در حالی‌که خبرها حاکی از رسیدن پروژه گردشگری آشوراده به فاز اجرایی است، اما هنوز هم از سوی برخی فعالان محیط‌زیست اما و اگرهایی در خصوص اجرای این پروژه وجود دارد و برخی معتقدند این پروژه باعث به قهقرا رفتن منطقه می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در هفته‌های اخیر اظهارنظرهای مسئولان سیاسی گلستان، مدیران محیط زیست و ... حاکی از رسیدن پروژه گردشگری آشوراده به فاز اجرایی است. پروژه‌ای که استانداری گلستان مسئولیت آن را پذیرفته و امور اجرایی را به سازمان همیاری شهرداری‌های استان سپرده است و در حالی‌که این منطقه تحت نظارت اداره کل محیط‌زیست استان مازندران است اما اداره کل محیط‌زیست استان گلستان نظارت بر این پروژه را برعهده دارد.
این پروژه اگرچه به روزهای اجرایی شدن نزدیک می‌شود، اما برخی فعالان محیط‌زیست نسبت با اجرای این پروژه مخالف هستند و معتقدند؛ این طرح به اجرای اکوتورسیم در این منطقه کمک نخواهد کرد، اما برخی دیگر از فعالان محیط‌زیست معتقدند؛ اگر در این منطقه اکوتوریسم اجرایی شود، نه تنها می‌تواند به توانمند شدن جوامع بومی کمک کند، بلکه باعث حفظ منطقه حفاظت‌شده آشوراده می‌شود.
در طرح گردشگری آشوراده به مردم محلی توجه نشده است
حر منصوری عبدالملکی (فعال محیط زیست) با بیان اینکه سال‌هاست در حوزه میانکاله فعال است، درباره آغاز اجرای طرح گردشگری در آشوراده می‌گوید: برنامه‌هایی که در ابتدا تدوین شده بود، برنامه‌های خوبی نبود و مخالفت‌های زیادی را در پی داشت، اما در یکی دو سال اخیر برنامه‌ها در حال تغییر شکل است و از حالت سرمایه‌گذاری از بیرون، هتل‌سازی و سخت‌افزاری به سبک دیگری یعنی به بوم‌گردی و طبیعت‌گردی که حالت نرم‌افزاری است، نزدیک می‌شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر آشوراده طی روزهای بهار و تابستان پذیرای بیش از دو تا سه هزار گردشگر است، آن هم در حالی که ضابطه و قوانین خاصی بر این منطقه حاکم نیست، تصریح می‌کند: معتقدم بوم‌گردی و اکوتوریسم یک برنامه نرم‌افزاری است و نیاز به ساخت و ساز ندارد. در اکوتوریسم به توانمندسازی مردم بومی منطقه کمک می‌شود و به جای اینکه سازه‌ای در منطقه ایجاد شود، ذهن مردم منطقه و بومی را فعال می‌کند تا بتوانند پذیرای گردشگر باشند. این دو مقوله گردشگری انبوه و اکوتوریسم کاملا رویکردهای متفاوتی دارد اکوتوریسم صددرصد ظرفیت‌های اکولوژیکی را می‌بیند که خوشبختانه در طرح جدید آشوراده نیز دیده شده است.
حر منصوری عبدالملکی با بیان اینکه سال‌هاست در این منطقه برنامه‌های استاندارد پرنده‌نگری اجرا می‌شود، ادامه می‌دهد: بارها و بارها مردم به این منطقه آمده و با ایجاد سر و صدا باعث مزاحمت پرندگان می‌شوند و در آنجا آتش روشن می‌کنند و زباله‌هایشان را رها می‌کنند و جا دارد مسئولان توجه بیشتری به این موضوع داشته باشد.
وی با انتقاد از پروژه گردشگری در آشوراده خاطرنشان می‌کند: معتقدم آنطور که باید به حضور و مشارکت مردم در این طرح توجه نشده است، چراکه فلسفه حضور گردشگر و توسعه گردشگری در مناطق حفاظت شده این است که مردم منطقه را ذینفع کند و اگر قرار باشد؛ سرمایهگذار از منطقه دیگری بیاید و سرمایه‌گذاری کرده و سود کسب کند مردم به عنوان صاحبان آن منطقه احساس عدم تعلق خاطر به منطقه را خواهند داشت و می‌توانند مشکلات را با انجام صید و شکار بیشتر کنند، چرا که احساس می‌کنند منطقه از دست‌شان بیرون رفته است.
دیدگاه متفاوتی از فعالان محیط‌زیست وجود دارد؛ برخی معتقدند که نباید اصلا در این زمینه وارد شد این تفکر باعث می‌شود اعتماد جامعه نسبت به فعالیت‌های فعالان محیط‌زیست کم شده و محیط‌ایست زاییده همین تفکر است.
این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: اکوتوریسم یک موضوع نرم‌افزاری است و باید با یک شیب ملایم پیش‌رود و نیازی نیست در یک مقطع زمانی کوتاه به یک منحنی پرشیب توسعه دست پیدا کنیم، بلکه باید آرام آرام و با توجه به توانی که مردم پیدا می‌کنند، جلو رفت و تعادل بین گردشگری که به منطقه می‌آید و بکارگیری و درگیر شدن جامعه بومی منطقه باشد و گرنه اصل اکوتورسیم از بین می‌رود.
منصوری با بیان اینکه اکوتوریسم با گردشگری انبوه متفاوت است، تاکید می‌کند: اکوتوریسم سفری است مسئولانه به مناطق حفاظت شده که باعث بالا رفتن سطح اقتصادی جامعه بومی و حفظ محیط‌زیست می‌شود. باید در منطقه آشوراده هم اقداماتی صورت گیرد تا مردم از بودن پرنده نفع داشته باشند.
وی با بیان اینکه طرح از آنچه که در اولیه مطرح شده بود؛ بسیار بهبود پیدا کرده، تصریح می‌کند: تاکید دارم این سرمایه‌گذاری باید از سوی مردم صورت بگیرد و اگر مردم نمی‌توانند، نباید عجله کرد چراکه اگر اشتباهی در جایی صورت گیرد قابل برگشت نیست. روال تمام دنیا این است که روی اکوتوریسم سرمایه‌گذاری انسانی و دانش‌محور شود نه در حد شعار بلکه در اصل باید مردم تحت پروژه‌های توانمندسازی توانمند شوند و امور را در دست بگیرند و حاکمیت بیش از گذشته نظارت داشته باشد نه اینکه دولت، سازمان‌ها و شرکت‌های شبه‌دولتی سرمایه‌گذاری کنند.
در حالی که برخی از فعالان محیط زیست معتقدند؛ باید با استفاده از توانایی مردم منطقه اکوتوریسم را در منطقه آشوراده فعال کرد تا از این طریق جلوی هجوم چند هزار نفری مردم را به این مناطق حفاظت شده گرفت عده دیگری از فعالان محیط‌زیست معتقدند که گردشگری در ایران ضابطه‌مند نیست و معتقدند هرگونه ساخت و سازی در این منطقه باعث نابودی این منطقه خواهد شد.
داریوش عبادی (دبیر شبکه سمن‌های مازندران) درباره اجرای طرح گردشگری آشوراده به حضور چند هزار نفری مردم در ایام تعطیلات در این منطقه حفاظت شده اشاره کرد و می‌گوید: همیشه یک پنجم مناطق حفاظت شده به عنوان منطقه امن حیات وحش در نظر گرفته می‌شود و حیات وحش در آن مناطق باید از امنیت کافی برخوردار باشد. هجوم افراد بیشمار در چنین مناطقی باعث می‌شود، این مناطق دستخوش یک سری تخریب‌ها و نابودی‌هایی در عرصه طبیعت شود.
وی با بیان اینکه در کشور ما فرهنگ گردشگری و اکوتوریسم وجود ندارد، ادامه می‌دهد: حضور افراد می‌تواند باعث افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی و صوتی در این منطقه می‌شود. همچنین افزایش زباله در این منطقه باعث از بین بردن پوشش گیاهی می‌شود. ما در کشور تعداد اندکی از این مناطق داریم و معتقدیم زیستگاه زیست‌کره باید حفظ شود چراکه زیست‌کره متعلق به همه جهانیان است و تنها متعلق به ما نیست.
چرا باید امکانات را به یک منطقه بیاوریم و سپس جلوی ورود گردشگر را بگیریم. از شمال تا جنوب کشور مناطق بیشمار طبیعی و غیرطبیعی برای گردشگری وجود دارد حتما باید به آشوراده که نقطه امن ذخیره‌گاه زیست کره و محلی برای پرندگان و جانوران است نیز وارد شویم و برای توجیه این عمل بگوییم می‌خواهیم این منطقه را سامان‌دهی کنیم. وظیفه سازمان حفاظت محیط‌زیست این است که از ورود این افراد به این مناطق جلوگیری کند و جز افراد بومی افراد دیگری وارداین منطقه نشوند.
عبادی با تاکید براینکه هرگونه ساخت و سازی در منطقه میانکاله باعث نابودی و سیر قهقهرایی این منطقه خواهد شد، تصریح می‌کند: ارزیابی زیست‌محیطی که برای پروژه‌های مختلف انجام می‌شود فاقد استانداردهای بین‌المللی است. پروژه‌های این چنینی باید براساس شاخص‌های زیست‌محیطی ارزیابی شود و براساس این ارزیابی‌ها نظارت شود.
مگر می‌شود برای یک زیستگاه دو مدیر کل تصمیم‌گیری کنند
وی با بیان اینکه به نظر می‌آید؛ بیشتر ارزیابی‌ها چانه‌زنی است تا ارزیابی خاطرنشان می‌کند: ارزیابی‌های این منطقه نیز در سازمان حفاظت محیط‌زیست گلستان بررسی شده، در حالی که شبه‌جزیره میانکاله از نظر تقسیمات استانی زیر نظر اداره کل منابع طبیعی استان مازندران است، اما این پروژه به گلستان واگذار شده است.
وی ادامه می‌دهد: آیا اصلا قانونی وجود دارد که استان دیگری در حوزه‌ای که تحت اختیارش نیست، پروژه تعریف کند. یک ذخیره‌گاه را نمی‌توانند به دو مدیریت واگذار کنند و این برخلاف قانون است. یک ذخیره‌گاه که ۳ الی ۴ کیلومتر عرض داشته و در حدود ۷۰ کیلومتر است را به دو مدیر واگذار می‌کنند. این اشتباه است و ما به شدت با آن مخالف هستیم.
عبادی تاکید می‌کند: در زمان مدیریت آقای مهردادی و در دوره خانم ابتکار موضع‌گیری استان در خصوص این پروژه مشخص شد، اما دوباره این موضوع از طریق استان دیگری مطرح شد من نمی‌دانم چرا دوباره مطرح می‌شود در حالی که در زمان خانم ابتکار ارزیابی‌ها منفی اعلام شد، اما در حال حاضر ارزیابی‌ها مثبت اعلام شده است.
هدف پروژه اشتغال جوامع بومی است
امیر عبدوس (مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه برداشت‌هایی که برخی از فعالان محیط‌زیست از این پروژه دارند اشتباه است، می‌گوید: علت این برداشت‌های اشتباه واگذاری‌هایی است که در دهه گذشته در آشوراده انجام شده است، اما خوشبختانه با ورود جدی سازمان محیط‌زیست و سازمان بازرسی کل کشور واگذاری‌ها منتفی شد.
وی با اشاره به واگذاری‌هایی که در سال ۸۶ صورت گرفته بود، خاطرنشان می‌کند: بازگشت این واگذاری‌ها به سازمان حفاظت محیط زیست به این معنا نیست که ما در جزیره آشوراده نیاز به امکانات و تاسیساتی برای مدیریت گردشگری و طبیعت‌گردی نداشته باشیم.
در حال حاضر سفرهای کنترل‌نشده‌ای به این منطقه انجام می‌شود، درحالی که اگر امکاناتی در آن منطقه برای مدیریت سفرها و کنترل وجود داشته باشد دیگر این مشکلات وجود نخواهد داشت.
عبدوس در پاسخ به این سوال که آیا این طرح باعث توانمندشدن جوامع محلی و بومی می‌شود؟ می‌گوید: شان نزول این پروژه اشتغال جوامع بومی بوده است تا بتوانند از این ذخیره‌گاه زیست کره و جاذبه‌های گردشگری آن منتفع شوند. منافع این ذخیره‌گاه حیات‌وحش و منطقه حفاظت شده باید در سر سفره مردم منطقه حس شود تا انگیزه لازم برای حفاظت این منطقه را داشته باشند تا زمانی که مردم ببینند یک منطقه تحت مدیریت با منافع آنها تضاد دارد، نمی‌توان انتظار داشت که برای حفاظت منطقه کوشش کنند و نمی‌توان انتظار داشت که بهره‌برداری خود را از تنوع زیستی منطقه یا منابع زیستی موجود در منطقه کاهش دهند.
وی با تاکید بر اینکه طرح تهیه شده منطبق با اصول طبیعت‌گردی در یک منطقه حفاظت شده است، توضیح می‌دهد: این طرح در ابتدا مشتمل بر فعالیت‌های گسترده‌ای بود که تقریبا به ده درصد کاهش پیدا کرده و تمامی فعالیت‌هایی که در تضاد با گردشگری منطقه تحت حفاظت بود، حذف شده و فرآیند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی ۴ سال به طول انجامید. این طرح به مرحله‌ای رسیده که هم مورد پذیرش سازمان حفاظت محیط است و هم مورد قبول مجری اما از آنجا که این ظرفیت را نمی‌توان به یکباره در اختیار جوامع بومی گذاشت نیاز به سرمایه‌گذاری دولتی دارد.
وی با تاکید براینکه برای این طرح از سرمایهگذار بخش‌خصوصی استفاده نشده است، می‌گوید: استانداری گلستان مسئولیت این سرمایه‌گذاری را برعهده گرفته، اما از آنجا که استانداری گلستان نمی‌تواند به صورت مستقیم سرمایه‌گذاری کند سازمان همیاری شهرداری‌های استان را مسئول این کار کرد. این طرح دقیقا منطبق با طرح مدیریت پناهگاه حیات‌وحش میانکاله است که در گذشته توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست تهیه شده بود.
عبدوس در پاسخ به این سئوال که آیا از منازلی که در همین محدوده قرار دارد به عنوان بوم‌گردی استفاده می‌شود، خاطرنشان می‌کند: قرار است سازه‌هایی در این منطقه ایجاد شود، از ۳۸۰ هکتاری که کل جزیره است ۲۲ هکتار اختصاص به این طرح دارد و از این مقدار نیز فقط ۱۰ درصد تحت پوشش سازه‌هایی برای خدمات‌رسانی و اسکان استفاده می‌شود و بقیه به شکل فضاهای روباز است و سازه‌های ما کمتر از سه هکتار خواهد بود.
مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان تصریح می‌کند: در این طرح پیش‌بینی شده که سازه‌ها به صورت قابل انتقال بوده یا با مصالح بومی منطقه ساخته شوند و حداکثر ارتفاع آنها کمتر از درختان جزیره آشوراده بوده که حداکثر شش متر است. در خصوص مدیریت پسماند و پساب این منطقه نیز از پیشرفته‌ترین امکانات استفاده می‌شود. از انرژی‌های نو متعهد شده که در این منطقه استفاده شود تا ما انتقال برق نداشته باشیم. این طرح سبک و منطبق بر استانداردهای مناطق حفاظت شده در دنیا است.
حضور گردشگر در جزیره براساس این طرح ۵۰۰ نفر در روز و ۸۰ نفر در شب
وی با بیان اینکه ممکن است هر طرحی با خود جمعیتی را وارد منطقه کند، می‌گوید: برای این منظور ۱۳۰ هکتار از اراضی بندر ترکمن در نظر گرفته شده تا سرمایه‌گذاری‌های سازه‌های سنگین مانند هتل در این منطقه ایجاد شود و سفرهایی که به منطقه آشوراده انجام می‌شود فقط سفرهای سبک روزانه باشد براساس این طرح حداکثر تعداد افرادی که در جزیره حضور خواهند داشت ۵۰۰ نفر در روز و ۸۰ نفر در شب خواهند بود.
عبدوس ادامه می‌دهد: قصد داریم یک مسیر پل چوبی بین بندر ترکمن تا جزیره آشوراده ایجاد شود، تا تردد به صورت پیاده امکان‌پذیر باشد و از تردد زیاد قایق‌های موتوری در این منطقه نیز کاسته شود. البته این جزو طرح نیست و پیشنهادی از سوی ماست.
برای استانداری گلستان مقدور نیست با اداره کل محیط‌زیست مازندران قرارداد امضا کند
وی در خصوص واگذاری این طرح به استان گلستان خاطرنشان می‌کند: اداره محیط‌زیست استان مازندران زحمات بسیار زیادی برای حفاظت از منطقه حیات وحش میانکاله کشیده‌است و برای امر حفاظت از آنجا شهید هم داد‌ه‌اند اما از آنجا که مجری این طرح استانداری گلستان است و تمامی عرصه جزیره آشوراده در محدوده سیاسی استان گلستان و تحت حفاظت فرمانداری بندرترکمن است، هر گونه اتفاق در آنجا در حوزه قضایی شهرستان بندر ترکمن است.
مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان ادامه می‌دهد: برای همکاران ما در استان مازندران دشوار است که بتوانند به مراحل اجرایی این طرح نظارت کنند، ضمن اینکه برای استانداری گلستان هم مقدور نیست که با اداره کل محیط‌زیست استان مازندران وارد قرارداد شود به همین دلیل درخواست شد این طرح و نظارت آن به اداره کل محیط‌زیست استان گلستان تفویض اختیار شود که این کار نیز صورت گرفت.
