مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم: تکفیر، تحقیر و مسدود کردن باب گفتگو نتیجه‌بخش نیست

به گزارش جماران؛ متن این بیانیه بدین شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

در پی اتفاق های اخیر در حوزه علمیه قم، که چند بیانیه در رد و تایید نظریه های یکی از فقهاء و اساتید خارج حوزه علمیه اتفاق افتاد، ضروری بود تا در این باره تأملی دوباره صورت گیرد.

تاریخ فکر و اندیشه در اسلام، عمدتا، تاریخ تبادل آرا و تضارب افکار بوده و هیچ­گاه عالمان دین، فقیهان، متکلمان و مفسران یک‌سان نیندیشیده و باب اجتهاد و ژرف ‌اندیشی، به‌ویژه در حوزه‌های شیعی به روی همگان باز بوده است. 

وجود فرقه‌های کلامی، نحله‌های فلسفی و مذاهب فقهی بیانگر این واقعیت است که حوزه‌های اندیشه اسلامی هنگام مواجهه با متفکران غیر مسلمان باب تضارب افکار را گشوده می‌داشتند، که از جمله می‌توان به مناظرات کلامی پیشوایان دین با مخالفان و دگراندیشان اشاره کرد (جلد ۸ و ۹ بحارالانوار و کتب دیگر).

تمدن اسلامی برآمده از این گفتگوهای علمی است. چیزی که حوزه‌های علمی اسلامی بالاخص شیعی را از حوزه‌های دینی و فرهنگی همانند کلیسا در قرون وسطی جدا می‌کند این است که ارباب کلیسا اجازه اندیشیدن را به جز آن­چه بزرگان کلیسا می‌گفتند به کسی نمی‌دادند و تفتیش عقاید از برنامه‌های جاری و جدی کلیساها بود. 

با وجود این، در بعضی از دوره ها رواج شیوه تکفیر و تحقیر دگراندیشان و آزاداندیشان و مخاصمه به جای مفاهمه میان فقیهان، فیلسوفان، عارفان، اخباریان و اصولیان، تمدن اسلامی را رو به افول برد. در آن زمان بعضی­ها خود را حق پنداشتند و کفر و گمراهی به دیگران نسبت دادند. 

چنین شیوه‌هایی چون برخلاف آموزه‌های اصیل قرآن، تعالیم پیامبر و امامان معصوم بود، چندان در حوزه‌ها پایدار نماند و حوزه‌ها به استقلال فکری و سیاسی خویش بازگشتند و مایه افتخار شدند. 

به حسب روایت امام علی (ع) توانایی سلطانِ «دلیل» بیشتر از توانایی سلطانِ «قدرت» است (غرر الحکم، ۵۰۱). امام سجاد (ع) در نامه‌ای به محمدبن مسلم به عنوان یکدینی می‌نویسد چرا دانش دینی خود را به دربار حاکمان گره زده و رسالت خود را رها کرده است؛ یعنی حق داوری در حوزه‌های فکری و علمی با منطق و استدلال است نه با زور و تحکم و نسخه‌پیچی از بالا به شکل امر و نهی. 

اگر حوزه‌ها بخواهند روش بالندگی و فرازندگی خود را حفظ نمایند، باید گفتگو را بر تحکم و هیاهو حاکم کنند و مرجع خاص فکری و سیاسی برای صاحبان اندیشه تعیین ننمایند‌؛ 

چیزی که در این ایام متاسفانه بعضی از حوزویان و بعضی از تشکل­های حوزوی به آن متوسل شده و به جای بحث استدلالی به طرد و تخطئه یکی از فقها پرداخته و در صدد تعیین مرجع فکری و سیاسی خاصی برای حوزه‌ برآمده اند! در حالی که این برخلاف روش مراجع پیشین، و مرحوم امام خمینی (ره) است. 

اگر کسی اندیشه‌ای بر خلاف مشهور داشت و به تعبیر معروف نظری غیر مشهور ارائه کرد نباید درباره آن جنجال آفرید و بیانیه‌های دور از شان حوزه صادر کرد! بلکه باید منطق گفتگو را ترویج نمود. در طول تاریخ علوم اسلامی بسیاری از نظرهای غیر مشهور بیان شده و بسیاری از عالمان آن­ها را به شیوه علمی نقد کرده اند.

مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم بر این باور است که تکفیر، تحقیر و مسدود کردن باب گفتگو نتیجه‌بخش نیست و بر خلاف منطق امام صادق (ع) و دیگر ائمه شیعه و فلسفه وجودی حوزه‌های علمیه است. 

روند تحکم آمیزی که در سال­های اخیر عده‌ای به دنبال آن هستند، جایگاه مرجعیت دین و علمای دینی را در اذهان جوانان و فرهیختگان تضیعف می کند. تنها مرجع علمی و فکری حوزه‌ها باید همان روش مباحثه و گفتگو باشد و کسی به خاطر فکرش، تحقیر و تکفیر نشود و هیچ نسخه‌ای از بیرون برای حوزه‌ها تدوین نگردد.