گلستان با دارا بودن حوضه های آبریز گرگانرود، قره سو، اترک سفلی، شرق خلیج گرگان و نکارود علیا دارای ۴۵ رشته رودخانه به طول ۲ هزار و ۸۵۰ کیلومتر است که عملیات جریان آب و هدایت سیلاب های کل حوضه های آبریز استان را منابع پذیرنده مانند خلیج گرگان و دریای خزر انجام می‌دهند.
کارشناس معتقدند دخل و تصرف در حریم و بستر رودخانه ها حتی با هدف لایروبی و ساماندهی جریان آب، منجر به تنش در رودخانه ها تنش می شود و این گونه اقدامات با رویه معمول آب که تمایل به پویش حداقلی در سرعت و بهره‌مندی از حداکثر پهنه رودخانه دارند در تناقض است.
ایجاد سازه های غیر هم‌سطح بر روی پل ها مانند روگذرهای غیراصولی و پل ها از دیگر عوامل ایجاد خلل در فعالیت رودخانه ها است که تبعاتی مانند کاهش ظرفیت عبور آب، رسوبگذاری و اتلاف سرمایه ها را به دنبال خواهد داشت.
مدیر یکی از تشکل های زیست محیطی گلستان گفت: روند احداث برخی پل های غیر استاندارد و یا مسیرهای عبور انسان و دام بر روی رودخانه های استان در سال های اخیر بیشتر شده که نتیجه آن، بروز برخی مشکلات زیست محیطی ناشی از آن است.
عبدالحکیم ادریسی افزود: به سبب نقص در سیستم جمع آوری پسماندهای شهری، جریان آب رودخانه در مسیر گذر از شهر و روستاها، مملو از نخاله های ساختمانی، پسماندهای شناور مانند یونولیت، بطری های خالی و حتی تنه و سرشاخه درختان جنگلی می شود که در مناطق دشتی با توجه به سرعت کم آب، این زباله ها دپو شده و چهره زشتی به رودخانه ها می دهد.
وی گفت: برای جلوگیری از ایجاد این مشکل که به طور معمول پس از بارش‌های رگباری رخ می دهد باید در مبادی خروجی رودخانه از شهرها با نصب تورهای مشبک استاندارد از جلوی انتقال این پسماندها گرفته شود.
وی ادامه داد: بی توجهی به این موضوع در حیات آبزیان و گیاهان رودخانه ها اثرات مخربی می گذارد که باید هر چه سریعتر این رویه با کاهش ظرفیت عبور آب در رودخانه و تخلیه رسوبات پشت سدها اصلاح شود.
محمدحسن میرشکار یکی از زارعان حاشیه قره سو در محدوده آق قلا نیز گفت : هنگامی که باران شدید می بارد دهنه پل مسدود می شود و جریان آب با تخریب دیواره رودخانه و ورود به اراضی زراعی، خسارت زیادی به ما تحمیل می کند.
وی گفت : وجود پل های کم ارتفاع با دهنه های کوچک و غیر استاندارد باعث میشود تنه و سرشاخه درختان در پشت پل‌ها گیر کرده و آب جمع شده به سمت اراضی کشاورزی سرازیر شود.
وی ادامه داد: این اتفاق به طور مستمر و هر سال برای ما تکرار می شود و در نتیجه این خسارت ها به بخش جدایی ناپذیر هزینه های کشاورزی ما تبدیل شده است.
فرماندار آق قلا نیز گفت: در اثر بارندگی در مناطق بالادستی گلستان به ویژه دهانه محمد آباد و گرمابدشت توسکستان، آورده آبی رودخانه های منتهی به آق قلا افزایش محسوسی می یابد و با توجه به حوادثی مانند سیل سال گذشته، اقدامات لازم برای ممانعت از بروز آبگرفتگی در معابر و بروز آب گرفتگی خیابان ها در حال انجام است.
امیرشیر توماج ادامه داد: در وضعیت پساسیل مهمترین اولویت، لایروبی گرگانرود بود که در یکسال اخیر قسمت‌های شرقی و غربی این رودخانه توسط دو پیمانکار لایروبی شد.
وی گفت: برای جلوگیری از بروز مجدد سیل، لایروبی بخش‌هایی از گرگانرود که از داخل آق‌قلا می‌گذرد به طول ۲.۵ کیلومتر و اعتبار ۲۰ میلیارد ریال اعتبار در حال انجام است.
وی گفت: افزایش آبگذری گرگانرود و اترک در محدوده شهر آق قلا برای جلوگیری از تکرار سیل پارسال و خسارت های فراوان ناشی از آن ضروری است که تلاش می کنیم با رفع موانع فیزیکی و اجرای عملیات لایروبی اصولی، این ظرفیت را بیشتر کنیم.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم به ایرنا گفت: اگر سازههای تقاطعی مثل پل‌ها بدون محاسبه لازم ساخته شود، علاوه بر کاهش عبور ظرفیت آب، سرعت آب در بالادست پل کم شده و با سست کردن دیواره رودخانه، باعث ریزش آن و وارد کردن خسارت زیاد به اراضی حاصلخیز کنار رود می شود.
سید محسن حسینی اظهار داشت: نیمی از مسیر ۲ هزار و۸۵۰ کیلومتری طول رودخانه های استان در مجاورت تاسیسات زیربنایی، راه ها و اماکن شهری و روستایی واقع شده و در برخی مکان ها با مباحثی مانند ساخت و ساز غیرمجاز دست به گریبان است.
وی افزود: کاهش ظرفیت عبور آب، سست شدن دیواره رودخانه ها و شستن خاک های حاصل‌خیر کناره‌های رودخانه از جمله آثار ایجاد سازه های تقاطعی بدون محاسبات لازم است.
حسینی ادامه داد: افزایش رسوب گذاری در بالادست پل ها، موجب سرریزشدن آب، وقوع سیل و تخریب پل ها و اتلاف سرمایه و انسداد رودخانه شده و به سازه های پایین دست رودخانه آسیب وارد می‌کند.
وی گفت: یکی از اقدامات در دست اجرا برای بهبود آب گذری رودخانه های استان، لایروبی رودخانه ها است که پس از وقوع سیل سال گذشته و با هدف کاهش خسارت حوادث بعدی ۲۵۶ کیلومتر از رودخانه‌های استان لایروبی شد.
وی گفت: علاوه بر شرکت آب منطقه ای، برخی دستگاه های نیز عملیات لایروبی در پیرامون پل ها و سازه های تقاطعی روی رودخانه را انجام می دهند که لایروبی پل های واقع در حریم راه ها توسط راه و شهرسازی و در شهرها و روستاها توسط شهرداری و دهیاریها از آن جمله است.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای گلستان ادامه داد: بسیاری از سازه های ساخته شده بر روی رودخانه ها، غیر مجاز و غیراصولی هستند که از طریق دستگاه قضایی و فرمانداری‌ها در حال رفع این نواقص و مشکلات هستیم.
افزایش رسوب گذاری موجب سرریز آب در رودخانه و وقوع سیل و در نهایت تخریب پل شده و علاوه بر اتلاف سرمایه به پایین دست رودخانه نیز آسیب وارد می کند.
کم توجهی به مدیریت رودخانه های استان به خصوص استقرار و احداث سازه های فلزی بتنی و یا پل های غیر استاندارد تاثیرات مخرب بسیاری در حوزه محیط زیست، حیات رودخانه و از همه مهمتر سطح ایمنی مناطق مسکونی یا تجاری حاشیه این رودخانه ها دارد که اجرای عملیات اصلاح و یا برچیده شدن برخی از این سازه ها در افزایش ظرفیت آبگذری رودخانه های مهم استان از جمله قره سو، اترک و گرگانرود تاثیرگذار خواهد بود.
شرایط اقلیمی گلستان به گونه‌ای است که پیش بینی بارش های رگباری و سیل آسا در بازه زمانی کوتاه به سختی میسر است که در نتیجه، گلستان همیشه در سایه وقوع سیلاب های آنی و لحظه ای قرار دارد و اگر ظرفیت آب گذری رودها افزایش نیابد، حوادثی مانند سیل ۹۸ با هزاران میلیارد خسارت و چندین کشته تکرار خواهد شد.
در آخرین روزهای سیل گذشته و ابتدای امسال بین ۷۴ تا ۳۵۳ میلی متر باران و بیشتر در شرق گلستان و شهرستانهای گالیکش، مینودشت، کلاله و رامیان بارید که پس از سرریز کردن سدهای بوستان و گلستان ابتدا گنبدکاووس را دچار مشکل کرد و در ادامه افزون بر ۲ میلیارد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب آب شهرستانهای آق قلا و گمیشان در غرب گلستان را به زیر آب برد و ۱۱ نفر را به کام مرگ کشاند.
