برنامه آمریکا علیه ایران پس از شکست در شورای امنیت چیست؟
حدود ۱۰۰ روز دیگر تحریم تسلیحاتی ایران به پایان می‌رسد و اگر آمریکا نتواند این تحریم ها را تمدید کند به سراغ اجرای یک برنامه دیگر علیه ایران خواهد رفت که احیای تحریم های بین المللی و استفاده از مکانیسم ماشه خواهد بود و با توجه به انزوای اخیر آمریکا در جلسه شورای امنیت، آن اقدام آمریکا علیه ایران حتمی به نظر می رسد.
به گزارش جماران؛ امیرعلی ابوالفتح، کارشناس روابط بین‌الملل در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: «اگر قرار باشد برای توصیف جلسه روز سه‌شنبه شورای امنیت سازمان ملل – که به شکل ویدئو‌کنفرانس برگزار شد – یک عبارت نوشته شود، شاید بهترین عبارت چنین باشد: «انزوای آمریکا - موفقیت برجام».
در این نشست که علاه بر اعضای شورای امنیت سازمان ملل، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، نیز سخنرانی کرد، سخنرانان جز مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، همگی متفق‌القول بر ضرورت توافق هسته‌ای با ایران و ادامه آن تأکید کردند.
البته آمریکایی‌ها از روزها قبل تلاش کرده بودند که نشست روز سه‌شنبه شورای امنیت را به محلی برای محاکمه ایران بر سر اتهام «حمله موشکی ایران به تأسیسات نفتی آرامکوی عربستان» تبدیل کنند و برای تصویب پیش‌نویس قطع‌نامه خود مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، یارگیری کنند؛ اما به رسم معمول جلسات شورای امنیت در دو، سه سال اخیر که به موضوعات مربوط به امنیت خاورمیانه می‌پردازد، جلسه روز سه‌شنبه فرصتی را در اختیار تک‌تک اعضا قرار داد که بر اهمیت توافق هسته‌ای با ایران، ضرورت حفظ آن و انتقاد صریح از تصمیم آمریکا برای خروج از برجام تأکید کنند.
در‌این‌میان آنچه اهمیت بیشتری داشت، موضع کشورهای عضو شورای امنیت در قبال تلاش‌های اخیر آمریکا برای ضربه‌زدن به دیگر بخش‌های توافق هسته‌ای؛ یعنی بخش لغو تحریم تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر سال جاری بود. جز آمریکا که به‌صراحت از کشورهای عضو خواست تا پیش از پایان اعتبار تحریم تسلیحاتی ایران، قطع‌نامه جدیدی را برای تمدید آن به تصویب برسانند، هیچ عضو دیگری حاضر نشد چنین موضعی را اعلام کند.
البته برخی از اعضا مانند بریتانیا و فرانسه با ادبیات تند، فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را به باد انتقاد گرفتند و اتهاماتی را درباره حملات موشکی به تأسیسات نفتی عربستان، متوجه ایران کردند؛ با‌این‌حال حتی این دو کشور نیز آشکار نکردند که آیا به پیش‌نویس پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم‌های شورای امنیت رأی مثبت خواهند داد یا خیر؛ اما با توجه به اینکه همین کشورها نیز بر حفظ برجام تأکید فراوان داشتند، تردیدهای جدی درباره همراهی آنان با آمریکا برای نقض بخش مربوط به لغو تحریم تسلیحاتی ایران، پدیدار شد.
از‌این‌رو هدف اولیه آمریکا برای مقدمه‌چینی به منظور القای ضرورت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، در جلسه روز سه‌شنبه شورای امنیت حاصل نشد.
با‌این‌حال، به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها با اطمینان از شکست در تصویب پیش‌نویس پیشنهادی خود در شورای امنیت، جلسه روز سه‌شنبه را به سکویی برای پرش به گام دوم برنامه‌های ضد‌ایرانی خود بدل کردند و آن اینکه از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران استفاده کنند.
»»مکانیسم ماشه چیست و چه اتفاقی در برجام خواهد افتاد؟
آمریکایی‌ها مدعی هستند که همچنان بخشی از قطع‌نامه 2231 شورای امنیت که در آن متن سند توافق هسته‌ای با ایران درج شده، هستند و می‌توانند مانند شش کشور دیگر – بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و ایران – کمیسیون حل اختلاف را فعال و موضوع پایبند‌نبودن ایران به برجام را به شورای امنیت بکشانند و آنجا، با استفاده از مکانیسم ماشه، همه تحریم‌های شورای امنیت از‌جمله تحریم تسلیحاتی ایران را برگردانند.
اما در جلسه روز سه‌شنبه شورای امنیت سازمان ملل، روسیه و چین به‌صراحت اعلام کردند که آمریکا کشور مشارکت‌کننده در برجام نیست و اجازه ندارد از فرایند کمیسیون حل اختلاف و توسل به مکانیسم ماشه استفاده کند. البته اروپایی‌ها به شکل تلویحی تهدید کردند که از حق مراجعه به کمیسیون حل اختلاف برخوردار هستند؛ با‌این‌حال مانند موضوع تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، آشکار نکردند که در نهایت، مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال خواهند کرد یا در صورت توسل آمریکا به این روند، از آن حمایت خواهند کرد یا خیر.
وجود صراحت در مواضع روسیه و چین از یک سو و ابهامات متعدد در مواضع اروپایی‌ها و برخی دیگر از اعضای شورای امنیت سازمان ملل از سوی دیگر، مسیر تعیین‌شده از سوی آمریکا را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران یا بازگرداندن همه تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران بیش‌ازپیش دشوار می‌کند. حدود صد روز دیگر تحریم تسلیحاتی ایران به پایان می‌رسد. اگر تا آن زمان آمریکایی‌ها نتوانند این تحریم‌ها را تمدید کنند، به ادعای پمپئو، جهان وارد دور جدیدی از ناامنی و بی‌ثباتی، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه می‌شود. با‌این‌حال، به نظر نمی‌رسد زودتر از چند هفته دیگر، پیش‌نویس قطع‌نامه پیشنهادی آمریکا به رأی گذاشته شود؛ اقدامی که تقریبا رد‌شدن آن قطعی به نظر می‌رسد. پس‌از‌آن آمریکایی‌ها برای رسیدن به قطع‌نامه‌ای که در آن ادامه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل یا همان مکانیسم ماشه به تصویب برسد، چند هفته زمان نیاز خواهند داشت. با توجه به موضع آشکار روسیه و چین به‌عنوان دو عضو دائم شورای امنیت، بهره‌گیری آمریکا از مکانیسم ماشه یا غیر‌ممکن خواهد بود یا اینکه در صورت اصرار آمریکا، از سوی دو عضو دارای حق وتو، به‌عنوان اقدامی غیر‌قانونی و فاقد اثر معرفی خواهد شد؛ وضعیتی که از آن به‌عنوان «بحران قانون اساسی در سازمان ملل» یاد می‌شود. ضمن اینکه بدون اجماع اعضای دائم شورای امنیت، کشورهایی مانند روسیه و چین خود را ملزم به رعایت تحریم‌ها نخواهند دانست و چه بسا تجارت در حوزه تسلیحاتی را با ایران از سر بگیرند. به‌هر‌حال تا آن زمان و تعیین تکلیف نهایی تحریم‌های ایران، چند ماهی باقی مانده است که برای دستگاه دیپلماسی آمریکا روزهای دشواری خواهد بود.»
مشاهده خبر در جماران