شرح دعای ۴۴ صحیفه سجادیه؛ بخش بیست و چهارم: اطاعت برتر از عبادت

پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش بیست و چهارم مجموعه یادداشت های شرح دعای چهل و چهار صحیفه سجادیه(ع) را می خوانید:

«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ اِنْ مِلْنا فیهِ فَعَدِّلْنا، وَ اِنْ زُغْنا فیهِ فَقَوِّمْنا، وَ اِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنا عَدُوُّکَ الشَّیْطانُ فَاسْتَنْقِذْنا مِنْهُ. اَللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبادَتِنا اِیّاکَ، وَ زَیِّنْ اَوْقاتَهُ بِطاعَتِنا لَکَ، وَ اَعِنّا فى نَهارِهِ عَلى‌ صِیامِهِ، وَ فى لَیْلِهِ عَلَى الصَّلوةِ وَالتَّضَرُّعِ اِلَیْکَ وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ، حَتّى‌ لا یَشْهَدَ نَهارُهُ عَلَیْنا بِغَفْلَةٍ، وَ لا لَیْلُهُ بِتَفْریط.»

«بار خدایا بر محمد و آلش درود فرست، و چنانچه ما در این ماه منحرف شویم تو تعدیلمان کن، و اگر از راه درستى بگردیم تو استوارمان ساز، و اگر دشمنت شیطان بر ما مسلط گردد تو ما را از او رهایى ده. بارالها این ماه را از عبادتمان سرشار ساز، و اوقاتش را به طاعتمان از تو زینت ده، و در روزش ما را به روزه داشتن، و در شبش ما را به نماز و زارى و خشوع در برابر خود، و خوارى به محضرت یارى فرما. تا روزش شاهد غفلت ما، و شبش گواه تقصیر ما نباشد.»

«وَ اِنْ مِلْنا فیهِ فَعَدِّلْنا، وَ اِنْ زُغْنا فیهِ فَقَوِّمْنا»، متکلم مع الغیر از« مال» است که به معنای کج شد. زغنا، همان صیغه از «زاغ» است که به همان معنا آمده است.

عدلنا، صیغه امر از «عدل» است به معنای راست کن ،درست کن. قومنا،صیغه امر از «قوم» است که به همان معنای راست کن ،. آمده است.

در فرق بین این دو، می توان گفت که زیغ، بیشتر در مورد کجی و انحراف قلبی و درونی به کار می رود.

ماه رمضان، مهمترین زمان برای رفتن به سوی حق ورسیدن به مطلوب آفرینش است.

آنچه در این سیر مهم است،سیر بر راه مستقیم به دور از کژی است، خطرهایی هم که آن را تهدید می کند کج روی و بی راهه رفتن و تردید و اضطراب و... است، میل که انحراف به چپ و راست است همان چیزی است که می تواند در انسان تمایل به آن پیدا شود و در آن راه گام زند، هر چند ممکن است که میل در آغاز کم باشد ولی اگر ادامه پیدا کند هر روز فاصله انسان از حق افزون شود و در نهایت به نتیجه مطلوب نمی رسد، لذا امام علیه السلام از خدا می خواهد که اگر در ما چنین چیزی پدیدار شد، خدایا تو ما را به «عدل» که راه دارای اعتدال و دور از انحراف به راست و چپ است بلکه بر راه مستقیم است برگردان.

همانطور که اشاره شد از خطرهایی که تهدید کننده است پیداشدن اضطراب، دودلی و تردید است که در مسیر حق پریشانی می آورد، این همان زیغ است که دل و قلب را می لرزاند، و سبب پیروی از متشابهات می گردد و تزلزل را باخود به همراه می آورد، نجات از آن قوام و پایداری قلبی است و استقامت در راه، حضرت سجاد علیه السلام از حق می دهد که اگر زیغی پیدا شد خدایا ما را در این سیر پایدار گردان و به راستی بگردان و زیغ را از ما دور ساز.

«وَ اِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنا عَدُوُّکَ الشَّیْطانُ فَاسْتَنْقِذْنا مِنْه»

اشتمل بالثوب: لباس را دور خود پیچید؛ اشتمل الامر علیه: مطلب او را احاطه کرد. پس معنای اشتمال شیطان بر ما در برگرفتن و احاطه او بر انسان است که راه ها را با وسوسه های خود بر او می بندد تصمیم شیطان نشستن بر سر راه مستقیم است (نگاه کنید به اعراف آیه۱۶) و راه گریز از شیطان و ایجاد مانع از چیره شدن وی یاری حق است که با پناه بردن به حق این رهایی حاصل شود، إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ وَکَفَى بِرَبِّکَ وَکِیلًا (سوره حجر، آیه شریفه ۴۲) اگر کسی به پناه حق رفت و بنده حق شد شیطان را بر او راه نیست، به همین دلیل امام رهایی از شیطان را از خدا می خواهد.

« اَللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبادَتِنا اِیّاکَ، وَ زَیِّنْ اَوْقاتَهُ بِطاعَتِنا لَکَ، وَ اَعِنّا فى نَهارِهِ عَلى‌ صِیامِهِ، وَ فى لَیْلِهِ عَلَى الصَّلوةِ وَالتَّضَرُّعِ اِلَیْکَ وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ، حَتّى‌ لا یَشْهَدَ نَهارُهُ عَلَیْنا بِغَفْلَةٍ، وَ لا لَیْلُهُ بِتَفْریط.»

اشحن، صیغه امر از شحن است، «شحن» به معنای پر شدن است. کشتی مشحون، کشتی پر شده است.

راه نفوذ شیطان و پیدا شدن انحراف ها و لغزش ها، فرجه ها و ... زمان های خالی است، و راه گریز هم پر شدن همه زمان ما از خیر و درستی است، به همین دلیل امام علیه السلام از خداوند می خواهد همه این ماه را در عبادت حق پر سازد که اگر انسان در عبادت حق، آن هم تنها حق که با ایاک به آن اشاره می کند که عبادت خالص و بدون ریاست باشد از همه خطرها حفظ می شود.

و دعاهای بعدی همه در بیان و تکمیل همین درخواست است، از خدا می خواهد آن ها و زمان های این ماه به اطاعت حق آراسته باشد، چون اطاعت اعم از عبادت است. اگر عبادت را به معنای عملی با قصد قربت بگیریم اطاعت هر عملی می تواند باشد که با دستور حق موافق است چه قصد قربت شده باشد و چه نشده باشد، اگر کسی گناه نمی کند مثلا دروغ نمی‌گوید، غیبت نمی کند، مال مردم را نمی خورد. وی در این زمان ها که این کارها را انجام نمی دهد در طاعت حق است هر چند قصد نکرده باشد، امام می خواهد زیور آرایش زمان ها ی این ماه همه اش به اطاعت آراسته باشد، هر لحظه آن را بنگریم فرد را در طاعت حق ببینیم.

سپس از خدا کمک می خواهد که روزهای این ماه در روزه داری سپری گردد که پرشدن روز از بندگی خاص حق است، و شب های آن هم به نماز و راز و نیاز به درگاه حق، آن هم با زاری و فروتنی و اظهار کوچکی در برابر خدا که در درگاه حق هر چه انسان کوچکتر و فروتن تر باشد هر چه بیشتر ناله و انابه داشته باشد بهره اش بیشتر خواهد بود.

آخرین دعای آن هم بسیار زیباست می خواهد شب و روز که شاهدان اعمال انسان هستند و مشاهده گر آن و شهادت دهنده در پیشگاه حق هستند شهادت به غفلت و به کوتاهی و سهل انگاری ندهند، یعنی خدایا کمک کن که روز و شب ما در غفلت نگذرد و ما در بندگی ات کوتاهی نکنیم که چنین صفتی، یعنی همه اش به یاد خدا بودن و در محضر حق حاضر بودن و نداشتن تقصیر در بندگی حق صفت اولیای خاص حق است.