این جانور که امروزه فقط در ایران زندگی می کند در گذشته در بخش های وسیعی از کشورمان زندگی می کرد.
ولی از نیمه نخست قرن بیستم جمعیت و حوزه پراکندگی این گونه در بخش های گوناگون به دلیل از دست دادن و تخریب زیستگاه ها در اثر شکل گیری مصادیق مختلف توسعه نظیر معدن کاری، جاده کشی و ... و یا اشغال مراتع توسط گله دام های اهلی کاهش چشم گیری یافته است.
طوری که امروزه گستره پراکندگی آن به ۲ زیستگاه مجزا در ۲ منطقه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست ایران محدود شده که شامل منطقه حفاظت شده بهرام گور در استان فارس و ذخیره گاه زیست کره توران استان سمنان است.
در چنین شرایطی و با جزیره ای شدن جمعیت ها، انجام اقدامات مداخله ای برای تقویت وضعیت این گونه ضروری است، با این پیشینه، اداره کل حفاظت محیط زیست یزد معرفی مجدد گورخر ایرانی به طبیعت استان را در دستور کار قرار داد.
معرفی مجدد عبارت است از تلاش برای احیای گونه در منطقه ای که زمانی بخشی از حوزه پراکندگی زیستگاه تاریخی آن بود که امروزه این گونه در آن محدوده منقرض شد، زیرا معرفی مجدد بخشی از تلاش های حفاظتی در دنیا محسوب می شود.
معرفی مجدد گورخر به زیستگاه های شمالی یزد
مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد گفت : نخستین معرفی مجدد گورخر به زیستگاه های شمالی استان ، نقطه عطفی در کارنامه این اداره کل است.
نیره پورملائی روز چهار شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: بر همین اساس و باتوجه به اینکه دشت های استپی و بیابانی شهرستان اردکان در گذشته ای نه چندان دور، میزبان گله های بزرگی از گورخر بود، تلاش شد تا گونه مجدداً در زیستگاه های تاریخی خود رهاسازی شود.
وی اظهار کرد: برای نیل به این منظور، تعداد ۱۱ رأس گورخر (شامل چهار راس نر و هفت راس ماده) از سایت تکثیر پنج انگشت ابرکوه به پارک ملی سیاه کوه در اردکان منتقل و در محیط قرنطینه ای که در منطقه ساخته شده است در محل رها سازی شدند.
وی خاطر نشان کرد: انتقال این تعداد گورخر در ۲ مرحله و طی ۲ روز متوالی (۶ راس در روز اول و پنج راس در روز دوم) صورت گرفت.
پور ملائی تصریح کرد: این تعداد گورخر ، پس از مدت کوتاهی به صورت« نرم» در طبیعت منطقه رها خواهند شد،گرچه احیا جمعیت گونه های آسیب دیده، هدف اصلی پروژه های معرفی مجدد است.
به گفته وی با این حال ، موفقیت چنین تلاش هایی مرهون پایش های گسترده جمعیت پس از رهاسازی و تلاش های مجموعه سازمانی محیط زیست (از مدیران تا محیط بانان) برای پیوند گونه به طبیعت، زاد آوری طبیعی و پایدار شدن جمعیت آن است.
مدیرکل محیط زیست یزد ادامه داد: پروژه های انتقال و جابه جایی حیات وحش با مخاطرات و ریسک های بالایی در جریان زنده گیری ، حمل و رهاسازی مواجه است.
وی بیان کرد: در یک سال گذشته، ۶ مورد نقل و انتقال موفق گورخر (پنج مورد داخل استانی و یک مورد برون استانی) انجام شده است.
پورملائی اضافه کرد: علاوه بر آن، برای نخستین بار، معرفی مجدد گورخر به زیستگاه های شمالی آن در استان یزد با موفقیت ۱۰۰ درصد انجام شد.
ابرکوه دارای ۵۵ هزار هکتار عرصه‌های حفاظت شده است
سرپرست حفاظت از محیط زیست ابرکوه دیروز( سه شنبه )به خبرنگار ایرنا گفته بود که این شهرستان ۵۵ هزار هکتار عرصه‌های حفاظت شده دارد.
حسن تیموری ، اظهارکرد: هم اکنون کوه‌های « عیش، اعلا و کفه تاقستان» از جمله مناطق شکار ممنوع است و سرو ۴۵۰۰ ساله و سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی پنج انگشت ابرکوه تحت حفاظت و نظارت محیط بانان این اداره قرار دارد.
وی ادامه داد: در سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی منطقه پنج انگشت تعدادی گورخر نگهداری می شوند که این منطقه را به نقطه جذابی برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.
این مسوول به آغاز فعالیت سایت تکثیر و پرورش پنج انگشت در سال ۱۳۸۹ اشاره کرد و گفت: هم اکنون ۱۱ راس گورخر نر و تعدادی گورخر ماده در این سایت نگهداری می شوند.
وی با بیان اینکه این شهرستان در گذشته یکی از زیستگاه‌های مهم حیات وحش یزد بود، افزود: تا اواخر دهه ۴۰، گونه‌های حیوانی گورخر، آهو و جبیر در آن می‌زیست و حتی در گزارش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت کویر از ابرکوه به عنوان یکی از زیستگاه‌های خوب پرورش گورخر نام برده شده است.
سایت تکثیر گورخر ایرانی به مساحت حدود ۲۰۰ هکتار در ۶۰ کیلومتری جاده ابرکوه - مروست در استان یزد قرار دارد.
منطقه پنج‌انگشت در مسیر جاده ابریشم
همچنین فرماندار ابرکوه گفته بود: با توجه به افزایش بازدید گردشگران خارجی و مسافران از آثار تاریخی و طبیعی این شهر نمونه گردشگری ، سایت تکثیر گورخر ایرانی این شهرستان مکان مناسبی برای بازدید است.
محمد کاظمی نسب پیشتر به ایرنا گفته بود: سایت تکثیر گورخر ایرانی استان یزد واقع در منطقه پنج‌انگشتی ، به دلیل جذابیت منطقه، منطقه ای مستعد برای گردشگری است.
رییس شورای میراث فرهنگی شهرستان ادامه داد: ابرکوه آثار تاریخی ، طبیعی و مکان‌های جذابی برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی دارد و منطقه پنج‌انگشتی ، سایت تکثیر گورخر ایرانی است که فضای طبیعی و بکر آن برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی بسیار جذاب و دیدنی است.
به گفته وی ابرکوه ظرفیت‌های خوبی در حوزه گردشگری دارد و به‌واسطه وجود آثار شاخص طبیعی و تاریخی بی‌نظیر و یا کم‌نظیر است به‌عنوان یکی از ۱۴شهر نمونه گردشگری کشور انتخاب‌شده است.
کاظمی نسب خاطرنشان کرد: منطقه پنج انگشتی در فاصله ۶۰ کیلومتری مرکز شهرستان و در کنار جاده‌های تاریخی ادویه و شاخه‌ای از جاده ابریشم قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: در این منطقه آثاری تاریخی که در اطراف کوه پنج‌انگشت وجود دارد، می‌توان به جاده تاریخی ادویه، بخشی از مسیر راه شاهی تاریخی، کوه کلات، شاخه‌ای از جاده ابریشم، دخمه‌های تاریخی معروف به دخمه شاهوار، قلعه هارونی و آثار تاریخی متعدد و ارزشمند دیگر اشاره کرد.
فرماندار ابرکوه ادامه داد: کوه پنج‌انگشت ابرکوه از نظر طبیعی دارای فسیل‌ها و سنگواره‌هایی است که نمایانگر گذشته طبیعی این منطقه است.
وی یادآور شد: یکی از این گذرگاه‌ها که در نزدیک منطقه پنج انگشتی قرار دارد و بارها در شاهنامه فردوسی از آن نام‌برده شده، «تنگه پوزه سیاه» است.
سه اثر طبیعی، منزلگاه امام رضا (ع)، خانه آقازاده ، مجموعه دهکده توریستی قلعه تیجرد ، خانه‌های قدیمی ، قلعه‌های تاریخی ، مسجد جامع ، کوه گنبد عالی و سرو ۴۵۰۰ ساله از آثار تاریخی شاخص منطقه است.
مرکز شهرستان ۵۳ هزار نفر ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد و در مسیر جاده اصلی یزد - شیراز قرار دارد و فاصله این شهر تا شیراز ۳۰۰ کیلومتر و تا اصفهان ۲۸۰ کیلومتر است.
