جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛
علامه عسکری که بود؟/وی علت هجرتش از سامرا به قم را چه گفته است؟/علت شهرت ایشان در جهان اسلام چیست؟
علامه سید مرتضی عسکری، تاریخ نگار و سیره نگار معاصر در جمادی الثانی ۱۳۳۲ در سامرا به دنیا آمد. وی از روحانیان ضد رژیم بعث عراق و از اعضای حزب الدعوه الاسلامیه بود. او در چهارم رمضان ۱۴۲۸ رحلت کرد.
به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی علامه سید مرتضی عسکری، سیره نگار و مورخ اختصاص دارد.
سید مرتضی العسکری مشهور به علامه عسکری (۱۲۹۳ - ۱۳۸۶ش)، سیره نگار و مورخ. او در آثار خود کوشیده است تا با نگاهی محققانه، به بررسی تاریخ اسلام بپردازد. مهمترین کتاب های وی عبارت‌اند از خمسون و مائه صحابی مختلق، التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره، عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری. وی از اعضای سابق شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام و از روحانیان فعال علیه رژیم بعثی عراق و مدت ها از اعضای کادر اصلی حزب الدعوة الاسلامیة بوده است.
اطلاعات فردی
سید مرتضی العسکری
زادروز ۱۸ جمادی الثانی ۱۳۳۲ق
زادگاه - سامرا
درگذشت ۲۵ شهریور ۱۳۸۶ش / ۴ رمضان ۱۴۲۸ق.
آرامگاه قم
محل زندگی سامرا، قم، کاظمین
شناخته شده برای فعالیت‌های علمی و تألیف کتاب‌هایی در دفاع از تشیع
نقش‌های برجسته متکلم
آثار عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری (عبدالله بن سباء و دیگر افسانه های تاریخی)، خمسون و مائه صحابی مختلق (یک صد و پنجاه صحابی ساختگی)، معالم المدرستین (ویژگی ها و دیدگاه های دو مکتب در اسلام) و ...
خویشاوندان آیت الله میرزا حبیب الله مدرس عسکری اشتهاردی، آیت الله میرزا محمد طهرانی
وبگاه https://alaskari.org/
در همین رابطه بخوانید:
میرزا حبیب الله مجتهد خراسانی که بود؟/چرا وی قصد مهاجرت به مدینه را داشت؟/ویژگی های شعر او کدام است؟
سید محمدعلی روضاتی که بود؟/ارتباط وی با کدام مراجع نزدیک بود؟/تخصص ایشان در کدام علوم زبانزد است؟
زندگینامه علامه مرتضی عسکری
علامه سید مرتضی عسکری، دوشنبه ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۳۲ق/۱۲۹۳ش‌در سامرا متولد شد.[۱] اجداد وی در زمره فقیهان و محدثان عصر خود بوده‌اند. جدّ پدری سید مرتضی، آیت الله سید اسماعیل حسینی (متوفای ۱۳۰۶ق) فرزند سید محمد کوچک ساوجی و جد مادری او آیت الله میرزا محمد شریف عسکری طهرانی (متوفای ۱۳۷۱ق) بوده است.[۲] اجداد وی در عصر صفوی از سبزوار به ساوه دعوت شده و لقب شیخ الاسلام گرفتند. منصب شیخ الاسلامی، منصبی شبیه به امام جمعه در آن عصر بوده است. بنابر نقل وی، سنیان بسیاری در این شهر، به دست اجداد او شیعه شده اند. تمامی بزرگان این خاندان مشهور به شیخ الاسلام بوده اند، به جز سید مرتضی که به سبب تولد در سامراء و نیز به این دلیل که پس از فوت پدر، تحت تکفل جد مادری‌اش قرار گرفت، به عسکری معروف شده است.[۳]
وفات
سید مرتضی عسکری در ۲۵ شهریور ۱۳۸۶ش ( چهارم رمضان ۱۴۲۸ق) در ۹۳ سالگی پس از یک دوره بیماری در بیمارستان میلاد تهران درگذشت،[۴] و در حرم حضرت معصومه (س) دفن شد.
تحصیلات
علامه سید مرتضی از ده سالگی وارد حوزه علمیه سامرا شد و کتاب های رسمی حوزه عراق، همچون سیوطی، شرح جامی، شرح ابن عقیل، مغنی، حاشیه، مختصر و... را آموخت.[۵]
حضور در حوزه قم
همزمان با آغاز حکومت رضاخان در ایران، علامه سید مرتضی عسکری سامرا را ترک کرد و عازم ایران شد و در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل شد. او مهاجرت خود به ایران را شبیه به توفیقی اجباری توصیف کرده و در مورد علت آن می‌گوید:
مقدمات و ادبیات را در سامرا خواندم. مخارج تحصیلم از املاکی که در ساوه داشتیم تهیه می‌شد؛ لذا از سهم امام استفاده نمی‌کردم، امّا از زمانی که طاغوت رضاخان، فرستادن پول به عراق را منع کرد، مجبور شدم در زمان مرحوم شیخ عبدالکریم حائری (سال‌های ۱۳۵۱، ۵۲ و ۵۳ ق)ـ به حوزه علمیه قم آمده، در یکی از حجره های مدرسه فیضیه، با علی صافی گلپایگانی، هم‌حجره شوم ...»[۶]
اساتید
آیت الله عسکری در قم، در درس اساتیدی همچون امام خمینی و در سامرا در درس حبیب الله اشتهاردی معروف به مدرس عسکری، و سید احمد مرعشی شوشتری شرکت می کرد.[۷]
بازگشت به سامراء
بنا بر برخی منابع تاریخی، حضور علامه سید مرتضی عسکری در حوزه علمیه قم کوتاه بوده است. با ابتکار او و همراهی چند طلبه دیگر در حوزه علمیه قم، میرزا خلیل کمره‌ای، تدریس تفسیر قرآن را آغاز می‌کند، اما این کار به مذاق قاطبه طلاب خوش نمی‌آید و تلاش‌ها برای تعطیل شدن این درس آغاز می‌شود. فشارها به تعطیلی درس می انجامد و همین رخداد، باعث می‌شود سید مرتضی عسکری به سامرا بازگردد.[۸]
تأسیس دانشگاه
علامه سید مرتضی عسکری به همراه عده‌ای از همفکران خود، اصول الدین را در بغداد راه‌اندازی کرد. دروس تفسیر، حدیث‌شناسی، عقاید و کلام تطبیقی اسلامی، در این دانشکده تدریس می‌شد. این مرکز علمی، با کودتای حزب بعث و تحت تعقیب قرار گرفتن وی، تعطیل شد.[۹]
عضویت در حزب الدعوة الاسلامیة عراق
علامه سید مرتضی عسکری، در تابستان ۱۳۳۷ش/۱۹۵۸، به توصیۀ شهید سید محمد باقر صدر به حزب الدعوة پیوست. در اولین نشست مؤسسان حزب الدعوة پس از کودتای ۲۳ تیر ۱۳۳۷/ ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸، که در کربلا برگزار شد، سید محمدباقر صدر، سید مرتضی عسکری، سید محمدمهدی حکیم و محمدصادق قاموسی به شورای رهبری برگزیده شدند.[۱۰]
علاقه به تاریخ
علامه عسکری بیشتر مطالعات خود را بر تاریخ متمرکز کرده بود. ثمره عملی این رویکرد در نوشته‌های او نمایان است. او در این مورد می‌نویسد:
«از همان آغاز [طلبگی] به مطالعه کتاب های سیره و تاریخ پیامبر اسلام(ص) و اصحاب و فتنه های صدر اسلام و سفرنامه‌ها علاقه داشتم و داستان استعمار استعمارگران در کشورهای اسلامی را دنبال می‌کردم.»[۱۱]
تألیفات
علامه سید مرتضی عسکری به وحدت اسلامی و تقریب مذاهب اعتقاد داشت. به باور او، زمانی سخن شیعه مقبول می‌افتد که از تهمت‌های تاریخی رهانیده شود؛ چرا که در طول تاریخ با این افترائات بوده است که دشمنان اسلام توانسته‌اند میان شیعه و سنی کینه و عداوت ایجاد کنند. به اعتقاد او، اگر پیشانی شیعه از تهمت‌های ناروا پاک گردد و برادران اهل سنت، شیعه را بشناسند، همه دشمنی‌ها کنار می‌رود. این رویکرد در بیشتر آثار او مشهود است. او بیش از پنجاه کتاب تألیف و منتشر کرده است که برخی از آنها عبارتند از:
عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری (۲ جلد)، با ترجمه فارسی با عنوان «عبدالله بن سباء و دیگر افسانه‌های تاریخی».
خمسون و مائه صحابی مختلق (۳ جلد)، ۱۵۰ صحابی ساختگی.
معالم المدرستین (۳جلد)، بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو مکتبِ خلفاء و مکتب اهل‌البیت (ع).
سقیفه (بررسی نحوه شکل‌گیریِ حکومت بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص).
آیت تطهیر در کتب دو مکتب
امامان این امت دوازده نفرند
مصحف در روایات و اخبار
القرآن الکریم و روایات المدرستین (۳ جلد)
البکاء علی المیت، گریه بر میت از سنت‌های رسول خدا (ص)
التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره
البناء علی قبور الأنبیاء و الاوصیاء و اتخاذها مساجد و اماکن للعبادة، بازسازی قبور انبیاء و اولیاء و عبادت در آنها.
شیعیان اهل پیامبر (ص)
بزرگداشت یاد انبیاء و بندگان صالح خدا
عدالت صحابه
صلوات بر محمد و آل محمد از سنت‌های رسول الله (ص) بوده است
ادیان آسمانی و مسأله تحریف
عقائد الاسلام من القرآن الکریم (۳ جلد)
الاسطورة السبائیه (۳ جلد)
قیام الأئمة باحیاء السنة
مع ابی الفتوح التلیدی فی کتابه «الأنوار الباهره»
نقش ائمه در احیاء دین (۱۶ جلد)
امامت و مهدویت در مکتب خلفاء
مع علی الوردی فی کتابه وعاظ السلاطین، که در پاسخ به دیدگاه‌های علی الوردی (روشن‌فکر عراقی) تألیف شده است.
جمع القرآن و مصطلحات قرآنیة، که به تاریخ جمع‌آوری قرآن و شبهات پیرامونِ آن می‌پردازد.
معرفی برخی کتب
به باور علامه سید مرتضی عسکری، در کنار وحی بیانی (قرآن)، باید به وحی غیربیانی، یعنی سنت و گفتار معصومین علیهم السلام هم پرداخت. او با تکیه بر منابع اسلامی، کتب شیعه و اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است. بیان روشن و نثر روان و سلیس او، از ویژگی‌های نوشته‌ها و تالیفاتش دانسته شده است.
عبدالله بن سباء و اسطوره‌های دیگر
به نظر علامه سید مرتضی عسکری، با رحلت پیامبر اسلام(ص)، منافقین چون معارضی در مقابل خود نمی‌دیدند، دست به تخریب چهره واقعی اسلام زدند. برخی از مغرضین هم در این میان، مقام نبوت و رسالت را در حد یک مجتهد پایین آوردند تا اصحاب را همسنگ او قرار دهند و محملی برای توجیه برخی اقدامات نامناسب آن اصحاب فراهم شود. به باور او، برخی از راویان، در روایات سیره و تاریخ، به قدری نعل وارونه زده‌اند که جای شب و روز، ظالم و مظلوم عوض شود و این رویکرد موجب شد اسلام بد آموخته شود.[۱۲] علامه عسکری با کنکاش در مجموعه روایاتِ رسیده از صحابه، جعلی بودن شخصیتی به نام عبدالله بن سبا، حقیقت شیعه را به جوامع علمی جهان اسلام شناساند. این اقدام او در حالی بود که بسیاری از مجامع علمی اهل سنت، عبدالله بن سبا را پایه‌گذار تشیع می‌دانستند.
این حرکت علمی سید مرتضی عسکری، یعنی نگارش کتابی درباره ساختگی بودن شخصیت عبدالله بن سبا، مایه ابراز خوشحالی عالمان شیعه هم‌عصر او شد و تعجب آنان را برانگیخت. چنانکه خود او نقل کرده، شیخ راضی آل یاسین، نویسنده کتاب صلح امام حسن (ع)، او را در همین زمینه، رفع‌کننده ننگ از پیشانی شیعه خوانده است.[۱۳]
احادیث اُم المؤمنین عایشه
به نظر علامه عسکری، غیرشیعیان، پیامبر (ص) را از طریق احادیث عایشه می‌شناسند؛ حال آنکه آن پیامبری که در این روایات معرفی می‌شود، قابل ایمان آوردن نیست. این کتاب به برخی وقایع و حوادث زندگی عایشه می‌پردازد تا زوایای تاریک و مغفول زندگی وی را تصویر کند و وضع اخلاقی شخصیت و چهره واقعی راوی آن احادیث را به مخاطب بشناساند و عیار روایات نقل شده از او روشن شود.[۱۴]
یکصد و پنجاه صحابه ساختگی
علامه سید مرتضی عسکری، این کتاب را پس از کتاب عبدالله سباء نوشته است. او در این کتاب صد و پنجاه صحابی ساختگی دیگر در کتب حدیثی اهل سنت را با استفاده از مستندات و دلایل اهل سنت، معرفی می کند.[۱۵]
معالم المدرستین
برخی نویسندگان، این کتاب را از آثار تاثیرگذار در جهان عرب دانسته‌اند. سید مرتضی عسکری در این کتاب تلاش کرده بی هیچ توهین و بدزبانی، به ادله اهل سنت در برابر شیعه پاسخ می‌دهد. نقل شده که حتی داشتن این کتاب در برخی از کشورهای عربی جرم بوده است.[۱۶]
مناظرات
نگارش کتاب‌های بحث‌انگیز، شهرت علامه عسکری را در جهان اسلام به دنبال داشت، و همین مسئله موجب شکل‌گیری مناظرات مختلفی میان او و چهره‌های اهل سنت شد؛ از جمله بن باز، مفتی اعظم سابق وهابیت، ابوالاعلی مودودی دانشمند اهل سنت، خطیب رقّه و...[۱۷]
پانویس
۱. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۶۱
۲. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۶۶-۷۱
۳. مصاحبه با علامه عسکری در برنامه «دیدار با فرزانگان» در سال ۱۳۸۰ش
۴. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۲۴۹
۵. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۷۵-۷۶.
۶. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۷۶-۷۷
۷. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۷۹-۸۵؛ مجله علوم حدیث، شماره ۲۰، ص ۸۵، گفتگو با علامه عسکری؛ مصاحبه با علامه عسکری در برنامه دیدار با فرزانگان
۸. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۸۰-۸۱
۹. مجله کتاب ماه دین، اردیبهشت ۱۳۷۷، شماره ۷ و ۶، ص ۱۲.
۱۰. حسینی، ص۶۸ - ۷۴؛ خرسان، ص۵۵ - ۵۶، ۶۳ - ۶۴؛ عاملی، ج ۱، ص۲۵۵ - ۲۵۶؛ به نقل از مدخل حزب الدعوة الاسلامیة در دانشنامه جهان اسلام
۱۱. مجله علوم حدیث، شماره ۲۰، ص ۷۹.
۱۲. کیهان فرهنگی، دی ۱۳۸۰، شماره ۱۸۳، مقاله کتابشناسی علامه عسکری، ص ۲۱.
۱۳. «گفت و گو با علامه سید مرتضی عسکری» بهار ۱۳۸۱، ص ۵۹.
۱۴. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۱۶۴-۱۶۶؛ نقش عایشه در تاریخ اسلام، مقدمه، ج۲، ص۱۲
۱۵. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۱۶۶-۱۶۷.
۱۶. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۱۶۸-۱۶۹؛ مصاحبه با علامه عسکری در برنامه دیدار با فرزانگان در سال ۱۳۸۰ش.
۱۷. ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۱۷۵-۱۸۲.
منابع
ادیبی لاریجانی، محمد باقر، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، سیری در احوال و افکار و آثار مرحوم علامه عسکری، قم: انتشارات دانشکده اصول دین، ۱۳۷۸ش/۱۴۲۹ق.
حسینی تهرانی، سید محمد حسین، معادشناس، مشهد: انتشارات علامه طباطبائی،۱۴۱۷ ق.
عسکری، سید مرتضی، نقش عایشه در تاریخ اسلام، تهران: انتشارات منیر، چاپ نهم، ۱۳۷۸ش.
کیهان فرهنگی، دی ۱۳۸۰، شماره ۱۸۳، مقاله کتابشناسی علامه عسکری.
مجله علوم حدیث، شماره۲۰، ص ۸۵، گفتگو با علامه عسکری.
مجله کتاب ماه دین، اردیبهشت ۱۳۷۷، شماره ۷ و ۶.
مصاحبه با علامه عسکری در برنامه «دیدار با فرزانگان» در سال ۱۳۸۰ ش.
مشاهده خبر در جماران