آیت الله صانعی فرزند امام و مردم

پایگاه خبری جماران: چهل روز قبل حوزه‌های علمیه جهان اسلام، مرجع دیگری از مراجع بزرگوار تقلید را از دست داد و در فراق این فقیه نواندیش و مردمی در سوگ نشست.

یکی از افتخارات حوزه‌های علمیه و عالمان دینی، ارتباط تنگاتنگ با مردم بوده است و این سیرة ارزشمند را از رسول گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) به ارث برده‌اند که در کنار مردم و با مردم باشند. این سیرة بسیار گرانسنگ بوده است که آنان را در طول تاریخ زنده‌نگه داشته و باعث شده، عالمانی که در کنار سلاطین و پادشاهان بوده‌اند، به هیچ انگاشته شوند و مردم هیچگاه آنان را باور نکنند و یا به شدّت از آنان دوری گزینند و چنانکه در روایات آمده اینان باعث دوری مردم از علم و عالم می‌شوند.

امام علی (ع): «إنّما زهّد الناس فی طلب العلم، کثرة ما یرون من قلّة من عمل بما علم». (الحیاة، ج 2، ص 443)؛ مردمان بیشتر بدان جهت از طلب علم دامن فرو می‌چینند که می‌بینند عالمان کمتر به علم خود عمل کنند.

علمای شیعه همواره پشت و پناه مردم بوده‌اند، و آنان برای رفع مشکلات خود وقت و بی وقت به خانه علمای دینی مراجعه می‌کردند، دری که دائماً برای آنان باز بود و می‌توانستند با در میان گذاشتن مشکلات خود، به ادامه زندگی امیدوار باشند.

محبوبیت قشر عظیمی از علمای دین سرچشمه گرفته از اعتقاد مردم و نیز گره‌گشایی آنان در بحبوحة مشکلات بوده است. استواری و ماندگاری روحانیان در قرن‌های متمادی به این رمز و راز عظیم بستگی دارد و هر زمان برخی از دینداران احساس کردند که عالمی از آنان دور شده و یا جذب حاکمیت و دنیا شده است، از او دور شدند.

در دوران معاصر علمای بزرگی همچون میرزای شیرازی، شیخ عبدالکریم حائری، سید حسین بروجردی، امام خمینی و مانند اینان و شاگردان این بزرگ‌مردان، نمونه بسیار روشن و آشکار عالمان عامل و عارفان واصل و گره‌گشایان زندگی مردم بوده‌اند و کلام آنان در سطح جامعه بسیار تأثیر گذار بوده و مردم به آنان اقبال داشته‌اند. اینان در واقع مصداق این کلام بلند امیر مؤمنان بوده‌اند:

لو انّ حمله العلم حملوه بحقّه، لأحبّهم الله وملائکته واهل طاعته من خلقه (همان، ص 440)؛ اگر حاملان علم آن را چنانکه شایسته است حمل کنند، خدا و فرشتگان و مردم دین پیشه آنان را دوست خواهند داشت.

یکی از مهمترین رمز و راز‌های موفقیت امام خمینی در این انقلاب عظیم، همراهی مردم با ایشان بوده، که در کنار سایر علمای دین، پای کار ایستادند و هرگز از راهی که انتخاب کرده بودند، کوتاه نیامدند. اعتقاد عمیق به امام خمینی از سالهای آغازین نهضت اسلامی و حضور ایشان در کنار مردم و بیان دردهای آنان، منجر به باورمندی مردم به ایشان گردید. مردم با تمام وجود به این نتیجه رسیدند که انسان وارسته و شایسته‌ای همچون امام، دلسوزترین فرد نسبت به آنان است. آنگاه که از گرفتاریهای آنان یاد می کند بمثابه آنست که خود را جای آنان قرار داده و با تمام وجود درد آنان را احساس می کند و خود رنج کشیدة اوضاع نابسامان آن ایام است. رعایت موازین و حدود شرعی و اخلاقی در زندگی، مراعات پایین‌ترین سطح زندگی، یعنی در کنار مردم بودن، در زندگی آن امام تبلور عینی یافته بود. یکی از خصوصیات دیگر امام خمینی (س)، تربیت شاگردان شایسته و عامل به احکام الهی و دلسوز مردم همچون مطهری، منتظری، صانعی و سایر انسان‌های وارسته‌ای که خود را وام‌دار علم و اخلاق و عرفان امام می‌دانستند، همچون مدنی‌ها، صدوقی‌ها، دستغیب‌ها، اشرفی‌ها، و دهها عالم واصل إلى الله که همگان شیوة آن امام عزیز و یار سفر کرده بودند و با آمدن او به ایران اسلامی پا در رکاب نهادند و برخی تا شهادت در راه خدا پیش رفتند.

آیت الله العظمی حاج شیخ یوسف صانعی «رحمت الله علیه»، مرجعی برخاسته از مکتب فکری و اندیشه‌ای امام خمینی است. او خویش را فرزند امام و امام او را فرزند خود می‌دانست چنانکه فرمود:

من آقای صانعی را مثل یک فرزند بزرگ کرده‌ام.

و آنگاه که از علم و کمالات وی سخن می‌گوید و او را به نیکی می‌ستاید، می‌فرماید:

آقای صانعی وقتی که سالهای طولانی در مباحثی که ما داشتیم تشریف می‌آوردند. ایشان بالخصوص می‌آمدند و با من صحبت می‌کردند و من حظ می‌بردم از معلومات ایشان و ایشان، یک نفر آدم برجسته‌ای در بین روحانیون است و مرد عالمی است و متوجه مسائل است (صحیفه امام، ج 17، ص 231).

آیت الله صانعی برخاسته از حوزه و یکی از مشعل داران علم و دانش حوزوی بود. وی در طول سالیان مبارزه حضور داشت، سالیانی در مسند منبر و خطابه در شهرهای مختلف ایران به ویژه تهران، همچنین در جایگاه استاد مبرز دروس حوزوی در سطوح مختلف و تربیت شاگردان فراوان، که برخی از آنان اکنون از سکان داران برخی مسئولیت‌های اجتماعی هستند، قرار داشت. تدریس درس خارج بر اساس کتاب گرانسنگ و ماندگار تحریر الوسیله امام خمینی از سال 54 تا آخرین روزهای حیات علمی، حضور در صحنه‌های مختلف انقلاب قبل و پس از پیروزی انقلاب و اعتماد امام خمینی به ایشان با احکام دادستانی، عضویت در شورای نگهبان و سایر مواردی که حضور پر شوری داشته است، حکایت از کارنامه پربرگ و بار ایشان دارد.

آیت الله صانعی با الهام گیری از نظریات روشنگرانه امام خمینی، آنگاه که در جایگاه فتوا و مرجعیت قرار گرفت، نظراتی راه‌گشا و نو اندیشانه عرضه کرد که مشکل‌گشای بخشی از مسائل و سؤالات جامعه گردید. فتاوایی در حوزة مسائل قضایی مانند حدود و قصاص، حقوق زنان، احکام دیه، مسایل حقوق بشر، تساوی ارث زن و مرد، احکام روابط مسلمانان با غیر مسلمانان و مسائل فراوان دیگری که هر کدام گره‌گشای بخشی از مسائل مطرح در دنیای کنونی بود.

منزل این مرجع بزرگوار شیعه، ملجاء وپناه جمع زیادی از حوزویان و عالمان حوزوی و مردم بود که برای طرح مباحث و مشکلات، همواره باز بود و ایشان با روحیه بسیار مردمی و ساده پذیرای همگان بود. در واقع دلگرمی افراد فراوانی از قم و سایر شهرهای ایران و گاه افرادی خارج از کشور به ایشان بود که حلال مشکلات فراوانی می‌گشت و همواره با آغوشی باز و گرم پذیرای افراد مختلف بود و هرگز تشریفات خشک و دست و پاگیر برای حضور در محضر این عالم بزرگوار وجود نداشت؛ و همچون اولیای بزرگوار دین، چنان عاطفی و مهربانانه رفتار می‌کرد که همگان احساس قرابت و نزدیکی داشتند و هر کسی خیال می‌کرد ایشان به او از همه نزدیک‌ترند. او شیفته اهل بیت (ع) بود و در تمام مراسم‌های عزا شخصاً حضور پیدا می کرد و همچون مستمعی علاقه‌مند گوش فرا می‌داد و چنان عاشقی دلباخته در سوگ آنان اشک می‌ریخت.

روحش شاد و حشر و نشرش با اولیای الهی باد.