در این مطلب قصد داریم با بررسی تاریخچه انتقال آب از کوهرنگ به یزد، برخی شبهه ها و شایعه ها را بر اساس مدارک موجود و مستند بیان کنیم.
تحول در نظام آبرسانی شهر یزد مربوط به سال 1316 هجری قمری است که به نقل از ص 291 کتاب مرآت الوقایع ، مردم یزد در این سال به دولت متظلم شدند که کارگزاران حکومتی یزد ، قیمت گزاف مالیاتی از آب محله اهرستان یزد دریافت می کنند.
هرچند این منبع در حومه شهر قرار داشت ولی شهر یزد از این آب مشروب می شد و لذا دولت قاجاریه مجبور شد که بخشی از مالیات آن را ببخشد.
بعدا مردم در دوره نخست وزیری جم در زمان پهلوی اول ، دوباره از کمبود آبرسانی شهر شکایت کردند که به این مساله در کتاب « خاطرات و خطرات» مخبر السلطنه هم اشاره شد.
بنابراین کم کم زمینه دگرگونی آبرسانی شهری فراهم شد، قبلا از طریق نهر و یا قنات و پر کردن حوضخانه ها و یا از آب انبارهای شهری انجام می شد.
شهر یزد در دوره پهلوی اول در تامین آب دچار مشکل اساسی شد و به همین دلیل در صفحه 343 کتاب یادشده نوشته شد که شاه وقت به جم نخست وزیر گفته بود در مورد کمبود آب یزد باید تدبیری بیندیشی... .
در سال های بعد و حدود 1354 خورشیدی مردم به نوشته نشریه ملک یزد از بی توجهی حکومت به وضعیت آب انتقاد کردند.
این مسائل ادامه یافت تا اینکه مباحثی مبنی بر لزوم انتقال آب از منابع خارج از استان مطرح و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وارد مرحله مطالعه و سپس اجرا شد.
در سال 1366 ، در دوران ریاست جمهوری حضرت آیت الله خامنه ای در خبری که خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز یزد به نقل از استاندار وقت یزد منتشر کرد با اشاره به تصویب مطالعات طرح بزرگ انتقال آب از سرشاخه های کارون به استان خبر داد.
به گفته وی با تصویب اعتبار یادشده در مجلس شورای اسلامی ، تأمین آب استان یزد « از منابع خارج استان » جزو پروژه های رسمی دولت در سال 1367 خواهد بود.
حبیب الله بیطرف افزود: طرح های دیگری در دست بررسی است که از آن جمله استفاده از پایانه زاینده رود در استان یزد و انتقال آب از شهرستان تفت و منطقه بهادران به مرکز استان است.
در عین حال ، تخصیص آب از رودخانه زاینده رود بر اساس جلسه 20 اسفندماه 1368 مشخص شد.
در این نامه که به شماره 1276/100، 26 اسفند 1368 توسط وزارت نیرو و به امضای بیژن زنگنه وزیر وقت نیرو صادر شده، آمده است : « جهت مصارف آب شرب » و « صنعتی » منطقه یزد ، از رودخانه زاینده رود، سالانه 78 میلیون مترمکعب تخصیص می یابد؛ حداکثر دبی برداشت، سه مترمکعب در ثانیه خواهد بود.
با توجه به فوریت امر ، بایستی حداکثر تا آخر تیر سال 1369 فاز یک پروژه انتقال آب از زاینده رود به یزد تهیه و برای عقد قرارداد ارائه شود.
در بند پایانی نامه آمده است : « جلسه بر اجرای هرچه سریعتر سد و تونل سوم کوهرنگ و همچنین انجام مطالعات انتقال آب از چشمه لنگان نیز تأکید نمود.»
از آنجا که پروژه‌های کوهرنگ یک و 2 انجام و آب از داخل کوهرنگ به زاینده‌رود منتقل شد، تصمیم گرفته شد با توجه به اجرای پروژه‌های یادشده و وجود بستر زاینده‌رود، سهمی برای استان یزد از این پروژه‌ها دیده شود.
برای اینکه نیازهای آتی استان اصفهان هم به خطر نیفتد، طرح چشمه لنگان و کوهرنگ 3 را سرعت بخشیدند.
چشمه لنگان در دهه 80 اجرا شد، کوهرنگ 3 نیز در بخش تونل اجرا شد بنابراین هیچ قید و بندی در رابطه با اینکه آب شرب یزد در قید کوهرنگ 3 یا در قید چشمه لنگان باشد،نبوده است.
همچنین بر اساس این نامه، آب انتقالی از حقابه کشاورزان شرق اصفهان نیست و پس از بررسی و تأمین سایر نیازمندی ها و مصارف، این تخصیص به یزد داده شده است.
از سوی دیگر، عملیات اجرایی انتقال آب به یزد، شهریور 1373 با حضور مرحوم حبیبی معاون اول آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت آغاز شد و سال بعد، قطعه دوم انتقال آب به یزد توسط رئیس دولت سازندگی آغاز و مراحل اجرایی انجام شد.
آبگیر، تصفیه خانه، ایستگاه های پمپاژ، مخازن ، خطوط انتقال و ... تمام در مراحل پایانی بود که دولت اصلاحات روی کار آمد و در واقع دولت ، روند اجرایی و ادامه کار فعالیت های دوره دولت سازندگی را در بحث آب به یزد ادامه داد.
بهره برداری از طرح انتقال آب به استان یزد مربوط به سال 1379 هجری شمسی است.
طول این خط از محل آبگیری تا مخزن شحنه شهر یزد 333 کیلومتر است که حدود 150 کیلومتر آن در استان اصفهان قرار دارد و پیش بینی آن، تأمین نیازهای آب شرب و صنعت تا سال 1400 است.
با وجودی که بعدها در سال 1383 سهمیه یزد به 98 میلیون مترمکعب افزایش یافت ولی از ابتدای اجرای این طرح، حداقل آب انتقالی 27 میلیون و حداکثر 69 میلیون مترمکعب بود.
از سوی دیگر ، با وجود مشخص شدن سهم 20 درصد، در هیچ سالی سهم تخصیص یافته به این بخش، بیش از چهار تا پنج درصد نبود و مابقی فقط در بخش شرب و بهداشت استفاده شد.
هم‌اکنون از 6 هزار و 733 منبع آبی استان یک میلیارد و 78 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود که 833 میلیون مترمکعب آن از چاه، 163میلیون مترمکعب از قنات و بقیه از چشمه‌ها تأمین می‌شود.
بخش عمده آب منابع داخلی استان به علت ای. سی ( شوری ) بالا ، قابلیت استفاده در بخش شرب را ندارد.
این امر انتقال آب از کوهرنگ را ضروری کرد و به گفته کارشناسان ، میانگین شوری آب شرب یزد در سال 1396، حدود 700 بود که امسال این عدد به 2 هزار میکروموس بر سانتیمتر رسید.
امسال نیز حدود 30 تا 40 و حداکثر 50 درصد مصرف سالانه بخش شرب و بهداشت در ابتدای ورودی به شهر یزد با آب سفره های زیرزمینی که دارای سختی و شوری بالایی است ترکیب و سپس وارد شبکه آبرسانی می شود.
به همین دلیل ، آب انتقالی که بسیار کمتر از سهمیه اولیه ( که هیچ وقت محقق نشده چه رسد به اینکه سهمیه افزایش یافته به 98 میلیون مترمکعب به یزد رسیده باشد) است نمی تواند در بخش کشاورزی استان استفاده شود.
همچنین با توجه به کاهش توان سفره های آب زیرزمینی استان ( افت سالانه حدود 40 تا 50 سانتیمتری به دلیل 30 درصد مازاد برداشت سالانه از سفره‌های زیرزمینی ) و تاکید وزارتخانه های جهاد کشاورزی و نیرو ، برخی از زمین های کشت های زراعی روباز به منظور صرفه جویی در منابع آب تقلیل و به گلخانه تبدیل شد و تمام این زمین ها از آب چاه ها مشروب می شود.
گزارش از : محمودرضا رحمانی
1968/ 2047
انتهای پیام تحول در نظام آبرسانی شهر یزد مربوط به سال 1316 هجری قمری است که به نقل از ص 291 کتاب مرآت الوقایع ، مردم یزد در این سال به دولت متظلم شدند که کارگزاران حکومتی یزد ، قیمت گزاف مالیاتی از آب محله اهرستان یزد دریافت می کنند.
هرچند این منبع در حومه شهر قرار داشت ولی شهر یزد از این آب مشروب می شد و لذا دولت قاجاریه مجبور شد که بخشی از مالیات آن را ببخشد.
بعدا مردم در دوره نخست وزیری جم در زمان پهلوی اول ، دوباره از کمبود آبرسانی شهر شکایت کردند که به این مساله در کتاب « خاطرات و خطرات» مخبر السلطنه هم اشاره شد.
بنابراین کم کم زمینه دگرگونی آبرسانی شهری فراهم شد، قبلا از طریق نهر و یا قنات و پر کردن حوضخانه ها و یا از آب انبارهای شهری انجام می شد.
شهر یزد در دوره پهلوی اول در تامین آب دچار مشکل اساسی شد و به همین دلیل در صفحه 343 کتاب یادشده نوشته شد که شاه وقت به جم نخست وزیر گفته بود در مورد کمبود آب یزد باید تدبیری بیندیشی... .
در سال های بعد و حدود 1354 خورشیدی مردم به نوشته نشریه ملک یزد از بی توجهی حکومت به وضعیت آب انتقاد کردند.
این مسائل ادامه یافت تا اینکه مباحثی مبنی بر لزوم انتقال آب از منابع خارج از استان مطرح و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وارد مرحله مطالعه و سپس اجرا شد.
در سال 1366 ، در دوران ریاست جمهوری حضرت آیت الله خامنه ای در خبری که خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز یزد به نقل از استاندار وقت یزد منتشر کرد با اشاره به تصویب مطالعات طرح بزرگ انتقال آب از سرشاخه های کارون به استان خبر داد.
به گفته وی با تصویب اعتبار یادشده در مجلس شورای اسلامی ، تأمین آب استان یزد « از منابع خارج استان » جزو پروژه های رسمی دولت در سال 1367 خواهد بود.
حبیب الله بیطرف افزود: طرح های دیگری در دست بررسی است که از آن جمله استفاده از پایانه زاینده رود در استان یزد و انتقال آب از شهرستان تفت و منطقه بهادران به مرکز استان است.
در عین حال ، تخصیص آب از رودخانه زاینده رود بر اساس جلسه 20 اسفندماه 1368 مشخص شد.
در این نامه که به شماره 1276/100، 26 اسفند 1368 توسط وزارت نیرو و به امضای بیژن زنگنه وزیر وقت نیرو صادر شده، آمده است : « جهت مصارف آب شرب » و « صنعتی » منطقه یزد ، از رودخانه زاینده رود، سالانه 78 میلیون مترمکعب تخصیص می یابد؛ حداکثر دبی برداشت، سه مترمکعب در ثانیه خواهد بود.
با توجه به فوریت امر ، بایستی حداکثر تا آخر تیر سال 1369 فاز یک پروژه انتقال آب از زاینده رود به یزد تهیه و برای عقد قرارداد ارائه شود.
در بند پایانی نامه آمده است : « جلسه بر اجرای هرچه سریعتر سد و تونل سوم کوهرنگ و همچنین انجام مطالعات انتقال آب از چشمه لنگان نیز تأکید نمود.»
از آنجا که پروژه‌های کوهرنگ یک و 2 انجام و آب از داخل کوهرنگ به زاینده‌رود منتقل شد، تصمیم گرفته شد با توجه به اجرای پروژه‌های یادشده و وجود بستر زاینده‌رود، سهمی برای استان یزد از این پروژه‌ها دیده شود.
برای اینکه نیازهای آتی استان اصفهان هم به خطر نیفتد، طرح چشمه لنگان و کوهرنگ 3 را سرعت بخشیدند.
چشمه لنگان در دهه 80 اجرا شد، کوهرنگ 3 نیز در بخش تونل اجرا شد بنابراین هیچ قید و بندی در رابطه با اینکه آب شرب یزد در قید کوهرنگ 3 یا در قید چشمه لنگان باشد،نبوده است.
همچنین بر اساس این نامه، آب انتقالی از حقابه کشاورزان شرق اصفهان نیست و پس از بررسی و تأمین سایر نیازمندی ها و مصارف، این تخصیص به یزد داده شده است.
از سوی دیگر، عملیات اجرایی انتقال آب به یزد، شهریور 1373 با حضور مرحوم حبیبی معاون اول آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت آغاز شد و سال بعد، قطعه دوم انتقال آب به یزد توسط رئیس دولت سازندگی آغاز و مراحل اجرایی انجام شد.
آبگیر، تصفیه خانه، ایستگاه های پمپاژ، مخازن ، خطوط انتقال و ... تمام در مراحل پایانی بود که دولت اصلاحات روی کار آمد و در واقع دولت ، روند اجرایی و ادامه کار فعالیت های دوره دولت سازندگی را در بحث آب به یزد ادامه داد.
بهره برداری از طرح انتقال آب به استان یزد مربوط به سال 1379 هجری شمسی است.
طول این خط از محل آبگیری تا مخزن شحنه شهر یزد 333 کیلومتر است که حدود 150 کیلومتر آن در استان اصفهان قرار دارد و پیش بینی آن، تأمین نیازهای آب شرب و صنعت تا سال 1400 است.
با وجودی که بعدها در سال 1383 سهمیه یزد به 98 میلیون مترمکعب افزایش یافت ولی از ابتدای اجرای این طرح، حداقل آب انتقالی 27 میلیون و حداکثر 69 میلیون مترمکعب بود.
از سوی دیگر ، با وجود مشخص شدن سهم 20 درصد، در هیچ سالی سهم تخصیص یافته به این بخش، بیش از چهار تا پنج درصد نبود و مابقی فقط در بخش شرب و بهداشت استفاده شد.
هم‌اکنون از 6 هزار و 733 منبع آبی استان یک میلیارد و 78 میلیون مترمکعب آب برداشت می‌شود که 833 میلیون مترمکعب آن از چاه، 163میلیون مترمکعب از قنات و بقیه از چشمه‌ها تأمین می‌شود.
بخش عمده آب منابع داخلی استان به علت ای. سی ( شوری ) بالا ، قابلیت استفاده در بخش شرب را ندارد.
این امر انتقال آب از کوهرنگ را ضروری کرد و به گفته کارشناسان ، میانگین شوری آب شرب یزد در سال 1396، حدود 700 بود که امسال این عدد به 2 هزار میکروموس بر سانتیمتر رسید.
امسال نیز حدود 30 تا 40 و حداکثر 50 درصد مصرف سالانه بخش شرب و بهداشت در ابتدای ورودی به شهر یزد با آب سفره های زیرزمینی که دارای سختی و شوری بالایی است ترکیب و سپس وارد شبکه آبرسانی می شود.
به همین دلیل ، آب انتقالی که بسیار کمتر از سهمیه اولیه ( که هیچ وقت محقق نشده چه رسد به اینکه سهمیه افزایش یافته به 98 میلیون مترمکعب به یزد رسیده باشد) است نمی تواند در بخش کشاورزی استان استفاده شود.
همچنین با توجه به کاهش توان سفره های آب زیرزمینی استان ( افت سالانه حدود 40 تا 50 سانتیمتری به دلیل 30 درصد مازاد برداشت سالانه از سفره‌های زیرزمینی ) و تاکید وزارتخانه های جهاد کشاورزی و نیرو ، برخی از زمین های کشت های زراعی روباز به منظور صرفه جویی در منابع آب تقلیل و به گلخانه تبدیل شد و تمام این زمین ها از آب چاه ها مشروب می شود.
گزارش از : محمودرضا رحمانی
1968/ 2047
کپی شد
