نیمه آبان یادآور جشن گرامیداشت آب

پایگاه خبری جماران: پاییز زیبا و دلفریب به میانه راه رسیده و فرش تماشایی برگ‌های جداشده از درختان همه جا گسترده است. اتحاد برگ با نور، زمین را همرنگ خورشید کرده و باد پاییزی ورق‌های دفتر نقاشی طبیعت را همه سو پراکنده، برگ درختان، آخرین مرحله از عمرشان را سخاوتمندانه با زیبایی وروشنی همراه ساخته‌اند تا وسوسه قدم زدن زیر نورچراغ‌های خیابان درجان‌ها بیدار و طراوت تمام نشدنی هوای پاییزی دریادها تجدید شود.

معمولاً این فصل با رگبار و غرش ابرها همراه است، ابرهایی که شادمانی می‌آفرینند و یادآور برکت و فراوانی‌اند. پاییز هزار رنگ، مردمان ایران زمین را از دیر باز مهیای جشن‌های متعدد کرده و به ستایش و نیایش وا می داشته است. جشن سده که از اول آبان آغاز شده و تا ۴۰ روزپس از شب یلدا ادامه داشت، شامل جشن‌هایی با فاصله‌های معین است که همانند دانه‌های زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگرند. درباور ایرانیان باستان، آبان، ماه تجلیل از «آناهیتا» بانوی آب‌های روان و نگهبان پاکی و بی‌آلایشی در جهان هستی بوده است؛ اسطوره‌ای که در اوستا، سرود بلند و زیبایی به‌ نام «آبان یشت» با خیالپردازی‌های دلپذیر، ویژه اوست. درنیمه آبان، فصل پاییز به میانه راه می‌رسد. این مناسبت را ایرانیان قدیم همزمان با آغاز فصل سرما و اقتضائات زندگی کشاورزی و دامپروری و بازگشت گله‌ گوسفندان از چراگاه‌های تابستانی به عنوان مقطعی مهم گرامی داشته و جشن می‌گرفتند. نکته ارزشمند این جشن‌ها این بود که همه، اعم اززن و مرد، پیر و جوان، فقیر و غنی، ارباب و رعیت و... به‌طور یکسان در آن شرکت می‌کردند. مردمان یک جا گرد آمده از یک سفره و از یک غذا می‌خوردند که این امر زمینه همبستگی بیشتر اجتماعی می‌بوده است. این همبستگی و یگانگی به منظور تاب‌آوری در برابر بلایای طبیعی، همچون خشکسالی، سیل، زلزله، طوفان و مانند آن بسیار مؤثر بود و مشارکت در آیین این جشن‌ها نوعی فریضه دینی برای همگان محسوب می‌شده وهزینه آن را عده‌ای داوطلبانه می‌پرداخته‌اند.

در شرایط امروز اما با تغییرات اقلیمی و کاهش مداوم بارش در اغلب مناطق کشور، عبارت‌هایی همچون «خشکترین سال آبی درنیم قرن گذشته» برای سال آبی 1400 از زبان مسئولان زیاد شنیده می‌شود؛ گزاره‌هایی که افق‌های دوردست را با نگرانی از تشنگی مزارع و مراتع و مشکل تأمین آب مورد نیاز همراه می‌سازد، اگر چه بارش‌های دیروز و امروز تا حدودی از دامنه این نگرانی‌ها کاسته  است اما هنوز میزان نزولات آسمانی در حد مورد نیاز کشور نیست. چند سال متوالی است که بی‌آبی و عواقب آن تشدید شده و آرامش را از دلسوزان و کارشناسان کشور گرفته است. بنابراین باید به رغم بارش‌های پربرکت اخیر در مصرف آب در هر زمینه‌ صرفه‌جویی کنیم. در سالی که در نیمه پاییز آن قرار داریم به پیش‌بینی کارشناسان وضعیت آبی کشور همچنان نگران کننده است! و در ماه‌های پایانی این فصل آبی، کشور با کمبود منابع آب مواجه خواهد شد،اگر چه از پدیده‌هایی طبیعی همچون «ال نینو» در اقیانوس آرام، فعالیت‌های خورشیدی و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌عنوان عامل این وضعیت یاد می‌شود، اما نباید از نظر دور داشت که فعالیت‌های انسانی  در به‌وجود آمدن چنین شرایطی دخالت داشته و دارد. یکی از این عوامل تغییر کاربری اراضی حاصلخیز کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از مخازن زیرزمینی آب است که به تغییر الگوهای بارشی منجرشده است.

براساس مطالعات و بررسی‌های انجام گرفته در ارتباط با تأثیر تغییرات دما بر بارش نزولات آسمانی در کشورمان و مقایسه آن با کشورهای همسایه، نتایج قابل توجهی به دست آمده که تحلیل مسائل زیست محیطی را پیچیده ترساخته است. درنتیجه این مطالعات با وجود افزایش دما در برخی کشورهای همسایه غربی روند بارش افزایشی بوده است، اگر چه این موضوع نیازمند بررسی‌های علمی بیشتر است، لکن سهم دمای هوا در تغییرات جوی را به پرسش می‌گیرد.  تغییر کاربری اراضی و بهره‌برداری غیر اصولی از منابع تحت الارضی آب نیز خود موجب افزایش دما، میزان تبخیر و کمبود نزولات آسمانی می‌شود. بر اثر رفتارهای تخریبی عامل انسانی نوع بارش‌ها از حالت برف به باران تغییر یافته و این موضوع ذخایر آب زیرزمینی را با کاهش نگران کننده مواجه ساخته است. موضوع دیگری که در زمینه کمبود آب مطرح است، «مدیریت مصرف» است. مدیریت مصرف در مقایسه با «مدیریت عرضه» بسیار کم رنگ‌تر بوده و بحران بی‌آبی را تشدید می‌کند، موضوعی که اگر همچنان مورد غفلت قرار گیرد ما را در آینده با بحران بسیار بزرگی روبه‌رو خواهد ساخت.

ایرانیان باستان آب را پاک و مقدس می‌شمردند. براین اساس با برپایی جشن‌های متعدد ازجمله جشن «آغاز سرما» که در نیمه پاییز برپا می‌شد، ضمن گرامیداشت آناهیتا، فرشته آب‌ها و رفتن به کنار جوی‌ها و قنات‌ها و به جا آوردن آیین‌های مذهبی بر اهمیت و نقش آب در زندگی محیطی تأکید و از نیروهای ماورای طبیعت فراوانی آب و نگهداری از آن را درخواست می‌کردند و همزمان به شادی و شادمانی می‌پرداختند.

مشاهده خبر در جماران