زندگینامه آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی

آیت الله اکبر هاشمی بهرمانی، در تاریخ سوم شهریور ماه سال 1313 در خانواده ای مذهبی در روستای بهرمان، از جلگه نوق شهرستان رفسنجان در استان کرمان متولد شد، و در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۹۵ در شهر تهران درگذشت. او اولین رئیس مجلس جمهوری اسلامی و چهارمین رئیس جمهور ایران بود، او در همه ادوار مجلس خبرگان رهبری نمایندگی استان تهران در آن را بر عهده داشت و از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰، دومین رئیس این مجلس بود، و سابقه ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را در پرونده خود داشت. 

پدر ایشان میرزاعلی هاشمی بهرمانی و مادرشان ماه‌ بی‌بی صفریان بود، که 4 دختر و 5 پسر داشتند. پدر ایشان تحصیلات حوزوی داشت، و از باغداران و کشاورزان آن منطقه بود. خانواده هاشمی، از سادات نبودند، و این نام به این دلیل انتخاب شده است که جد ایشان "هاشم" نام داشته است. 

او از سن 5 سالگی تحصیلاتش را در مکتب خانه آغاز کرد، و در 14 سالگی برای فراگیری علوم حوزوی راهی قم شد. او در خانه اخوان مرعشی مستاجر بود، و از فرصت همسایگی با امام خمینی (س) بهره مند شد. 

او از محضر اساتیدی همچون سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد محقق داماد، محمدرضا گلپایگانی، سید محمد کاظم شریعتمداری، عبدالکریم حائری یزدی، شهاب ‌الدین نجفی مرعشی، محمد حسین طباطبائی، حسینعلی منتظری و به ویژه امام خمینی (س) بهره برد. 

او در سال های 1328 تا 1332 در جریان مسایل مربوط به ملی شدن نفت، فداییان اسلام، ماجراهای آیت الله کاشانی و دکتر مصدق و حرکت تدریجی جامعه به سوی بیداری فعالیت های خود را آغاز کرد. بعد از کودتای 28 مرداد 1332 بود که او  به انتشار نشریه ای با عنوان « مکتب تشیع» اقدام کرد که در سراسر کشور به پیش فروش می رسید. 

آیت الله هاشمی ۴ مرداد ۱۳۳۷ با سخنرانی غرّا علیه سلطنت در همدان مبارزه علیه رژیم پهلوی را آغاز کرد. او در طول سال های مبارزه ۷ بار، و مجموعاً ۴ سال و ۵ ماه به جرم فعالیت مخفیانه علیه حکومت پهلوی دستگیر و زندانی و شکنجه شد، و با وجود معافیت به سربازی اجباری رفت اما دست از مبارزه نکشید.

بعد از تبعید امام خمینی (س) نقش او پررنگ تر شد. او علاوه بر سخنرانی ها برای حل اختلافات مبارزان در خارج از ایران به کشورهایی چون عراق، لبنان، اروپا، آمریکا و حتی شرق دور سفر می کرد که معمولاً بعد از هر سفری، توسط ساواک بازداشت و زندانی می شد. در آخرین محکومیت که با اعتراض علما و مراجع قم و نجف، حکم اعدامشان به زندان تبدیل شد، پس از سه سال تحمل بدترین رفتارها در زندان های قرل قلعه، اوین، قزل حصار، قصر و کمیته مشترک ضد خرابکاری، در آذر ماه ۱۳۵۷ به دریای خروشان ملت در راهپیمایی های شورانگیز پیوست.

در دوران پیروزی انقلاب آیت الله هاشمی رفسنجانی از اعضای موثر شورای انقلاب بود و پس از آن در زمینه های گوناگون به فعالیت پرداخت، از جمله: 

• عضو شورای ۵ نفره انقلاب
• عضو کمیته حل مشکل سوخت
• عضو کمیته استقبال از امام
• عضوشورای فقهی و از موسسین حزب جمهوری
• عضو و موسس جامعه روحانیت مبارز
• سرپرست وزارت کشور
• نماینده مردم تهران در دوره های اول تا سوم مجلس شورای اسلامی
• رئیس مجلس شورای اسلامی
• امام جمعه موقت تهران از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۸
• نماینده امام در شورای عالی دفاع
• سخنگوی شورای عالی دفاع
• فرمانده دفاع مقدس ازسال ۱۳۶۲
• جانشین فرماندهی کل قوا
• نماینده مردم تهران در دوره های اول تا پنجم مجلس خبرگان رهبری
• نایب رئیس مجلس خبرگان در پنج دوره
• رئیس مجلس خبرگان رهبری در دوره چهارم
• رئیس جمهور دوره های پنجم و ششم
• عضو هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی
• عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی
• رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۵

او از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ به عنوان اولین رئیس مجلس جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کرد، و پس از آن  از تاریخ 25 مرداد ماه سال 1368 تا 12 مرداد 1376 به عنوان چهارمین رئیس جمهور ایران عهده دار امور اجرایی کشور بود، او از سال 1368 تا پایان عمر نیز ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را برعهده داشت.

ایشان در همه ادوار مجلس خبرگان به عنوان نماینده مردم تهران حضور داشت، و از سال 1386 تا سال 1390 دومین رئیس مجلس خبرگان رهبری بود. او همچنین رئیس هیئت مؤسس و هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی بود.

در سال 1384 در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد، که این انتخابات به دور دوم رسید که در دور دوم انتخابات پیروز نشد، وی همچنین در سال 1392 برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد، که مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت. 

تصاویری از  مرحوم هاشمی رفسنجانی در سال های ابتدای پیروزی انقلاب

زندگی خانوادگی

در سال 1337 آیت الله هاشمی رفسنجانی با خانم عفت مرعشی، دختر حجت الاسلام آقا سید محمد و نوه حضرت آیت الله سید کاظم طباطبائی یزدی، صاحب کتاب عروة الوثقی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج 5 فرزند به نام های فاطمه، محسن، فائزه، مهدی و یاسر است. 

آثار ماندگار قرآنی

یکی از وجوه شخصیتی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، بعد قرآنی ایشان است که علاوه بر سخنرانی‌ها و خطبه‌هایی که در موضوعات قرآنی و تبیین معارف اسلامی داشتند، دو اثر ماندگار و علمی ارزشمند باقی گذاشتند، این آثار برای پژوهشگران علوم قرآنی و حوزوی بسیار قابل استفاده و منشأ اثر است.

کتاب بیست و یک جلدی «تفسیر راهنما» و اثر بی نظیر و ۳۳ جلدی «فرهنگ قرآن» ماحصل یادداشت‌های زندان اوین هستند که تدوین آن ها از دی ماه سال ۱۳۵۴ آغاز شده است و تا پیروزی انقلاب ادامه یافته است. مجموع یادداشت‌های ایشان در ۲۲ دفتر دویست برگی نوشته شده بود و برای حفظ و نگهداری آنها از دستبرد ساواک و یا مأموران زندان، هر بار که همسر ایشان به ملاقاتشان می‌رفت، دفترهای نوشته شده را می‌گرفت و دفتر جدید تحویل می‌داد و بهترین دل مشغولی آقای هاشمی رفسنجانی در زندان همین تدوین و فیش‌برداری های قرآنی بود که در مجموع ۳۲ هزار برداشت با ۸ هزار عنوان، پایه‌های اولیه و اصلی این دو اثر را تشکیل می‌داد.

آیت الله هاشمی رفسنجانی سرانجام در 19 دی ماه سال 1395 درگذشت، پیکر ایشان در 21 دی ماه در بهشت زهرای تهران، و در جوار مضجع شریف امام راحل (س) به خاک سپرده شد.