از زندگی محمدبن حسن حلی(فخر المحققین) چه می دانید؟/ علامه ای که در نوجوانی اولین کتابش را نوشت

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی فقیه عالیقدر محمدبن حسن حلی مشهور به فخر المحققین اختصاص دارد که در پانزدهم جمادی الثانی ۷۷۱ رحلت کرد.

 

زندگینامه محمد بن حسن حلی (فخر المحققین)

محمد بن حسن حِلّی مشهور به فَخْرُ الْمُحَقّقین (۶۸۲-۷۷۱ق) از فقیهان شیعه در قرن هشتم قمری است. او فرزند علامه حلی بود و در دوران نوجوانی به درجه اجتهاد رسید.

 

اطلاعات فردی

نام کامل: محمد بن حسن حلی

لقب: فخر المحققین

نسب: فرزند علامه حلی

تاریخ تولد: ۲۰ جمادی‌الاول سال ۶۸۲ق

زادگاه: حله

تاریخ وفات: ۷۷۱ق

محل دفن: حله

 

در همین زمینه بخوانید:

میرزا حبیب الله رشتی که بود؟/چرا ایشان مرجعیت را نپذیرفت؟

علامه قزوینی چگونه از اعدام به وسیله صدام رهایی یافت؟/نقش وی در ترویج تشیع در مراکش، کشورهای آفریقایی و اروپایی چه بود؟

حاج آقا رحیم ارباب چگونه زیست و چگونه رفتار کرد؟/وی راز طولانی بودن عمر خود را در چه می دانست؟

 

اطلاعات علمی

استادان: علامه حلی

شاگردان: شهید اول ، سید حیدر آملی

محل تحصیل: حوزه علمیه حله

تألیفات: ایضاح الفوائد • شرح نهج‌المسترشدین • حاشیه بر ارشاد الاذهان...

 

فخر المحققین در فقه، اصول فقه و کلام تالیفاتی دارد که بسیاری از آن‌ها تکمیل آثار پدرش علامه حلی است. مشهورترین اثر او «ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد» نام دارد که مورد توجه فقیهان دوره‌ های بعد از او قرار گرفته است.

 

زندگینامه فخر المحققین

علامه محمد بن حسن حلی در ۲۰ جمادی‌الاول سال ۶۸۲ق در حله از شهرهای عراق به دنیا آمد.[۱] از کودکی تحصیل در علوم دینی را نزد پدرش علامه حلی آغاز کرد.[۲] گویا او در این مدت استاد دیگری به جز علامه حلی نداشته است.[نیازمند منبع]

 

قاضی نورالله شوشتری در مجالس المؤمنین معتقد است که با نگاهی به سال تالیف کتاب قواعد و سال تولد فخرالمحققین در می‌یابیم که فخرالمحققین در هنگام تالیف کتاب قواعد کمتر از ده سال داشت. اما علی دوانی این نظر را رد می‌کند و معتقد است که چه بسا علامه در ابتدا قواعد را به طور خلاصه نوشت همچنان که این نکته در وصیت نامه علامه به فرزندش به دست می‌آید، و بعدا آن را تکمیل کرد و از این جهت فخر المحققین در هنگام نوشتن شرح قواعد یا تازه به سن بلوغ رسیده بود یا به سن بلوغ نرسیده بود.[۳]

 

بر اساس آنچه خود فخر المحققین در حاشیه کتاب الالفین می‌ نویسد، ناگزیر به جلای وطن شده و در ایام جوانی با پدرش به نواحی آذربایجان در ایران سفر کرده است و پس از مدتی با پدر به حله برگشته است.[نیازمند منبع]

 

فخرالمحققین به همان میزانی که از لحاظ مراتب فضل و کمال ممتاز و در حد خود بی‌ نظیر بوده است، از حیث ادب و اخلاق و ملکات فاضله نیز امتیازی مخصوص داشته است. عبارات علامه حلی در مقدمه کتاب قواعد الاحکام نشانگر ویژگی‌ های شخصیت فخر المحققین است.[۴]

 

آثار

فخرالمحققین تالیفات متعددی در علوم مختلف اسلامی دارد که بسیاری از آنها تکمیل و یا شرح آثار پدرش علامه حلی است؛ از جمله تکمیل کتاب الفین، و «ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد».

تالیفات او عبارت‌اند از:

ایضاح الفوائد:این کتاب، شرح قواعد است که آن را به دستور پدرش تصنیف کرد. بنا به گفته شیخ بهایی، نظیر آن در فقه استدلالی، تألیف نشده است. آرای فخرالمحققین در کتاب «ایضاح الفوائد» مورد توجه فقهاست.

تحصیل النجاة درباره اصول دین

شرح نهج المسترشدین علامه حلی در موضوع علم کلام

رساله پرسش و پاسخ

رساله فخریة در نیت

جامع الفوائد

ثبات الفوائد فی شرح اشکالات القواعد

حاشیه بر ارشاد الاذهان علامه

واجبات الصلوة الثمانیة

شرح مبادی الاصول

المسائل المظاهریة

جامع الفوائد فی شرح خطبة القواعد که تنها خطبه قواعد علامه را شرح داده است.

حاشیه‌ ای بر قواعد علامه: این کتاب غیر از ایضاح الفوائد است.

شرح مبادی الاصول علامه

غایة السؤال فی شرح تهذیب الاصول علامه

الکافیة الوافیة در علم کلام

منبع الاسرار[۵]

 

شاگردان

برخی از شاگردان فخرالمحققین عبارتند از:

شهید اول[۶]

سید بدر الدین مدنی

ابن متوج بحرانی

سید حیدر آملی

سید تاج الدین بن معیه

ظهیر الدین فرزند خود فخرالمحققین[۷]

 

درگذشت

سال درگذشت وی ۷۷۱ ه‍.ق در سن ۸۹ سالگی است ولی از مزار و مدفن وی اطلاع دقیقی در دست نیست.

شیخ عباس قمی در فوائد الرضویة از سخن مجلسی اول در شرح من لایحضره الفقیه چنین برداشت کرده که فخر المحققین در حله درگذشته و جنازه‌ اش را به نجف اشرف حمل کرده‌ اند و بعید نیست که قبرش نزدیک پدرش علامه حلی باشد.[۸] 

 

مجلسی اول چنین نوشته است: «... و علامه و پسرش را در نجف اشرف بعد از نقل مدفون ساختند».(یعنی پس از اینکه اجسادشان را به نجف بردند در آنجا به خاک سپردند).[۹]

 

عبدالله مامقانی در تنقیح المقال می‌ نویسد: «اطلاع نیافتم که تاکنون کسی از دانشمندان، مدفن او را معین کرده باشد ولی بزرگان می‌ گویند که درندگان او را خورده‌ اند و قضیه‌ ای دارد که من از نقل آن به خاطر توهین به معاصرینش، خودداری می‌ کنم. لذا جسدی نداشته تا دفن شود»[۱۰] سید موسی شبیری زنجانی، با ذکر شواهدی (از جمله استناد به سخن مذکور از مجلسی اول) سخن مامقانی را نادرست دانسته است.[۱۱]

 

پانویس

۱. فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ۱۳۸۷ش، بخش مقدمه، ص۱۰.

۲. فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ۱۳۸۷ش، بخش مقدمه، ص۱۰.

۳. رجوع کنید به: دوانی، علی، «فخر المحققین، محمد»، مجله مکتب اسلام،شماره ۱۰، آبان ۴۱، ص۳۲-۳۳.

۴. فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ۱۳۸۷ش، بخش مقدمه، ص۱۱.

۵. معارف و معاریف، ج ۷، ص۷۴۷

۶. اعیان الشیعه، ج۱۳، ص۴۰۰

۷. پایگاه اطلاع رسانی حوزه، فخر المحققین حلی فرزند علامه حلی، عقیقی بخشایشی

۸. «فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة»، ص۴۸۸، مرکزی، ۱۳۲۶، تهران.

۹. لوامع صاحبقرانی، ج۲، ص۵۳۱.

۱۰. تنقیح المقال، ج ۳، مطبعة المرتضویة، ص۱۰۶.

۱۱. جرعه‌ ای از دریا، ج۲، ص۳۰۵-۳۰۷.

منابع

الامین، السید محسن، «اعیان الشیعة»، ج۱۳، تحقیق: حسن الامین، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۲۰ هجری، بیروت.

حسینی دشتی، سید مصطفی، «معارف و معاریف، دایرة المعارف جامع اسلامی»، مؤسسه فرهنگی آرایه، چ سوم، ۱۳۷۹، تهران.

دوانی، علی، «فخر المحققین، محمد»، مجله مکتب اسلام،شماره ۱۰، آبان ۴۱.

شبیری زنجانی، سیدموسی، جرعه‌ ای از دریا، ج۲، قم: مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۴ش.

مجلسی اول، محمدتقی، لوامع صاحبقرانی، ج۲، قم: مؤسسه اسماعیلیان، ۱۴۱۴ق.

فخر المحقققین حلی، محمد بن حسن، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، ۱۳۸۷ش.

قمی، عباس، «فوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریة»، مرکزی، ۱۳۲۶، تهران.

تنقیح المقال، ج۳، مطبعة المرتضویة، بی‌تا،النجف.

 

مشاهده خبر در جماران