آیا واقعا در طب سنتی چیزی به عنوان درمان با ادرار شتر داریم؟

در زبان عربی ترکیباتی داریم که ترجمه تحت اللفظی آنها موجب خلط معنا می شود. این ترکیب ها در واقع به معنای گیاه یا یک ماده معدنی اشاره دارند، اما اگر آنها را درست فهم نکنیم به معنای تحت اللفظی آنها ارجاع می دهیم. بول الابل یک ماده معدنی در سمت حجاز است. این ترکیب به معنای ادرار شتر هم هست، اما آن چیزی که برای درمان ریه موثر است، همان گیاهی است که در حجاز می روید نه خود ادرار شتر. از این گیاه ماده دارویی ساخته می شود. اگر بول الابل را تحت اللفظی معنا کنیم، همین ماجرا می شود که بخواهیم نوشیدن ادرار شتر را تجویز کنیم. همان طور که گل گاوزبان به زبان گاو ارجاع ندارد و نام یک گیاه است، گیاه بول الابل نیز به ادرار شتر ربطی ندارد. چنین ترکیباتی ظاهرا به حیوانی ارجاع دارند، اما این فقط یک ارجاع است، نه به معنای واقعی کلمه. البته از ادرار شتر هم در این طب استفاده می شود اما کاربرد آن ربطی به درمان ریه ندارد و در کتاب های ما، برای درمان ریه، بول الابل تجویز شده است نه نوشیدن ادرار شتر. چنین ارجاعی بر مبنای اشتباه در درک این کلمه صورت گرفته است و متاسفانه این اشتباه از ترجمه نادرست کلمه ناشی می شود.

توجه داشته باشید که سابقه طب سنتی فراتر از دوران بوعلی سیناست. پیش از اسلام نیز ما در کشورمان طب سنتی داشیم و با ورود اسلام، مواردی به این طب افزوده و این طب تکمیل شده است. اما طب اسلامی به معنای یک پارادایم وجود ندارد. پارادایم به این معنا که ما مکتبی که پیشگیری، درمان و توصیه های پس از درمان را پوشش دهد، به این معنا در طب اسلامی نداریم. بلکه صرفا توصیه های پزشکی در احادیث به چشم می خورند. طب سنتی قدمت دو تا سه هزار ساله دارد و ترکیبی است از طب های هندی، یونانی و سایر ملل که پس از اسلام نیز توصیه هایی به این طب افزوده شده است. مرکز این طب نیز جندی شاپور بود. پس از ورود اسلام به کشور نیز اطلاعاتی به این طب افزوده شد، از طرف دیگر اطلاعات طب سنتی ایران نیز با احادیث مطابقت داشتند و توصیه های دینی این طب سنتی ما را نیز تایید می کردند. این طب در طول زمان چکش کاری شده است. طی ۱۵ سال گذشته که دانشکده های طب ایرانی راه افتاده و وارد محیط دانشگاهی شده اند، همه به این ذهنیت رسیده اند که ادعاهای طب سنتی را وارد حوزه پژوهش کنند و یافته ها را هم به جامعه علمی و هم به جامعه جهانی ثابت کنند. اما با این حال نمی توانیم تعصب داشته باشیم و جایی بگوییم که طب سنتی درست است و جایی بگوییم طب رایج و علمی، نه این طور نیست. ترکیب آنها عالی و مناسب است و همه با هم می توانند کمک کننده باشند. ما توصیه های دینی را قبول داریم اما چنین موضوعی وجود ندارد که بیماری ها با این احادیث درمان شوند. از طرفی دیگر صحت و سقم این احادیث محل تردید دارد و باید صحت آنها بررسی شود.

من معتقدم در بعضی موارد اشتباهات فهمی و ترجمه رخ داده است. برخی از این افراد بعضی موارد را درست متوجه می شوند، اما نمی دانند این مسائل را چگونه بیان کنند. خوشبختانه حالا دفتر طب ایرانی در وزارت بهداشت با همکاری دانشکده ها و متخصصان طب سنتی یک بروشور روش های پیشگیری و درمان معرفی کرده است. وزیر بهداشت هم دستورمستقیم داده است که طب سنتی به درمان ورود کند. اما ادعاهایی در این میان به عنوان راه درمان مطرح می شوند، مثل استفاده از بخور جوش شیرین. بخور جوش شیرین شاید مزایایی داشته باشد اما ما نمی توانیم بدون پژوهش ادعا کنیم که استفاده از این بخور در درمان موثر است. لذا جامعه علمی از این نظراتی که بدون پشتوانه علمی باشند، حمایتی نمی کند. این ادعاها باید با متون و آزمایش ثابت شوند، نه بر اساس تجربه. ما نمی توانیم دو تا کتاب بخوانیم و فکر کنیم که علامه دهر هستیم و توصیه کنیم. واقعیت این است که در طب سنتی نیز باید وفاق علمی صورت بگیرد.

اسم این کار را خرافه گری نمی گذارم، بلکه به نظرم این کار بدون مطالعه گری است. این توصیه ها، اقلا برخی از آنها خرافه نیست، بلکه برداشت اشتباه است. البته حساب افرادی که از این وضعیت سوءاستفاده می کنند، جداست. چنین افرادی بدون داشتن مطالعه و تخصص از باورهای مردم سوءاستفاده می کنند. ساده ترین آنها بول الابل یا ادرار شتر است. ماده معدنی که به معنای نوشیدن ادرار شتر ترجمه شده است. اینها اشتباهاتی هستند ناشی از ترجمه های ملانقطی که تصویر اشتباهی را منتشر می کند. من می گویم چنین توصیه ای ناشی از ناآگاهی است. اما متاسفانه برخی افراد از باورهای مردم و رویکرد مردم به طب ایرانی سوءاستفاده می کنند. اما فکر می کنم سوءاستفاده کمتر از ناآگاهی است. ما در این زمینه بیشتر با ناآگاهی مواجه هستیم.

چون مردم خودشان چنین توصیه هایی را ترویج می کنند. شخصی که چنین ویدیویی را تولید می کند، خودش که عامل انتشار گسترده آن نیست. مردم چنین محتوایی را به شوخی و جدی پخش و دست به دست می کنند. مثلا یک نفر در ویدیویی ادعا می کند که بخور جوش شیرین درمان کروناست، فردا می بینیم که این ویدیو در کل کشور دست به دست شده است. شاید مدیریت فضای مجازی و اطلاع رسانی درست اینجا به کمک می آید. اگر مردم اطلاعات درست داشته باشند، سمت اشتباهات رایج نمی روند. اما بعضی از این توصیه ها ممکن است خرافه باشد و من منکر خرافه نیستم. اما این موارد مبنای علمی داشته اند، مبنا بد درک و همین موجب استهزا شده است.

منبع: روزنامه اعتماد