رمزگشایی از کتاب «راز سر به مهر»؛ ناگفته هایی از مذاکرات هسته ای و برجامی - ۱۰/ از هشدار ظریف به نماینده روسیه تا ریسک بزرگ وزیر خارجه ایران و خشم جان کری از دورویی فرانسوی ها

پایگاه خبری جماران: اخیرا کتاب با «راز سر به مهر» به قلم محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی با موضوع برجام در ۶ جلد به نگارش درآمد و توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.

این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.

جماران هر شب بخش هایی جذاب از این کتاب را منتشر می کند:

 

خیمه‌شب بازی دهر

• جلسه‌ای که پس از ترک دکتر ظریف و خانم اشتون ادامه یافت یکی از خاطرات فراموش‌نشدنی برای هیئت ایرانی است، زیرا از پیش با طرف آمریکایی هماهنگ کرده بودند که چگونه سناریوی نوشته شده را در مقابل دیگر اعضای «پنج به‌اضافۀ یک» به جریان اندازند. آقایان عراقچی و روانچی مذاکره‌کنندگان ارشد ایرانی در هنگام گفتگو و هماهنگی طی آن جلسۀ مشترک با طرف آمریکایی، به این می‌اندیشیدند که دست روزگار چگونه رقم زده و صندلی‌ها این‌گونه جابه‌جا شده است. برای دیپلمات‌های ایرانی که تجربۀ سال‌ها مذاکرات را داشتند، این جلسه تصویری به نمایش گذاشت از خباثت‌ها و تبانی‌های پیوستۀ مذاکره‌کنندگان طرف‌های مقابل که چگونه در خفا برای نیل به مقصود و مطلوب و اجرای نمایش خودنوشت‌شان تقسیم کار و برنامه‌ریزی می‌کردند. طی جلسه این احساس که همیشه آنان در طرف مقابل میز بودند و به اتفاق علیه ایران تبانی می‌کردند تا دیپلمات‌های ایرانی را همراه سیاست خود کنند، در ذهن هیئت مذاکراتی ایران به نمایش درآمده بود. اکنون این جابه‌جایی روی داده بود و این نوبت طرف ایرانی بود که با توجه به موافقت‌ها و گفتگوهای پشت‌پرده، آئینۀ رفتار مرسوم آنها شده بود. این احساس به همان میزان که آموزنده بود، طیب خاطر را هم به همراه داشت.

هدف؛ چه بود یا چه هست؟

• وقتی هیئت مذاکراتی در قریب به ۹۰ درصد متن نوشتاری پیش‌نویس تفاهم‌نامه با طرف آمریکایی به توافق رسید و قرار بود حاصل ماه‌ها مذاکرات فشرده در قالب ابتکار عمان به فرایند مذاکراتی «پنج به‌اضافۀ یک» منتقل شود، پرسش‌هایی بنیادین در برابر دکتر ظریف و همکارانش قرار گرفت: هدف جمهوری اسلامی ایران از مقاومت در برابر فشارهای بین‌المللی علیه برنامۀ صلح‌آمیز هسته‌ای کشور چه بوده است؟ آیا هدف غاییِ مقاومت ده‌ساله، صرفاً دستیابی به یک برنامۀ صلح‌آمیز هسته‌ای به‌منظور برآوردن برخی نیازهای علمی و عملی کشور بود؟ یا فراتر از این هدف، مردم و رهبری که به‌منظور تثبیت عزت و صلابت و ارتقای جایگاه کشور و نظام در برابر فشارهای کم‌سابقۀ بین‌المللی طی ۱۰ سال گذشته مقاومت کرده‌اند، دلایلی دیگر نیز داشته‌اند؟
• دکتر صالحی وزیر امور خارجۀ دولت دهم و رئیس سازمان انرژی اتمی دولت دکتر روحانی که در هر دو بُعد فنی و سیاسی صاحب نظری منصف به‌شمار می‌آید، دو سال بعد در مقابل افکار عمومی که به‌صورت زنده جلسات تخصصی کمیسیون برجام را دنبال می‌کردند، چنین پاسخ داد که «هدف از فعالیت‌های هسته‌ای ما چیست؟ هدف، [به‌نظرم] اول بایست نوع هدف را مشخص بکنیم، اصل هدف را مشخص بکنیم، ما اصلاً برای چه به سمت و سوی فعالیت هسته‌ای رفته‌ایم؟  خُب، فتوای مقام معظم رهبری تکلیف را روشن کرده که فعالیت‌های هسته‌ای ما در مسیر صلح‌آمیز است. قطعاً ما فعالیت‌های هسته‌ای را در مسیر غیرصلح‌آمیز دنبال نخواهیم کرد و نمی‌توانیم هم دنبال بکنیم به اعتبار، به‌خصوص به فتوای مقام معظم رهبری، خُب اگر این را مبنا قرار بدهیم پس ما به‌دنبال یک فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای در کشور هستیم. این را اول مبنای کار قرار بدهیم، برای اینکه این فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای در کشور جا بیفتد به‌هرحال در هر فناوری دیگری که شما می‌خواهید در کشور سرمایه‌گذاری بکنید، یقیناً اگر ابعاد تجاری‌اش مدّنظر باشد به‌دنبال هزینه ـ فایده هستید، ببینید آن فعالیت در کشور هزینه‌اش و فایده‌اش چگونه است. آیا فایدۀ لازم به‌دست می‌آید که هزینه‌ها را جبران بکند، آن موقع ورود پیدا می‌کنید. ... اینکه ما این سوخت را خودمان تولید بکنیم، اطمینان تأمین سوخت را پیدا بکنیم اما با یک قیمتی که معقول باشد؛ یعنی دو تا چیز: هم اطمینان از استمرار تأمین سوخت، هم [اینکه] با یک قیمتی که مناسب باشد. بنابراین اگر ما می‌خواهیم به سمت یک فناوری صنعتی، تجاری معنی‌دار هزینه ـ فایده برویم، تمامی مقدمات و الزاماتش را بایست فراهم بکنیم. تا به امروز تمام کارهایی که جمهوری اسلامی ایران انجام داده به خاطر اینکه دسترسی به همکاری‌های بین‌المللی نداشته، مجبور بوده تمام فعالیت‌های فناوری خودش را و رسیدن به آستانه‌های این فناوری را در درون خودش ایجاد کند، یعنی واقعاً در برخی زمینه‌ها می‌شود گفت چرخ را از اول اختراع بکند، یعنی از ابتدا بنشیند کار را قدم به قدم ببرد جلو ... الان در چه وضعیتی هستیم. الان تمامی این آستانه‌های فناوری را به‌دست آورده‌ایم. این یک، دو تمامی آن سرمایه‌گذاری‌های اولیه‌ای که سرمایه‌گذاری‌های سنگینی بود به بار نشسته، از حالا به بعد دیگر ما بایستی با یک عقلانیتی با یک برنامه‌ریزی‌ای، با یک پیش‌بینی، آینده‌نگری‌ای این سرمایه‌های ایجاد شده را مورد استفاده قرار بدهیم. داریم می‌رویم به سمت تجاری‌سازی، پس ما با آن دیدگاه تجاری‌ای که اگر بخواهیم برویم جلو، تمام الزامات آن را هم بایست فراهم بکنیم، تمام مقدمات آن را هم بایست فراهم بکنیم،... من تقاضا می‌کنم همین زحمتی که دوستان کشیدند بگویند همین صنعت هسته‌ای را ما الان چه کار کنیم. در یکی دو صفحه چشم‌اندازش را برای ما بنویسند بگویند با این چیزی که الان موجود است شما چشم‌انداز ۱۰ - ۱۵ سال آینده را‌ ترسیم کنید در غنی‌سازی، در مسائل دیگر، به شرطی که بحث تجاری‌سازی‌اش، هزینه ـ فایده‌اش در نظر گرفته شده باشد، والّا مثلاً ما به هر قیمتی، هر کاری بخواهیم بکنیم خود مردم می‌آیند سراغ ما که آقا این چه کاری است که شما دارید می‌کنید، من این را خواهش می‌کنم بگویید اصلاً ما برجام نداریم، بگویید ما الان ۹ هزار تا ماشین دارد سانتریفیوژ کار می‌کند، ۱۰ هزار تا ماشین داریم‌ IR-۱ الان کار نمی‌کند، بگویید اینها را هم به‌کار بگیرید، بعد چه کار بکنید، بقیه‌اش را هم به ما بگویید چه کار کنیم، واقعاً این را اگر بنویسند دوستان خودشان متوجه می‌شوند آن وقت مشکل کجاست. برنامه یعنی چی».

ژنو (۲)؛ کارزار یا «کارِ زار» فابیوس

• دکتر ظریف که از زبان معاون وزیر خارجۀ روسیه از فعل‌و‌انفعالات آن سوی میز خبر یافته بود در پاسخ به آقای ریابکوف تأکید می‌دارد: فرانسه بازی بدی را شروع کرده و اگر بخواهد روی بخش‌های حساس مورد توافق ما مذاکره را باز کند، فرایند خطرناکی را ایجاد خواهد کرد که می‌تواند کل مذاکرات را به مخاطره بیندازد. اگر چنین شود، غرب یک بار دیگر یک فرصت طلایی را برای تفاهم با ایران از دست می‌دهد. اصلاحات فرانسه تا آنجا که ما از آنها مطلع شده‌ایم به‌هیچ‌وجه برای ما قابل قبول نیست.

دیدار سه‌جانبه

• ملاقات با فابیوس برعکس آنچه تصور می‌شد در محیطی دوستانه و آرام انجام شد. بعدها وقتی جان کری محتوای ملاقات را از دکتر ظریف شنید، عصبانی شد و از همتای فرانسوی خود به دلیل دورویی با عباراتی زشت یاد کرد که برای هیئت ایرانی این ارزیابی‌ها پندآموز بود.

مذاکرات نیمه شب

• در آستانۀ نیمه‌شب یعنی حدود ساعت 23:30 خانم اشتون تصمیم غریبی گرفت؛ برای کاستن از التهاب درون گروه با دعوت از دکتر ظریف به جلسه و شرح بخشی از اشکالات فی‌مابین کارگروهِ وزرای خارجه «پنج به‌اضافۀ یک» گامی در مسیر تلطیف فضای جلسه بردارد. اما وزیر خارجۀ جمهوری اسلامی ایران که کمتر از ساعتی پیش به خواب رفته بود، در دسترس نبود. دکتر ظریف با مراجعه دستیارانش از این دعوت نیمه‌شبی برخاست و پس از تغییر لباس در دقایق پایان یک شب و آغاز روزی تازه همراه دستیارانش آقایان عراقچی و روانچی وارد جلسه شدند.

• پس از این بحث‌ها کاملاً مشخص شد که اعضای «پنج به‌اضافۀ یک» با یکدیگر درگیر هستند و در بحبوحۀ بحث و جدل میان خود، طرف ایرانی را از خواب بیدار کرده و به جلسۀ خودشان آورده‌اند تا با توضیحاتش معترضان را اقناع کند. دکتر ظریف که متوجه دعوای داخلی و بلاتکلیفی میان اعضای «پنج به‌اضافۀ یک» شده بود، تصمیم گرفت خطر بزرگی کند که اگر موفق شود، مسئولیت شکست مذاکرات به دوش طرف مقابل بیفتد. البته اگر این ریسک منتج به نتیجه نمی‌شد، مسئولیت پاسخ دادن به تهران و احتمالاً شکست مذاکرات بر عهدۀ خود او می‌افتاد. این بود که دوباره وارد میدان شد و گفت: شما چند بار متن را تغییر دادید و ما را با مشکل اعتماد به فرایند این مذاکرات مواجه کردید. من برای آنکه حسن نیت خود را نشان داده باشم، ریسک آن را قبول می‌کنم و حاضرم همین‌جا متن ششم نوامبر را به‌رغم نکات مورد اختلاف قبول و امضا کنم.

• در آن لحظه آقای کری از آقای فابیوس سؤال کرد: آیا موافقی؟ فابیوس گفت: نه. خانم شرمن هم آهسته به آقای کری گفت از نظر ما هم هنوز قابل قبول نیست. دکتر ظریف که ریسکش موفق شده و مسئولیت شکست مذاکرات را چرخانده و تماماً برعهدۀ طرف مقابل قرار داده بود.

 

ادامه دارد...

مشاهده خبر در جماران