غدیر و طرح یک سوال تاریخی

پایگاه خبری جماران: پیرامون واقعه غدیرخم که ضمن آن پیامبر اکرم(ص)، در پی ماموریتی الهی حضرت علی(ع) را در حضور هزاران حاجی به عنوان جانشین خود پس از رحلت معرفی فرمود، این پرسش تاریخی مطرح است که چرا جانشینی آن حضرت(ع) با وجود تاکید پیامبرو نزول آیه اکمال دین، پس از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) نادیده گرفته شد و تاثیری بر رای اطرافیان رسول خدا هنگام انتخاب خلیفه برای مسلمانان نداشت؟ بلافاصله بعد ازآن سوال دیگری نیز به ذهن متبادرمی شود و آن اینکه چرا قائلین به اصالت واقعه غدیر که به تصریح حقایق تاریخی اصلی ترین جریان اسلامی بوده وبدون هیچ واسطه ای با رسول گرامی اسلام(ص) نسبت می یابند و از پشتوانه نص برای اثبات خود برخورداراست، دارای اکثریت در میان مسلمانان نیست؟! شاید برای این سوالات در حوزه نظری نتوان پاسخی ساده و کامل یافت، اما از نظر تاریخی می توان با تلاشی مجدانه به پاسخی روشن رسید. برای دست یابی به پاسخ این سوالات از لابه لای متون تاریخی لازم است به روندهای تاریخی توجه نمود. چرا که این شیوه نگرش به تاریخ به نحوی روشن ماهیت مناسبات حاکم بر اجتماع آن عصر را معین ساخته و از این طریق می توان به آگاهی های مفیدی دست یافت. یکی از آگاهی های تاریخی، تعیین تعلق مسلمانان به طبقات اجتماعی وسطح یابی فرهنگی آنان است. رشد مسلمانان به مثابه گروهی ایمانی با ویژگی های مستقل از تعلقات طبقاتی و اجتماعی موضوعی است که نیازمند شرح و تبیین است. شواهد تاریخی گویای آن است که فضای فرهنگی حاکم بر محیط زندگی نومسلمانان متاثراز ارزش های سنتی قبل از اسلام بوده و شیوه های باز تولید ارزش های اجتماعی عمدتا همان هایی بوده است که در عصر جاهلیت رواج داشته است. درسال پایانی حیات پیامبر اسلام(ص) بسیاری از مسلمانان هنوز به شیوه قبل زندگی می کردند و نظام خویشاوندسالاری و قبیلگی که اصل را براصالت خاندان و قبیله می دانست، پایه سازمان اجتماعی را شکل می داد.عادات و رسوم برآمده از فرهنگ بیابانگردی، انگیزه و رفتارهای بنیادی را زیر سلطه داشتند و در نقاط دور دست ارزش های قبیله ای به نحو پررنگ تری حاکمیت داشتند و زیست مسلمانی هنوز در مرحله آغازین بود.براین پایه جامعه نوپدید اسلامی دارای ساختار دو بخشی بود.بخش اکثریت که اشرافیت وتفاخر های قومی و قبیلگی برایش ملاک بود و بخش اقلیت که تقوی و ارزش های برآمده از مکتب وحی را معیار سنجش و انتخاب قرار می داد.این وضعیت مانع فروپاشی استیلای نظام ملهم از ارزش های جاهلی وقبیلگی شد. بلکه با گسترش نفوذ جغرافیایی و کسب ثروت و قدرت به استیلای هر چه بیشتر آن انجامید. حال آنکه انتظار این بود که با رواج ارزش های نو و ایجاد فضای برادری و وحدت نظم اجتماعی کهن رو به زوال رفته و شکاف میان هنجارهای سنتی و زیست مسلمانی پر شود.اما با ممانعت ازمعرفی الگوهای مناسب قطع رابطه با جامعه سنتی میسرنشد و به تناسب بیگانگی با فرهنگ جدید، توده های مسلمان از پیگیری و اهتمام برای تحقق اهداف غدیر بازماندند. به همین دلیل در وقایع پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) و کنار زدن مصداق مورد نظر پیامبر با امر الهی –علی(ع) - واکنشی ازسوی انبوه حاضران در رخداد غدیر در دیدرس تاریخ نیست.

______________________________

اسماعیل علوی

 

مشاهده خبر در جماران