رمزگشایی از کتاب «راز سر به مهر»؛ ناگفته هایی از مذاکرات هسته ای و برجامی - ۱۹/ از تصمیم قاطع ایران در مورد فردو تا سوال مهم مذاکره‌کنندگان ایرانی

پایگاه خبری جماران: اخیرا کتاب با «راز سر به مهر» به قلم محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی با موضوع برجام در ۶ جلد به نگارش درآمد و توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.

این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.

 

وین(4)؛ تفاهم بی‌نتیجه

• پهلو به پهلوی این دیواره صخره‌ای بلند وجود داشت که درنوردیدن آن اجتناب‌ناپذیر بود: ایالات متحدۀ آمریکا؛ کشوری با سلسله قوانین متنوع داخلی در مجموعه‌ای از ایالت‌ها با صلاحیت‌های اجرایی متفاوت، ساختار قوانین فدرال، سامان نظام قانون‌گذاری چندلایه و عمیقاً متأثر از رویکردهای حزبی. آنچه بر دشواری کار می‌افزود دسترسی و تأثیرگذاری لابی‌های با نفوذ، اعم از مؤسسات صنعتی ـ تجارتی داخل آن کشور و لابی‌های خارجی همچون لابی رژیم اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس بر دولت یا مجلسین آمریکا بود؛ امری که سبب می‌شد عبور از این جدار بلند صعب به‌نظر آید.
• مجموعۀ این عوامل موجب شد به همان میزان که ماهیت این دوره از گفتگوها تحول پیدا کرده بود، قالب و شکل جلسات نیز متمایز از گذشته شود. در حقیقت هم‌زمان مجموعه جلسات و رایزنی‌هایی پیوسته در جوار مذاکرات اصلی برقرار بود تا تفاهمات فنی میان متخصصان به‌دست آمده و نتایج آنها به مذاکره‌کنندگان اصلی ارائه شود.
• در هیئت ایرانی ارتباط دائم میان کارشناسان و دکتر ظریف، آقایان عراقچی و روانچی از هفته‌ها قبل برقرار بود. آنها با درک شرایط دشواری که تنظیم چنین سندی می‌توانست ایجاد کند، در ابتکاری نادر و بدیع متن پیش‌نویس مورد انتظاری را که با اهداف و خطوط قرمز کشور انطباق داشته باشد، چند هفته قبل از عزیمت به وین آماده کرده بودند. آخرین ویراست پیش‌نویس تهیه شده این متن را دکتر ظریف حین این دوره از مذاکرات در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، بازبینی نمود و سپس در اختیار دستیاران خود قرار داده تا مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی ایران به‌هنگام ورود به اتاق نگارش تصویری از آنچه مورد انتظار است را در ذهن داشته باشد. شک نبود که شش کشور دیگر هم نقطه‌نظرات خود را در اختیار خانم اشتون و دستیارانش قرار داده باشند تا حین روند نگارش آن نکات نیز مورد مذاکره واقع گردد. اما شاید تنها تمایز میان دو طرف در یک نکته نهفته بود: هیئت ایرانی پیکرۀ نخستین آنچه که سرانجام در تیرماه سال ۱۳۹۴ش، «برجام» نام گرفت را هفتۀ قبل از ورود به اتاق نگارش خود تراشیده بود.

توقف بر سرِ مقدمۀ توافق

• با همۀ اُفت و خیزهای طرف‌ها، عصبانیت‌ها و قهرها و تعلل‌ها و‌ تردیدها سرانجام تصمیم «پنج به‌اضافۀ یک» در آن مقطع آن شد که مذاکرات پیش از آغاز روند نگارش متن متوقف نگردد. در تحلیل آنها این معنا مستتر بود که قدری بیش و کم در توافقات شفاهی نباید باعث برهم خوردن جریان به راه افتاده شود و تصور می‌کردند در مسیر نگارش سند، تجارب آنها و توان حاصل از دست برتر آنها در شورای امنیت، تفوق نسبی برای آنها ایجاد خواهد کرد. برای طرف ایرانی هم این برآورد و تحلیل وجود داشت که در هیچ مرحله‌ای نباید از پافشاری بر مواضع و امکان چانه‌زنی بیشتر برای اخذ حداکثر امتیاز چشم پوشید. بی‌تردید ورود به روند نگارش تجربه‌ای تازه‌ بود، اما تصمیم آن بود که با توجه به عدم امکان اتکا به مجامع بین‌المللی و تجارب تلخ حاصل از برخوردهای کاسب‌کارانه و مزوّرانۀ قدرت‌های بزرگ در نظام بین‌الملل، نباید هیچ‌گونه خوش‌بینی به نیات «پنج به‌اضافۀ یک» نشان داد. منطق بیانات هشدارگونۀ رهبری نیز همواره بر عدم خوش‌بینی به کشورهای غربی تمرکز داشت؛ گرچه هیچ‌گاه نافی مذاکره نبودند.

توافق بر ماهیت حقوقی سند و عنوان آن

• براساس راهبرد ابلاغ شدۀ تهران به‌هیئت مذاکره‌کننده در این موضوع، طی مذاکره به کشورهای «پنج به‌اضافۀ یک» این‌گونه تأکید شد: موضع ایران از ابتدا چنین بوده و هست که هیچ قسمت از برنامۀ هسته‌ای ایران از جمله فردو، برچیده نخواهد شد و هیچ دستگاهی جمع‌آوری نمی‌شود. شما که مدعی هستید در مورد فردو کوتاه آمده‌اید و به عدم بسته شدن آن رضایت داده‌اید، ‌مگر خروج سانتریفیوژها و اتاق کنترل چیزی غیر از بسته شدن است؟ ما تحقیق و توسعۀ غیرغنی‌سازی را در اماکن مختلفی در ایران انجام می‌دهیم. ‌کدام عقل سلیمی می‌پذیرد که ما این قبیل فعالیت‌هایمان را بیاوریم در فردو و تحت نظر آژانس ــ که شما می‌خواهید وجود داشته باشد ــ انجام دهیم؟ ما می‌توانیم بر سر تعهدی ــ مبنی بر اینکه کار غنی‌سازی در فردو انجام ندهیم ــ بمانیم که در ژنو کرده‌ایم. ولی تحقیق و توسعۀ غنی‌سازی امر دیگری است که حتماً فردو یا دست‌کم بخشی از فردو باید به آن اختصاص یابد.
• طرف‌های غربیِ مجموعۀ «پنج به‌اضافۀ یک» پس از شنیدن این نظرات با اندیشۀ تحقیق و توسعۀ غنی‌سازی در فردو به شدت مخالفت کردند و بحث میان طرف‌ها در این خصوص سخت اوج گرفت. استدلال مذاکره‌کنندگان ایرانی آن بود: چه فرقی بین تحقیق و توسعۀ غنی‌سازی ــ و اصولاً نفس غنی‌سازی ــ در نطنز یا فردو وجود دارد؟ آیا غیر از این است که تنها تفاوت در عدم امکان حملۀ نظامی به فردو است؟ اصرار شما به عدم هرگونه فعالیت مرتبط با غنی‌سازی در فردو به معنای تمایل شما به راحت شدن خیالتان از بابت فردو و سپس حمله به نطنز است.

 

ادامه دارد...

مشاهده خبر در جماران