آیلاند

جماران: "آیلاند" نماد وظیفه شناسی معلمی دانا وتوانا به نام سرکارخانم صفایی دبیر ریاضی دبستان خواجه نصیر شهرستان آستارا است که به قول وزیرآموزش وپرورش موجب افتخار آموزش وپرورش شد او با احساس مسئولیت اجتماعی در روزهای بحرانی شیوع ویروس کووید 19 (کرونا) با ارائه خدمات آموزشی به دانش آموزان درفضای آنلاین نام خود را درتاریخ ایران زمین ماندگارکرد . 

ورود ویروس کووید19 به ایران موجب تعطیلی مدارس ودانشگاه ها شد و امروز معلمان واساتید همچون پزشکان وکاردرمانی که با ایثار و افتخار ازسلامت مردم حفاظت می کنند با شعار مدرسه تعطیل می شود اما آموزش ویادگیری تعطیل نخواهد شد یک لحظه ازمسئولیت خود غافل نشده و باگمنامی وعلی رغم محدودیت های سخت افزاری ونرم افزاری توانسته اند حدود بیست میلیون نفر ازدانش آموزان ودانشجویان این مرزوبوم را ازطریق آموزش مجازی و به عبارتی سیستم یادگیری الکترونیکی (E-learning) وظیفه خود را به خوبی انجام دهند وخلاءتعطیلی مدارس را جبران کنند ازاین منظر شایسته است که کلاه از سر برداریم و از جا برخیزیم و به همه معلمان واساتید فداکار سرزمین مان دست مریزاد گفته و به مناسبت روز معلم سلام و درود بیکران الهی را نثارشان کنیم و درآستانه هفته معلم  به برخی فرصت ها وتهدیدهای پیش رو درشرایط کرونایی اشاره می کنم:

1. کرونا درایران وجهان هم تهدیدها و هم فرصت هایی ایجاد کرده است و در این مسیر مدارس ودانشگاه ها هم کاملا متاثرشده اند. بنابرآمار یونسکو حدو 1.5 میلیارد نفرامروز درجهان به دلیل کرونا از رفتن به مدرسه ودانشگاه محروم شدند،رجوع به آموزش مجازی درایران و جهان مهم ترین راه برای جایگزینی ارائه خدمات به دانش آموزان ودانشجویان است و این فرصت بی نظیری است که مقاومت های سنتی درنظام های آموزشی به ویژه درآموزش وپرورش ایران شکسته شود و شکاف بزرگی که بین تحولات اجتماعی و تاثیر  فن آوری اطلاعات وارتباطات درسبک زندگی مردم ودسترسی به اطلاعات ودانش درقرن بیست ویکم درمیان دانش آموزان ودانشجویان پدیدآمده ازیک سو و تکیه برروش ها وشیوه های سنتی مندرس متعلق به دوران صنعتی تجدید نظر کرد زیرا نمی توان باروش ها وابزارهای دیروز دانش آموزان ودانشجویان امروز را برای فردا تربیت کرد پس لازم است فرصت درک ظرفیت ها و قابلیت های ایجاد شده درجامعه متاثرازICT را به رسمیت شناخت وآن را به عنوان مزیتی برای نوسازی ،روزآمدی وکارآمدی آموزش وپرورش و حتی آموزش عالی استفاده نمود.

2. آموزش مجازی پیش ازآن که استفاده ازابزارهای فن آوری اطلاعات برای ارائه خدمات آموزشی باشد یک سیستم و نظام آموزشی تحت عنوان یادگیری الکترونیکی یا (E-learning) که مشابه سایر زیر نظام های آموزشی ازهمه مولفه های یادگیری مثل یادگیرنده ، یاد دهنده ، فرایندهای یادگیری ، محتوا ، نظام ارزش یابی ، ازهمه مهم تر متاثرازروی کردهای یادگیری هم چون  شناخت گرایی ، رفتار گرایی وسازا گرایی برخوردار می باشد و آنچه درآموزش مجازی مهم تراست آن که اولا باید همه مولفه های موثردرفرایندیاددهی یادگیری را به صورت یک پارچه وسیستمی درنظر گرفت یعنی یک سیستم کامل آموزشی است  وثانیا آن چه دراین سیستم آموزشی اتفاق خواهد افتاد تغییر نقش هاست به ویژه آن که سیستم یادگیری الکترونیکی مبتنی بررویکرد سازاگرایی باشد  دراین رویکرد نقش دانش آموزان به عنوان نقش اصلی مسئول یادگیری خواهد بود و معلمان و منابع و سامانه های آموزشی نقش تسهیل کننده ،راهنما وهدایت کننده دارند و برهمین  اساس روش های یادگیری روش های فعال و دانش آموزان ازحالت انفعالی به حالت فعال و مسئول و مشارکت جو وکنجکاو برای کسب اطلاعات ودانش وحتی دربسیار ی موارد چنان چه ازهدایت درستی برخوردار باشند تولید کننده دانش و محتوا نیزخواهند بود. در نتیجه درمرحله اول باید ازآموزش مجازی تصور درستی داشت رد مرحله بعد درتغییر نقش ها ورویکردها تحولات اساسی را با سیستم یادگیری الکترونیکی آغازکرد کمااین که درکشورهای پیشرفته این گونه است.

3. سال 80 به عنوان معاون وزارت آموزش وپرورش درجلسه مدیران ارشد این وزارت خانه برای آشنایی طرح تکفا (طرح توسعه و کاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات ایران) توسط اقای مهندس جهانگرد اولین مسئول طرح جامع ICT کشور شرکت کردم .پس ازتوضیحات طرح ،بسیاری ازمدیران نمی دانستند ICT چیست ! خوردنی است یا پوشیدنی؟ این امر موجب نگرانی بود و هست که تا زمانی که مسئولان و مدیران ارشد وزارت آموزش وپرورش به ظرفیت ها و قابلیت های فن آوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش وپرورش واقف نباشند نمی توان دردوران جدید انتظار تحول اساسی درآموزش و پرورش را داشت گرچه درهمان سال ها مرحوم مهندس علاقه مندان (که یادش گرامی باد) با بهره گیری ازاساتید دانشگاه همچون استاد دکترعلی اکبرجلالی پدرفن آوری اطلاعات وارتباطات ایران تلاش کرد با تدوین سند جامع فن آروی درآموزش وپرورش قدم هایی موثر و راهبردی بردارند اما به مرورزمان این رویکرد تحولی به حاشیه رانده شد وآموزش وپرورش که روزی پیش گام دربهره مندی از فن آوری اطلاعات بود امروز نسبت به آموزش عالی وسایرنهادهای آموزشی کمترین قابلیت های راهبردی را دارد که لازم است با اراده مدیریت عالی و شورای عالی آموزش وپرورش و ستاد تحول بنیادین این مهم دنبال شود.

4. .معلمان عزیزکه با همه توان ،دانش وتجربه وحتی با استفاده ازامکانات شخصی به امر آموزش دانش آموزان درفضای مجازی مشغول هستند نیازمند پشتیبانی وحمایت می باشند لازم است باهمکاری وزارت ارتباطات دسترسی آسان به اینترنت درهمه نقاط کشور فراهم شود و ازسوی دیگرسامانه ی یادگیری وپرتال آموزشی مورد نیاز دانش آموزان و معلمان متنوع وروزآمد و تعاملی با همکاری دانشگاه ها وبخش خصوصی فراهم شود وآموزش وتوان مند سازی معلمان دراین حوزه در اولویت قرار گیرد. 

متاسفانه دانشگاه فرهنگیان که باید مسئولیت آموزش وپشتیبانی حرفه ای معلمان شریف را دراین موقعیت حساس برعهده گیرد غایب بزرگ ودرانجام وظیفه اولیه خود ناتوان ظاهرشده است .

5. امروزهرخانه به یک مدرسه تبدیل شده و شعارخانه اول مدرسه ومدرسه خانه دوم محقق گردیده است اولیاء دانش آموزان با توفیق اجیاری ازطریق فراهم نمودن ابزارهای یادگیری همچون تلفن همراه، کامپیوتر، اینترنت و... به یادگیری دانش آموزان کمک می کنند و درفرایند یاددهی یادگیری مشارکت موثر و مفید دارند تا آن جا که درمقطع ابتدایی برخی والدین ناچارند به جای معلم وقت مفید روزانه خود را صرف مدیریت آموزشی فرزندان کنند و البته این موضوع یک پدیده مبارک است که بخشی ازمسئولیت یادگیری برعهده اولیاء قرار گرفته و چه بسا در این مقطع نقش و جایگاه و زحمات معلمان بهتردرک شود

اما لازم است آموزش وپرورش با تنظیم وارسال دستورالعمل هایی ضمن استقبال وتشویق والدین مراقبت های لازم را ازحیث تداخل درروش آموزش وتدریس وهم چنین عدم انجام تکالیف توسط والدین و سایرموارد مرتبط راهنمایی لازم را معمول کند.

6. آموزش مجازی درآموزش وپرورش فرصت بی نظیری است برای خانه تکانی دربسیاری ازمدل ها وشیوه های آموزشی،کیفیت بخشی به یادگیری با استفاده ازقابلیت های فن آوری اطلاعات ، هوشمند نمودن مدارس وسامانه های آموزشی وارزش یابی دانش آموزان،تجدید نظر اساسی درچاپ سالانه کاغذی کتب درسی ، اقتصاد آموزش وپرورش وکم کردن هزینه های سربار وسرانه خدمات آموزشی،بهره مندی ازمدل های ترکیبی دریادگیری (blended learning )  وروزآمد نمودن نظام آموزشی و...

آموزش وپرورش باید درک نماید که فن آوری اطلاعات وارتباطات و محیط وب و دنیای مجازی بیش ازآن که تهدید باشد یک فرصت بی نظیری برای معنی بخشیدن به مفهوم آموزش وپرورش و لذت بخش نمودن یادگیری برای دانش آموزان است .باید پدیده های نوظهور همچون اینترنت وشبکه های ارتباطی واجتماعی وفن آوری های تحول آفرین هم چون یادگیری ازطریق تلفن همراه ، یادگیری اجتماعی ، هوش مصنوعی ، اینترنت اشیاء و... به رسمیت شناخت وخود را برای بهره مندی کامل ازآن مهیا نمود.

دیروز آموزش وپرورش دراستفاده تلفن همراه برای دانش آموزان دبیرستانی محدویت ایجاد می نمود اما امروز به یک باره نه تنها محدودیت ها برداشته شده و استفاده ازتلفن همراه برای یادگیری را حتی برای دانش آموزان ابتدایی وپیش دبستانی الزام وتشویق می کند این روش های افراط وتفریط موجب سرگردانی فرایندهای یادگیری ودر نتیجه آسیب به کیفیت آموزش و یادگیری خواهد شد.

آموزش وپرورش سالهاست که به دنبال تحول بنیادین در برنامه های آموزش وپرورش است وهزینه های فراوانی برای این امر متقبل شده است اما چون معلمان ودانش آموزان به عنوان ارکان اصلی تحول در این فرایند غایب بوده و هستند تاکنون تحولی محسوسی ایجاد نشده است.

اینک با قدردانی ازتلاش های معلمان فداکار وگمنام، که بار بزرگ مسئولیت آموزش و یادگیری را برعهده گرفته اند شایسته است آموزش وپرورش با یاری جستن از قاطبه فرهنگیان درقالب فراخوان عمومی، زمینه بهره مندی ازفن آوری اطلاعات وارتباطات را برای سال های آینده فراهم کنند  و بدانند معلمان متعهد و وظیفه شناسی چون سرکار خانم صفایی معلم ریاضی شهرستان آستارا که نامش با عنوان "آیلاند" درتاریخ تحول آموزش وپرورش ماندگار شد بسیارند و به پویش"تحول درآموزش وپرورش با استفاده ازفن اوری اطلاعات وارتباطات با همراهی معلمان وهمکاری اولیاء " 

خواهند پیوست .

ان شاالله

__________________________________________

 

 *عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان