تعالی اَربَعِینَ صباحاً اِلاّ جَرت ینابیعُ الحِکمة مِن قَلبهِ علی لِسانِهِ.

ترجمه: هیچ بنده‌ای 40 بامداد برای خدا اخلاص نورزید مگر آن که چشمه‌های حکمت از قلبش به زبانش جاری شد.

3- در روایاتی از امام صادق (علیه‌السلام) منقول است که آسمان پس از شهادت امام حسین( علیه السلام) 40 صباح بر آن حضرت گریست.

4-  از امام صادق (علیه‌السلام) منقول است که هرکس 40 صباح دعای عهد را بخواند از یاوران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خدا او را از قبر بیرون آورد که در خدمت آن حضرت باشد.

و ده‌ها موارد دیگر که در دعاها و نمازها و اذکار بر عدد 40 تأکید و سفارش شده است مانند این که در نماز وتر در نماز شب مستحب است که به 40 مؤمن دعا شود.

اربعین حسینی

حضرت آیت‌الله حاج سید ابراهیم حق شناس جهرمی( رضوان‌الله تعالی علیه) سروده‌اند:

بـود زهـرا سـیه پـوش از بـرایش           ائـمه جـملگی انـدر عـزایش

شیعیان همه ساله در سالروز ولادت معصومین علیهم‌السلام جشن می‌گیرند و به سالروز شهادت آنان مجلس عزا و سوگواری برپا می‌دارند اما تاریخ نشان نمی‌دهد که حتی در چهلمین روز وفات و رحلت پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و یا چهلم شهادت یکی از معصومین روضه‌خوانی کنند و سوگواری داشته باشند مگر چهلمین روز شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام که در بیستم ماه صفر به نام اربعین آن حضرت است و در سراسر مناطق شیعه نشین مجالس سوگواری و سینه‌زنی برقرار است و زیارت نامه معتبر اربعین که منقول از امام جعفر صادق علیه‌السلام است می‌خوانند و هرکس که توانائی داشته باشد با عشق و علاقه فراوان راهی کربلا می‌شود تا از نزدیک قبر آن شهید مظلوم و یاران باوفایش را زیارت کند زیرا از امام همامش حضرت عسکری علیه‌السلام به او رسیده که از علامات مؤمن زیارت اربعین بوده که فرموده علامت مؤمن پنج چیز است:

1- 51 رکعت نماز در شبانه روز (17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز نافله شبانه روزی)

2- زیارت اربعین

3- انگشتر در دست راست کردن

4-  پیشانی را در سجده به خاک گذاشتن

 5- بسم الله الرحمن الرحیم را در قرائت نماز بلند گفتن

و نیز روز اربعین روزی است که جابربن عبدالله انصاری صحابی رسول خدا صلوات‌الله علیه و عطیه که از دانشمندان بود از مدینه برای زیارت قبر مطهر امام حسین علیه‌السلام به کربلا آمدند و به قول سیدبن طاوس و شیخین روز اربعین روزی است که اهل بیت و اسرای کربلا به زیارت قبر مطهر سرور سالار شهیدان آمدند.

گفتنی است اولین زائر اربعین را باید جابر بن عبدالله انصاری و عطیه محسوب کرد. اولین سالی که زیارت اربعین انجام شده همان سال 61 قمری است.

کاروان اربعین

شاید هیچ‌گاه هیچ خبرگزاری و خبرنگار ماهر و هیچ تصویربردار ریزبین و هیچ واقع نگار متبحر نتوانند گوشه‌ای از شکوه و عظمت حرکت و تجمع میلیونی زائران اربعین حسینی را گزارش دهند و به تصویر آورند و برای دیگران بازگو کنند.

اربعین میعادگاه عاشقان حسینی است که زائران آن با سوز و عشق درونی و وصف ناشدنی از دور و نزدیک سواره و پیاده راهی کوی معشوقند و پیوسته در هر قدم سوز و عشق آنان شعله ورتر می‌شود تا خود را به میعادگاه معشوق و کعبه مقصود و کربلا حسینی برسانند و به یقین تا کسی چون قطره‌ای به این اقیانوس خروشان متصل نشود این معنا را نمی‌فهمد و این معرفت و عرفان را لمس نمی‌کند.

به هر حال و در یک جمله باید گفت که اربعین تنها یک روز نیست. اربعین حسینی استمرار و امتداد حرکت عاشورای حسینی است و زنده نگه داشتن آن زنده نگه داشتن عاشوراست و برکاتش در هر زمان بمانند برکات عاشوراست. اربعین باور داشتن مهدویت حقیقی است.

از پروردگار عالم عاجزانه مسألت داریم که این عرض ادب‌ها و ارادت‌ها را با عنایات خاصه مولا و آقایمان حضرت مهدی موعود (عجل‌الله تعالی فرجه الشریف) به احسن وجه قبول فرماید و این زیارات و حضورها و عرض تسلیت تسکین به قلب غمدیده آن حضرت باشد.

مشاهده خبر در جماران