خاطرات آیت الله فاضل لنکرانی از حضور در جبهه ها

پایگاه خبری جماران: حضور روحانیون در جبهه های جنگ تحمیلی بر هیچ کس پوشیده نیست و علمای مطرح نیز از این قاعده مستثنی نیستند و هرکدام در حد مقدورات خود برای کار تبلیغاتی و یا حتی رزمی وارد این عرصه شده اند و خاطرات جالبی از حضور در جبهه های غرب و جنوب دارند.

یکی از روحانیونی که چند نوبت به جبهه رفته آیت الله جواد فاضل لنکرانی است که در گفت و گو با جماران خاطرات خود از این حضور را نقل کرده است.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید:

یکی از اتفاقات مبارکی که در انقلاب ما افتاد حضور مراجع و شخصیت های برجسته در جنگ و همراهی با رزمندگان اسلام بود. ما ضمن تشریح خاطرات مرحوم والد و حضرتعالی، علاقمند هستیم نگاه ایشان به جنگ را هم بدانیم. 

حضور روحانیت در دفاع مقدس بسیار چشمگیر بود و در میان روحانیت هم طلبه های سطح پایین و هم بزرگان و اساتید بودند. در آن زمان مرحوم والد ما منسب مرجعیت را نداشتند اما به عنوان یکی از اساتید طراز اول دروس خارج حوزه علمیه بودند. یعنی تمام طبقات حوزه در دفاع مقدس یک حضور فعال و چشمگیر داشت. به تبع همین، درصد شهدای روحانیت نسبت به سایر اقشار بسیار بالا است. من این خاطره را فراموش نمی کنم که یک وقتی با مرحوم والد جماران خدمت حضرت امام رسیدیم. بعد از اینکه مرحوم والد ما از آمار شهدای روحانیت گزارش دادند، اشک امام جاری شد.

در خصوص اصل تشویق به رفتن جبهه هم فراموش نمی کنم که مرحوم والد ما در درس طلبه ها را تشویق می کردند. ایشان ضمن اینکه اصرار داشتند یک بخشی در حوزه بمانند و حوزه را به طور کلی نباید تعطیل کرد، مصلحت هم نبود که تعطیل شود، اما در درس طلبه ها را تشویق می کردند که در مناسبت های مختلف و زمان های متناوب در جبهه حضور پیدا کنند.

وقتی طلبه ها می خواستند برای جبهه بروند، یکی از افرادی که گاهی اوقات برای بدرقه کردن طلبه ها دعوت می شدند و طلبه ها را از زیر قرآن عبور می دادند خود مرحوم والد ما بودند. این امر مکرر در مکرر اتفاق افتاد.

در خصوص نماز بر شهدای روحانیت و غیر روحانیت هم یکی از کسانی که برای این شهدا زیاد نماز خواند مرحوم والد ما بود. اعتقاد راسخ داشتند به اینکه کسانی که در این جنگ حضور پیدا می کنند و کشته می شوند «شهید» هستند و ایشان در این موضوع هیچ تردیدی نداشت. تعابیر «شهدا» و «شهادت» هم زیاد در درس مطرح می کردند.

چند بار ایشان در جبهه حضور پیدا کرد. خود من تقریبا پنج شش بار به عنوان رزمی-تبلیغی به جبهه رفتم. یعنی عنوانش رزمی بود و مقداری هم آموزش دیده بودم ولی عمدتا من در جبهه ها کار تبلیغی می کردم. یک بار که من به جبهه های جنوب حاضر شده بودم سپاهی با عنوان فتح یا نصر(یکی از این دو) که بچه های اصفهان در آنجا بودند و تقریبا خط مقدم جبهه هم بود. مطلع شدم که ایشان دارند به اینجا می آیند و نگران هم بودم. ایشان به آنجا آمدند و اتفاقا عکسی هم از آن حضور داریم. همان شب عراق آنجا را خیلی زد و آنقدر بمباران کردند که من یقین پیدا کردم همه ما از بین خواهیم رفت. ولی مقدر نبود و این مسأله واقع نشد.

چند بار ایشان به جبهه آمدند. یک بار که به جبهه آمدند آیت الله جوادی آملی، آیت الله خرازی و آیت الله شیخ حسن تهرانی هم بودند. جمعی بودند که از حوزه قم برای تشویق طلبه ها و رزمنده ها می آمدند و در جبهه ها حضور پیدا می کردند.

در هر حال، ایشان اهتمام وافری داشت. در همان خط مقدمی که ما بودیم و آمدند، سنگری بود و تعداد افراد بیشتری می توانستند در آنجا جمع شوند. ایشان صحبتی آنجا کرد. به نظرم با شب جمعه ای همزمان شد و دعای کمیل و صحبتی داشتند. نمی دانم نوارش هست یا نیست. قاعدتا بچه های سپاه باید نوار آن را داشته باشند.

مسئول بسیج روحانیت ایشان بود. یعنی وقتی بسیج روحانیت در حوزه تأسیس شد، نهادی بود که هم به طلبه ها کمک کند و هم کمک طلبه ها را به جبهه برساند. در فراز و نشیب ها و زمان های مختلف که نیاز بود سخنرانی شود و مردم و طلبه ها تشویق شوند، مرحوم والد ما جدیّت داشت.

از فرزندان ایشان خود من در جبهه حضور پیدا کردم و یکی دیگر از اخوی های ما(امیر) در جبهه حضور پیدا کرد و مدتی در جبهه بود. یعنی این طور نبود که ایشان به ما هم بگوید نروید یا بی تفاوت باشد. بنده هم در جبهه های غرب و هم در جبهه جنوب حضور پیدا کردم. در جبهه جنوب یک مرتبه موظف شدم طرف جزیره مجنون بروم. آنجا بچه ها برای جمع آوری اطلاعات می رفتند و گاهی اوقات بر می گشتند و گاهی بر نمی گشتند و برای ما صحنه های خیلی عجیبی بود.

یکی از خاطرات عجیبی که من از جبهه غرب دارم، بچه های کرمانشاه و کرند در آن لشکر بودند و الآن اسمش یادم رفته است. متأسفانه آن موقع ننوشتم. فرماندهی آنجا بود و به من اصرار کرد که شما به سنگر خود ما بیایید و پیش خود ما باشید. گفتم مانعی ندارد. ما آنجا حضور داشتیم و رزمندگان یک وقتی به من اعتراض کردند که شما از وقتی آمده اید فقط در سنگر فرمانده هستید؛ یک وقتی هم به سنگر ما بیایید. گفتم امشب به سنگر شما می آیم. برای سنگر فرمانده بادگیر دایره مانندی درست کرده بود که نور و هوا رفت و آمد کند. من هم جای خوابم را نزدیک آن بادگیر قرار داده بودم. شبی که بچه ها دعوت کردند و ما به سنگر آنها رفتیم، یک خمپاره درست از همان بادگیر وارد شد و همان جا را زد. واقعا برای ما خیلی تعجب آور بود که این قضیه واقع شد.

مرحوم آقای گلی اهل کرمانشاه بود و تمام آن منطقه را آشنایی داشت و اطلاعات آنجا را به پدر ما می داد و گاهی اوقات پدر ما اطلاعات آنجا را به امام می رساند. یک بار که من به منطقه غرب رفته بودم مرحوم والد ما به آقای گلی پیغام داده بود که ببنید محمدجواد کجا رفته؛ به ما گفته طرف غرب می روم و خبر نداریم که کجای غرب رفته است. آقای گلی هم به پدر ما گفته بود دیدیم کجا رفته ولی جایی رفته که هرشب از طرف عراقی ها یا دیگران می آیند سر اینها را می برند و می روند. این طور هم بود. این قضایا آنجا اتفاق می افتاد.

خاطرات مختلف است. یادم هست که ما از قم حدود 30 نفر شدیم و با ماشین برای غرب رفتیم. شب وارد کرمانشاه شدیم و به دفتر تبلیغات رفتیم تا استراحت کنیم و صبح به قسمت های مختلف ما را تقسیم کنند. اما آن جمع نمی شناختند که من چه کسی هستم و من هم خودم را معرفی نکرده بودم. آن موقع مرحوم والد ما مسئولیت حوزه را هم بر عهده داشت. ایشان یک سخنرانی کرده بود و بعضی ها می گفتند این سخنرانی بسیار لازم بوده و ایشان باید این مسائل را مطرح می کرده و بعضی ها هم مخالفت می کردند و محل بحث واقع شده بود.

آن شبی که در دفتر تبلیغات نشستیم و شام خوردیم، بعد از شام شیخی بود که سنش پیرتر از دیگران بود و گفت آقایان بیایید راجع به صحبت های آقای فاضل صحبت کنیم و همه نظر بدهند. من هم نظرم را دادم اما نمی دانستند که من پسر آقای فاضل هستم. بعد بین موافق و مخالف جمع بندی کردند. شب خوابیدیم و صبح بعد از نماز داشتیم صبحانه می خوردیم و بعد از آن می خواستند ما را به قسمت های مختلف تقسیم کنند. یک دفعه مسئول دفتر تبلیغات گفت که اینجا آقای فاضل داریم؟ گفتم آقای فاضل را چه کار دارید؟ گفتند که یک کسی از علمای آنجا آمده و می خواهد شما را ببیند. گفتم الآن می آیم. بعد اینها فهمیدند که من پسر آقای فاضل هستم. گفتند والا ما قصدی نداشتیم و شما دیشب در جلسه یک کلمه هم نگفتید. ما ارادت داریم و شاگرد ایشان هستیم و اگر حرفی زدیم اشکال طلبگی بود. گفتم من که حرفی نزدم. اشکال شما هم واقعا طلبگی بود. آنجا واقعا جلسه خیلی خوبی بود.

تقریبا حدود 20 سال سن داشتم که به جبهه رفتم. اولا آن موقع معمم نبودم و به جبهه می رفتم و معمم می شدم و دوباره بر می گشتم و لباس روحانیت را در می آوردم. یک بار که می خواستم به جبهه بروم پدر گفت این بار دیگر به صورت دائمی معمم بشو. به ایشان گفتم هرچه شما بفرمایید. به حاج احمد آقا زنگ زدند که ما می خواهیم محمدجواد را معمم کنیم. آن موقع هم تمام ملاقات های امام تعطیل بود و هیچ کس را نمی پذیرفت. حاج احمد آقا گفتند ملاقات های امام تعطیل است ولی به شما نمی توانم نه بگویم. فردا بیایید و توکل بر خدا ببینیم چه می شود. ما فردا به آنجا رفتیم و یکی از چیزهایی است که هیچ وقت یادم نمی رود. حاج احمد آقا گفت خودم را به آب و آتش زدم تا این ملاقات را درست کردم. خدمت امام رفتیم.

امام می دانست مردم و کسانی که خدمت ایشان می آیند واقعا عاشق ایشان و دیدار و زیارت ایشان بودند و اقل توقع هرکس این بود که دست امام را ببوسد و امام امتناع نمی کرد. برای اینکه هم وقت ایشان و دیگری گرفته می شد و هم اذیت می شد که مدام بخواهد دستش را بکشد. من دست مبارک ایشان را بوسیدم. بعد عمامه را که گذاشتند دعایی هم برای من فرمودند و من هم تشکر کردم. وقتی خواستم بیرون بیایم، جلوی در اتاق که رسیدم امام فرمودند آقا برگردید. پاکتی کنارشان گذاشته بودند و یادشان رفته بود به من بدهند. این بار که خواستم پاکت را بگیرم، هر کاری کردم دستشان را ببوسم، نگذاشتند.

معمم شدن من به دست امام هم از برکات رفتن به جبهه بود. ببنید چقدر این رزمنده ها عاشق امام بودند. من یادم هست یکی از دفعاتی که به غرب رفته بودیم فرماندهی به نام «نورخدا» بود. یک روز از من پرسید چه کسی عمامه بر سر شما گذاشته و شما به دست چه کسی معمم شده اید؟ من وقتی جبهه می رفتم حتی الامکان نمی گذاشتم بفهمند پسر چه کسی هستم. وقتی این سؤال را از من پرسیدند، گفتم امام خمینی(س) من را معمم کرده است. تا این را گفتم، با اشک عمامه من را برداشت و شروع به بوسیدن کرد. در حالی که شاید این عمامه همان عمامه ای نبود که به دست امام بر سر من گذاشته شده بود. ما عمامه های مختلف داریم. این طور فدایی و عاشق امام بودند.

بعد از آن هم برای جبهه رفتیم. یکی از سفرهایی که جبهه بودم، بعد از نماز صبح برای رزمندگان زیارت عاشورا می خواندم. یک روز بعد از اذان صبح به قدری سردرد گرفتم که حتی قدرت نماز خواندن را هم نداشتم. گفتم خدایا چه کار کنم؟ اگر به بچه ها بگویم مریض هستم می گویند این شیخ چند روز به اینجا آمده و مریض شده است. این طوری حدیث نفس می کردم. اگر هم بخواهم بروم، توان ندارم. من تا آن موقع استخاره به قرآن نکرده بودم. گفتم تفألی به قرآن می زنم و استخاره ای می کنم. وقتی قرآن را باز کردم آیه «وَلَا عَلَى الْمَرِیضِ حَرَجٌ » آمد. آنقدر تسکین پیدا کردم که قرآن را بستم و بوسیدم و نماز صبح را خواندم و خوابیدم.

یکی از خاطرات دیگری که داریم، در جبهه های جنوب یک وقتی در قسمتی قرار گرفته بودیم که با خط مقدم فاصله داشتیم. آنجا هم سنگر، نماز جماعت و سخنرانی بود. یکی از دوستان ما که الآن از علمای بزرگ و اعلام هستند، قسمت دیگری بود و گاهی ایشان به من سر می زد و گاهی من به ایشان سر می زدم. یک دفعه قرار شد که از بچه های خط مقدم سرکشی کنیم. در ماشین نشستیم و ایشان گفت ما الآن داریم به خط مقدم می رویم، اگر طوری شویم شهید هستیم؟ ما به چه ملاکی داریم آنجا می رویم؟ ما که نمی خواهیم برویم بجنگیم؟

گفتم قطعا شهید هستیم. ما داریم می رویم تا بچه هایی که جان خود را برای انقلاب می دهند اگر کار و مسأله ای دارند، بدانند ما هم با آنها هستیم و افتخار داریم که در کنار آنها هستیم. مگر در جبهه همه باید اسلحه دست بگیرند و بجنگند؟! یادم هست تا جایی که پیاده شدیم گلوله از این طرف و آن طرف ما رد می شد. ایشان می گفت اگر ما کشته شویم شهید هستیم؟ گفتم یقین داشته باش شهید هستیم؛ نگران نباش.

مرحوم والد شش مرتبه خط مقدم بوده اند؟

خیر؛ من خودم بوده ام.

کلا چند مرتبه جبهه بوده اند؟

به نظرم ایشان سه مرتبه به جبهه آمدند. ولی یک بار که من خط مقدم بودند به آنجا آمدند و شبی هم آنجا ماندند و سخنرانی کردند و عصر روز بعد برگشتند. من خودم شش مرتبه موفق شدم به جبهه رفتم.

نظر مرحوم والد و خود حضرتعالی در خصوص جنگ چه بود؟

عرض کردم؛ ایشان محکم معتقد بودند یک طرف این جنگ واقعا نیروهای اسلام و طرف دیگر کل نیروهای سلطه غرب به دست صدام بود. یعنی اگر کسی بگوید دوران دفاع مقدس دو گروه از مسلمانان با هم جنگ کردند، این اشتباه است. یک طرف انقلاب ایران و اسلام و طرف دیگر کفر بود. یعنی آمریکا و تمام ایادی خودش از جمله صدام و اروپا که آن موقع کاملا همراه بودند و از سلاح دادن به صدام و مجهز کردن او ابایی نداشتند.

ایشان تردید نداشت هرکسی از طرف ایران در این جنگ کشته می شود شهید است و لذا گفتم که حتی در درس مکرر تعبیر شهید را به کار می بردند. یک فقیه وقتی می خواهد تعبیر شهید را راجع به کسی که در میدان جنگ کشته شده به کار ببرد، باید با دقت این حرف را بزند. ایشان خیلی محکم اینها را شهید می دانستند و به رفتن تشویق هم می کردند. اما خودشان از جهت جسمی قادر نبودند. همان یک بار هم که تا خط مقدم آمدند من تعجب کردم که چطور ایشان توانسته اند تا آنجا بیایند.

رزمنده ها ملاقات های فراوانی را با ایشان داشتند. متأسفانه دهه شصت ما در بیت ایشان دوربین نداشتیم. اما مکرر رزمنده ها می آمدند و حاج صادق آهنگران با آنها می آمد و گاهی اوقات می خواند. گاهی اوقات فرماندهان جنگ با ایشان جلسه داشتند. اما متأسفانه دهه شصت ما امکانات ضبط نداشتیم و در بیوت آقایان هم مرسوم نبود. چقدر هم حیف شد. الآن مثلا ما تأسف می خوریم که چرا مثل مرحوم آقای بروجردی ملاقات های مرحوم والد ما ضبط نشده است.

یک ارتباط دائمی بین جبهه با حوزه و فرماندهان جنگ با بزرگان حوزه و علمای انقلابی حوزه بود. خانواده های شهدا، مخصوصا بعد از مسئولیت مرجعیت، زیاد به دیدار والد ما می آمدند. ایشان نکته بسیار ظریف و دقیقی را از آیه شریفه «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ» استنباط می کرد. دیگران آیه را معنا می کنند «کسانی که جان و مالشان را در راه خدا می دهند، خدا آنها را به بهشت می برد». ایشان به پدران و مادران و خانواده های شهدا می فرمودند به نظر من معنای آیه این نیست. معنای آیه این است، «کسانی که جانشان را در راه خدا داده اند، خدا بهشت را مِلک آنها قرار می دهد و مالک بهشت می شوند». بعد می فرمودند «آیا ممکن است شهیدی مالک بهشت باشد و پدر خودش را به بهشت نبرد؟!» شهیدی مالک بهشت باشد و مادر، برادر، فامیل و دوست خودش را به بهشت نبرد؟!