زندگینامه آیت الله محمد یزدی

آیت الله شیخ محمد یزدی در 10 تیر ماه 1310 در شهرستان وزنه اصفهان در خانواده ای متدین متولد شد، و در 19 آذر ماه 1399 دارفانی را وداع گفت. او رئیس سابق قوه قضائیه، عضو سابق شورای نگهبان، نماینده استان قم در مجلس خبرگان رهبری، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه و نماینده مجلس شورای اسلامی بود.

جد آیت الله محمد یزدی، مرحوم شیخ محمدعلی بود که حدود 100 سال پیش از یزد به اصفهان مهاجرت کرد، و پس از مدتی کوتاه توانست در حوزه علمیه اصفهان به درجات بالای علمی دست یابد. 

او از سمت مرحوم "آقا نجفی" رئیس وقت حوزه علمیه اصفهان برای مباحثه و مناظره با کشیش های ارامنه جلفای اصفهان مامور شد، و توانست به خوبی بر همه آنان فائق آید، و از آن زمان به "شیخ یزدی" شهرت یافت. 

پدر او "شیخ علی یزدی" از روحانیون سرشناس اصفهان بود که امامت جماعت مسجدی را نیز برعهده داشت، و از شاگردان "شیخ عبدالکریم حائری" بود. 

مادر آیت الله یزدی نیز از خانواده ای متدین بود، که پدرش مرید شیخ یزدی بود و همین ارادت در ازدواج پدر و مادرش موثر بود.

تحصیلات

او تحصیلاتش را نزد پدر و با آموختن زبان فارسی آغاز کرد، پس از آن به مکتب خانه رفت، بعد از پشت سر گذاشتن دوره مکتب خانه برای گذراندن کلاس چهارم، به نخستین مدرسه اصفهان که به سبک جدید تاسیس شده بود رفت، آن مدرسه توسط یکی از روحانیون که با پدرش سابقه دوستی داشت اداره میشد، او 6 کلاس را در آن جا پشت سر گذاشت.

تحصیلات حوزوی اش را که نزد پدر آغاز کرده بود، در مدرسه "کاسه گران" اصفهان ادامه داد و سپس "شرح لمعه" را در مدرسه "ملاعبدالله" فراگرفت. پس از آن به مدرسه "صدر" رفت، و "قوانین" را خواند و از محضر عالمان بزرگ اصفهان بهره برد. 

پس از آن که آیت الله بروجردی به قم تشریف فرما شدند، ایشان با اصرار فراوان به پدر خواستار تحصیل در حوزه علمیه قم شد، و در نهایت با وساطت یکی از علمای یزد رضایت پدر را جلب کرده و در مدرسه فیضیه مستقر شد. 

در آن زمان آیت الله بروجردی با توجه به آشنایی با میزان توانایی علمی بعضی از طلاب، از آنان آزمون به عمل می آورد.

او توانست دروس سطح، کتابهاى رسائل، مکاسب و کفایه الاصول را به خوبی فراگیرد و در درس خارج علمای بزرگ حوزه از جمله آیت الله بروجردى (ره) و امام خمینى (س) شرکت کند. او با تلاش علمی فراوان در آن سال ها از حضرت امام اجازه نامه اجتهاد دریافت کرد، و در طول آن سال ها از شهریه، منبر و خطابه امرار معاش می کرد، شایان ذکر است که وی با علوم غریبه نیز آشنایی داشت.

دوران تحصیل ایشان در محضر علمای بزرگ سپری شده است، از استادان او در اصفهان می توان آقایان شیخ حسن نجف آبادى، فقیه، سید محمدعلى ابطحى را نام برد که بخشى از کتب دوره سطح را در خدمتشان فرا گرفت. در قم نیز در محضر  مرحوم آیت الله لاکانى، مرحوم حاج آقا حسین بُدلا و مرحوم زاهدى حاضر شد و رسائل، مکاسب و کفایه الاصول را در محضر آیت الله حاج شیخ مرتضى حائرى، آیت الله مرعشى و آیت الله سلطانى فرا گرفت و در درس تفسیر علامه طباطبایى نیز حضور یافت. 

او درس خارج را نزد علمایی همچون آیت الله بروجردی، آیت الله اراکی، آیت الله شیخ محمدتقی آملی و آیت الله شاهرودی فراگرفت و یک دوره کامل نیز در درس خارج امام خمینی (س) حضور یافت. 

از دوستان وی در دوران تحصیل می توان فقیه ایمانى، مدنى، اخوان «ابطحى»، سید محمدعلى مجلسى و سید محمدباقر مجلسى در اصفهان را نام برد، او همچنین در سال های نخست طلبگی با شهید بهشتی آشنا شد. از دیگر دوستان وی که در زمان تحصیل در قم با او همراه بودند می توان از آقایان محمدى گیلانى، شیخ حسین مظاهرى، شیخ محمدتقى مصباح یزدى، سید على اکبر موسوى یزدى و حاج شیخ مرتضى تهرانى (انصارى) نام برد.

زندگی ایشان همواره با تلاش و دغدغه های علمی و فرهنگی همراه بوده است، و بیشتر در قالب سخنرانی و تدریس متبلور شده است. ایشان نخستین مقالاتش را در نشریه "حکمت" منتشر کرد. از نخستین کتب ایشان که در زمان پهلوی به چاپ رسید می توان از "گمشده شما" نام برد که فردی به نام "مردوخ" به بهانه آن تهمت هایی را به ساحت تشیع وارد آورد، که آیت الله یزدی پاسخ او را در کتاب "پاسخ تهمت های مردوخ" منتشر کرد، و هر دو کتاب مورد توجه امام خمینی قرار گرفت. 

او در طول مبارزه با رژیم شاهنشاهی حتی در دوران تبعید نیز از نگاشتن و تبیین معارف اسلامی دست برنداشت، و تاکنون مقالات و کتب بسیاری از ایشان به زبان فارسی و عربی منتشر شده است. 

تالیفات مرحوم آیت الله محمد یزدی:

کتب فارسی:

• ترجمه قرآن کریم (از این ترجمه به عنوان یکی از ترجمه‌های ساده و روان به زبان فارسی یاد شده و چاپ آن توسط انتشارات اسوه صورت گرفته است)
• مجموعه مقالات انسان‏ شناسى در مجله حکمت
• بشر و خداشناسى
• گمشده شما
• پاسخ تهمت‌هاى مردوخ
• حسین بن على را بهتر بشناسیم (موضوع این کتاب، تحلیل قیام عاشورا و نهضت امام حسین(ع) است و با تحلیل و آسیب شناسی، راهکارهایی را نیز ارائه می‌دهد. این کتاب با توجه به مقایسه زمان صدر اسلام و تطبیق آن با زمان حاضر، مورد استقبال قرار گرفت و همین امر سبب شد تا ساواک کتاب را ممنوع کرده و اقدام به جمع‌آوری کند.)
• شرح قانون اساسى
• مجموعه مقالات در قانون اساسى در مجله نور علم
• تفسیر سوره حمد
• روان شناسی اسلامی
• اسلام همگام با زمان
• سیری در تاریخ حدیث
• علی(ع) بر منبر وعظ
• سازندگی محیط
• انسان و خداشناسی
• پایه‌های ایدئولوژی در اسلام
• مسایل فقهی جدید
• دنیا در نظر علی(ع)
• چند نکته
• ولایت فقیه
• گفتارهای اخلاقی
• چهل حدیث

کتب عربی: 

• اُسَسُ الایمان فى القرآن (وی در این کتاب اصول دین را از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار داده است. این اثر در زمان محکومیت قبل از انقلاب و در زندان کرمانشاه نوشته شده است.)
• نبذٌ من المعارف الاسلامیه (این کتاب، یک دوره اصول دین و مذهب به زبان عربی است و روش عقلی را برای اثبات و استنباط مطالب به کار گرفته است.)
• الولاده الاصطناعیّه للانسان
• حکم التماثیل
• من الذى بیده سهم الامام؟
• رساله فى القسامه. مسائل چهارگانه فوق به ضمیمه چند مسأله دیگر در یک مجلد با عنوان تسع رسائل فقهیه به چاپ رسیده است.
• فقه القرآن (۴ جلد)؛ وی این کتاب را زمان تبعید در شهرهای کنگان، بوشهر و اسلام آباد غرب نوشته و موضوع آن در ارتباط با آیات الاحکام است.
• قبسات من سورتی الحمد و القدر
• الامامه و الولایه فی القرآن (تالیف گروهی)
• رسائل فقهیه
• کتاب القضاء فی شرح العروه الوثقی (۲ جلد)
• ثلاث رسائل فقهیه
• اُسس العقیده فی الاسلام
• آداب القضاء و احکامه
• سلسله بحوث اسلامیه فی الحقوق
• دارالاسلام و دار الحرب
• المسائل الثقافیه

زندگی خانوادگی

محمد یزدی با یکی از بستگان پدری خود در قم وصلت نمود، که حاصل این ازدواج یک دختر و چهار پسر است. دو فرزند او از طلاب فاضل و قاضی هستند. 

فعالیت های سیاسی

مرحوم آیت الله شیخ محمد یزدی با ورود به حوزه علمیه قم همزمان با شروع درس، مبارزه را نیز آغاز کرد. او با شرکت در جلسات عمومی و خصوصی حضرت امام آمادگی خود را جهت پیگیری جریان های سیاسی و پیروی از خط امام اعلام کرد. 

ارتباطش با امام خمینی با حضور در درس خارج اصول ایشان در مسجد سلماسی و سوالات علمی و سیاسی اش شکل گرفت. در آن زمان مرسوم بود که عصرهای جمعه جوانان به سینمای مبتذل آن روز می رفتند، از این رو امام خمینی از برخی طلاب خواسته بود که عصرهای جمعه جلساتی را در شهرهای مختلف برگزار کنند، که آیت الله یزدی مامور رساندن این پیام حضرت امام در برخی شهرها بود. 

نمونه ای از منبر و سخنرانی های او جلسات مسجد امام حسن عسکری (علیه السلام) بود که ایشان به جای 10 شب، 20 شب اداره آن را برعهده گرفت و عنوان سخنرانی ایشان در آن شب ها "انقلاب های تاریک و روشن" بود که حضرت امام نیز شبی را به آن محفل آمد و تا پایان جلسه حاضر بود. 

ساواک افشاگری های ایشان را تحمل نمی کرد، و بارها او را دستگیر و ممنوع المنبر کرد، از جمله دستگیری های ایشان پس از سخنرانی در مسجد جامع قم در 21 ماه مبارک رمضان، و نیز بعد از سخنرانی در منزل آیت الله العظمی گلپایگانی بود. 

ایشان بارها توسط ساواک تبعید شد، که طولانی ترین آن ها تبعید به بندرلنگه، بوشهر و سپس رودبار بود، که در آن دوران نیز بارها مخفیانه به قم و تهران می آمد و در جریان امور قرار می گرفت و همچنین اعلامیه های امام را به شهرهای مختلف می برد. 

جلسات مخفیانه ایشان در تهران و قم نیز برای تبادل نظر با افراد و جریان های گوناگون تشکیل می شد که به "جلسات زیرزمینی" مشهور شده بود. 

از دیگر فعالیت های ایشان پناه دادن به سربازان فراری بود که پیش از پیروزی انقلاب با دستور امام از ارتش گریخته و به مردم پیوسته بودند، منزل ایشان در آستانه پیروزی انقلاب مرکز حل و فصل بسیاری از امور انقلابیون بود و بعد از پیروزی انقلاب نیز محل سکونت حضرت امام بعد از مراجعه به قم بود. 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حضرت امام در نخستین سخنرانی خود در مدرسه فیضیه به دلیل شور و شوق مردم و کثرت جمعیت به ایشان دستور دادند که برای آرام کردن مردم به سخنرانی بپردازند و ایشان اطاعت کردند که خاطره ای ماندگار در اذهان شد.

مرحوم آیت الله یزدی از نخستین روزهای تشکیل جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با این مرکز همکاری داشته است. 

ایشان در دور دوم، سوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری به عنوان نماینده مردم تهران حاضر شد،  و در دور چهارم به مدت یک سال ریاست این مجلس را به عهده داشت و پس از آن در سال 1394 از راهیابی مجدد به این مجلس بازماند. او در انتخابات میان دوره ای مجلس خبرگان در سال 1398 کاندید شد و توانست از حوزه استان قم به مجلس خبرگان راه یابد.

او همچنین در دور اول و دوم به عنوان نائب رئیس مجلس شورای اسلامی نقش آفرینی کرد، و پس از عدم حضور در مجلس سوم توسط امام خمینی (س)  در 4 تیرماه سال 1367 به جای آیت الله صافی گلپایگانی به عضویت شورای نگهبان درآمد، و 5 تیر ماه سال 1392 توسط مقام معظم رهبری، آیت الله خامنه ای به عنوان عضوی از فقهای شورای نگهبان ابقا شد، که در 11 آبان ماه 1399 به دلیل کهولت سن از این سمت استعفا داد و با حکم مقام معظم رهبری سیداحمد خاتمی جایگزین ایشان شد.

آیت الله یزدی از سال 1368 تا سال 1378 رئیس قوه قضاییه بود. او همچنین از اعضای شورای بازنگری قانونی اساسی بوده است. 

ایشان در تاریخ 19 اسفند ماه سال 1393 در هفدهمین اجلاس مجلس خبرگان رهبری با اکثریت آراء رئیس این مجلس شد، دور اول رای گیری با حضور آیت الله یزدی، مرحوم آیت الله هاشمی، مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی و آیت الله محمد مومن برگزار شد، که آیت الله هاشمی شاهرودی به دلیل تعدد نامزدها انصراف داد، و به دلیل به حد نصاب نرسیدن آرا رای گیری با حضور هاشمی رفسنجانی و یزدی به دور دوم کشیده شد، که ایشان با 47 رای از 73 رای رئیس مجلس خبرگان رهبری شد. 

ایشان تا پایان عمر همواره در خدمت نظام بود و دیگر مسئولیت های مهمی که ایشان در آن ها نقش آفرینی کرد به شرح زیر است:

• ریاست دادگاه انقلاب اسلامى قم
• ریاست دفتر امام (س) در قم
• نمایندگى مجلس خبرگان قانون اساسى
• نمایندگى رؤساى سه قوه در هیأت سه نفره حل اختلاف بین مرحوم رجایى و بنى‏ صدر
• نائب رئیس و قائم مقام اجرائى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
• عضویت در دوره چهارم و پنجم شورای عالی حوزه‌های علمیه و رئیس دوره پنجم آن شورا

ایشان در 19 آذر سال 1399 درگذشت.