استان گلستان با وجود برخورداری از سیمای سرسبز، از استان هایی است که نام آن با بلایای طبیعی عجین شده اما با این وجود مشخص نیست چرا برای خلاصی از این بلایا به مقوله پیشگیری و راهکارهای کاهش خسارات کمتر توجه می شود و با وجود تکراری شدن بالایی طبیعی همچون سیل، از آن درس گرفته نمی شود.
بر اساس اطلاعات موجود بیشتر نواحی استان گلستان بویژه مناطق شرق آن حادثه خیز بوده و فقط در مقوله سیل، در سه دهه اخیر با حداقل 120 مورد وقوع سیل کوچک و بزرگ روبرو بوده که سیل سال های 71، 80 و 81 از سیل های سنگین و سهمگین آن به شمار می رود که صدها کشته و خسارات مالی فراوانی بر جای گذاشتند.
با این حال سیل اخیر گلستان اگر چه از نظر تعداد تلفات جانی کمتر از چند سیل سال های گذشته بوده اما از لحاظ حجم آب و خسارات مالی به مراتب سنگین تر و سهمگین تر بوده و تکرار این تراژدی تلخ نشان می دهد که بایستی به مقوله پیشگیری برای کاهش خسارات و آلام بلایای طبیعی اهتمام ویژه ای هم از سوی مدیران و هم از سوی مردم صورت گیرد.
واژه پیشگیری هم که در لغت به معنای جلوگیری، دفع و منع سرایت مرض، صیانت و حفظ صحت آمده، از نظر ریشه شناسی نیز دارای دو بعد است یکی به معنی پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی رفتن و دیگری به معنی آگاه کردن، خبر چیزی را دادن و هشدار دادن است.
به نظر می رسد، برای جلوگیری از تکرار تراژدی تلخ بلایای طبیعی و کاهش خسارات آن در استان گلستان، انجام اقدامات پیشگیرانه که به مراتب بسیار کم هزینه تر از جبران خسارت می باشد، در چند حوزه ضروری است.
** الف) حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری
شاید مهمترین اقدام در حوزه پیشگیری از بلایای طبیعی بویژه سیل های مخرب در استان گلستان، اهتمام جدی مسئولان متولی برای اجرای طرح های آبخیزداری و لایروبی سدها و رودخانه ها و نیز مشارکت بیشتر مردم برای صیانت از منابع خدادادی باشد.
احداث کارشناسی سدها، سیل بندها، بندهای انحرافی، طرح های آبخیزداری، جلوگیری از تغییر کاربری عرصه های منابع ملی و اراضی زراعی و نیز تقویت پوشش گیاهی در مناطق کوهستانی و شیبدار باهدف حفظ خاک و کنترل سیلاب ها از مهمترین راهکارها در این حوزه است.
با نگاهی به چند سیل مخرب گلستان بویژه در سال های 80 و 81 و سیل امسال به روشنی می توان دریافت که اگرچه برخی اقدامات آبخیزداری مانند احداث دو سد گلستان و بوستان توانست درکنترل سیل و کاهش خسارات موثر باشند اما افزون بر 50 درصد ظرفیت همین دو سد در جریان سیل های کوچک و بزرگ سال های گذشته پر از رسوب شده اند.
حال اگر در فاصله آخرین سیل مخرب سال 80 و 81 تا سیل الان بویژه در چند سال گذشته که خشکسالی سبب خشک شدن آب پشت سدهای نامبرده شده و نیز سد وشمگیر از سدهای قدیمی گلستان، مسئولان و متولیان حوزه آب منطقه ای با اختصاص ردیف اعتباری نسبت به لایروبی سدها و رودخانه های استان اقدام می کردند، بدون تردید حجم خسارات هزاران میلیارد تومانی سیل اخیر کاهش می یافت.
بر اساس اطلاعات شرکت مدیریت منابع آب کشور، حجم مخزن سد وشمگیر که درسال 49 به بهره برداری رسیده 96 میلیون متر مکعب، حجم مخزن سد گلستان که درسال 79 افتتاح شد 86 میلیون مترمکعب و حجم مخزن سد بوستان که درسال 83 به بهره برداری رسید 54 میلیون متر مکعب اعلام شده است.
با این حال براساس گزارش روابط عمومی آب منطقه ای گلستان، حجم فعلی این سه سد در مجموع 118 میلیون متر مکعب است در حالی که حجم سیلاب اخیر 306 میلیون مترمکعب معادل 2.6 برابر حجم فعلی سه سد بوده است.
اما نکته مهم این آمارها آن است که دقیقا 50 درصد حجم مخازن سه سد بزرگ گلستان در شرق آن را رسوب پر کرده که اگر این حجم سدها رسوب گیری و لایروبی می شد، بدون تردید در کاهش خسارات سیل اخیر موثر بود.
همچنین براساس اعلام روابط عمومی شرکت آب منطقه ای گلستان در 10 سال اخیر و از مجموع 2700 کیلومتر طول رودخانه های این استان فقط 1750 کیلومتر آن، معادل تقریبی 65 درصد لایروبی شده است.
با علم به اینکه انجام لایروبی سدها و رودخانه ها هزینه بر بوده و در برخی سال ها کشور نیز با مشکلات و تنگناهای مالی مواجه بوده است، اما می شد با مدیریت و برنامه ریزی صحیح، در این زمینه از توان ادارات و نهادهای مختلف از جمله ظرفیت خوب تجهیزاتی و فنی نیروهای مسلح استفاده کرد.
اگر چه حضور فعلی نیروهای مسلح در امداد رسانی و رفع مشکل سیل زدگان اقدام قابل تقدیر است، اما استفاده از ظرفیت لجستیکی آنان که از بیت المال تامین شده، در زمان های عادی برای کمک به دولت ها به منظور رفع مشکلات و انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری است و گرنه حضور صرف در زمان حوادث اگرچه آنگونه که گفته شد در راستای کاهش آلام آسیب دیدگان اقدامی قابل تحسین است اما در کلان موضوع، به مثابه 'نوش دارو پس از مرگ سهراب' خواهد بود.
اجرای طرح های آبخیزداری در مناطق کوهستانی و شیبدار همراه با مبارزه جدی با پدیده نامیمون انواع و اقسام دست درازی ها به عرصه های منابع ملی و طبیعی از دیگر راهکارهای پیشگیری از وقوع بلایای طبیعی و نیز کاهش خسارات آن محسوب می شود.
نکته ای که رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سفر سوم فروردین سال جاری خود به مناطق سیل زده شرق گلستان به آن اشاره و اذعان کرده بود: انجام اقدامات پیشگیرانه که اصلی ترین و مهمترین اقدام برای جلوگیری از بروز سیل های مخرب است باید به صورت ریشه ای، اساسی و زیربنایی انجام شود.
خلیل آقایی گفته بود که منشاء سیل، حوزه آبخیز است اما اعتبارات تخصیصی برای انجام اقدامات زیربنایی در زمینه آبخیزداری به منظور مقابله اساسی و ریشه ای با مخاطرات سیل، کافی نبوده و پاسخگوی نیازها نیست.
وی تاکید کرده بود که غیر از تقویت پوشش گیاهی و اصلاح و احیای مراتع و جنگل ها راه دیگری برای پیشگیری از وقوع سیلاب های مخرب وجود ندارد.
آقایی با این حال گفته بود که طبق برنامه ششم توسعه، سازمان جنگل ها، سالانه موظف به انجام عملیات آبخیزداری در سطح دو میلیون هکتار است ولی با اعتباراتی که در دو سال گذشته تخصیص یافته، در کمتر از یک میلیون هکتار این عملیات انجام شده است.
این مقام مسئول اما اقدامات آبخیزداری انجام شده در استان گلستان را خوب ارزیابی کرده اما کافی ندانسته و گفته که باید این اقدامات با سرعت بیشتری صورت گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز معتقد است که بارش های اخیر در این استان که منجر به سیل شد نتیجه ریزش 70 درصد بارش سالانه گلستان بوده که در مدت زمانی 30 ساعت به وقوع پیوست.
ابوطالب قزل سفلو می گوید: این حجم بارش از یک طرف و اشباع بودن رطوبت خاک براثر بارش های سال آبی جاری از طرف دیگر، سبب شد تا خاک نتواند نسبت به جذب بارش اقدام و نتیجه آن تولید رواناب و جاری شدن سیل بود.
وی بابیان اینکه چنین بارش های رگباری و سریع، حاصل تغییر اقلیم نیز می باشد، اضافه کرد: با این حال انجام برخی طرح های آبخیزداری در شهرهای شرق گلستان سبب کاهش شدت سیل و خسارات آن شده است.
قزل سفلو تصریح کرد: در 10 سال اخیر با اعتبار 679 میلیارد ریال که 436 میلیارد ریال آن از منابع ملی بوده، درسطح 530 هزار هکتار از منابع طبیعی گلستان عملیات آبخیزداری انجام شده که 75 میلیون متر مکعب سیلاب اخیر در گلستان را مدیریت کرد.
با نگاهی به عرصه های ملی و منابع طبیعی استان گلستان به خوبی برخی ضعف ها در مدیریت علمی و بعضا بی برنامگی در اجرای طرح های پیشگیرانه و نیز برخوردها با انواع ویلاسازی ها و تصرفات غیرقانونی در عرصه های ملی و منابع طبیعی از گذشته تا حال نمایان است.
کارشناسان حوزه آب منطقه ای و منابع طبیعی گلستان با بهره گیری از توان علمی داخلی و خارجی می بایست یک بار برای همیشه با تدوین طرحی جامع و قابل اجرا در یک دوره سه تا پنج ساله و البته با بهره گیری از ظرفیت همه دستگاه ها بویژه توان نهادهای نظامی و حاکمیتی به تراژدی خسارات جانی، مالی و روحی بلایای طبیعی در این استان پایان دهند.
** ب) حوزه ساخت و ساز مسکن و نظارت بر آن
دومین اقدام پیشگیرانه در حوزه کاهش آسیب های ناشی از بلایای طبیعی در گلستان که متاسفانه خیلی کم به آن توجه می شود، ساخت و سازهای غیراصولی درحاشیه و یا بافت داخل شهرها و روستاها و نیز حاشیه رودخانه ها می باشد.
برای جلوگیری از این رویه نامیمون، بدون تردید نظارت، توجه و برخورد جدی با متخلفان برای جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز درحاشیه رودخانه ها و مناطق حاشیه ای شهر و روستا از سوی متولیان ضروری می باشد و درصورتی که نیاز به اصلاح قوانین است باید قوانین اصلاح شود.
در سیل اخیر در شهرستان گنبدکاووس، بیشترین خسارت به واحدهای مسکونی در مناطق حاشیه ای و کنار رودخانه ها وارد شد.
در این پیوند شهردار گنبدکاووس معتقد است که شهرداری ها برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیراصولی و فنی در مناطق حاشیه ای فاقد توان نظارتی و اهرم اجرایی لازم بوده و تنها یک رای در کمیسیون ماده 100 دارند که وظیفه برخورد با متخلفان ساخت و سازهای غیرمجاز را عهده دارد.
منصور طعنه گنبدی می گوید: بیشتر ساخت و سازهای غیر اصولی در حاشیه شهرها و رودخانه ها توسط متخلفان در ایام تعطیل و یا شبانه ساخته می شود و در نهایت کمیسیون ماده 100 غالب آنان را به پرداخت جریمه مالی محکوم می کند.
وی خاطرنشان کرد: ساخت و سازهای اصولی و فنی می بایست از سوی شهروندان به فرهنگ عمومی تبدیل شود و مردم می بایستی قبل از هرگونه خرید ملک و ساخت و ساز درآن از شهرداری استعلام بگیرند.
طعنه گنبدی ادامه داد: خوشبختانه ساختمان هایی که براساس استعلام شهرداری و با رعایت ضوابط معماری احداث شده اند، در بلایای طبیعی از جمله سیل اخیر کمترین خسارت را دیدند و بیشترین خسارت مربوط به ساخت و سازهای حاشیه شهر و رودخانه ها بوده است.
در همین پیوند رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گنبدکاووس نیز می گوید که برای نظارت بیشتر بر ساخت و سازها در روستاها و همچنین جلوگیری از ساخت و سازهای غیراصولی و یا درحاشیه رودخانه ها، باید این نهاد عضو کمیسیون ماده 99 و صاحب رای باشد.
ولی الله رضایی افزود: بنیاد مسکن تسهیلات خوبی برای مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی پیش بینی کرده که طی یک دهه اخیر 11 هزار نفر از این تسهیلات استفاده کردند و مطابق با نظرات فنی و اصولی اقدام به ساخت مسکن کرده اند.
وی اضافه کرد: با وجود پیش بینی تسهیلات خوب برای بهسازی مسکن روستایی اما بخش زیادی از روستاییان به دلیل سختگیری بانک ها در اخذ وثیقه و قبول نکردن وثیقه زنجیره ای، از دریافت تسهیلات محروم می مانند.
رضایی گفت: دریافت وثیقه زنجیره ای مصوبه بانک مرکزی و هیات وزیران است اما بانک ها در این حوزه کمتر همکاری دارند و این امر سبب شده تا هم اکنون افزون بر 50 درصد واحدهای مسکونی در مناطق روستایی گنبدکاووس مقاوم سازی نشوند.
وی تصریح کرد: متاسفانه بیشترین خسارت در بلایای طبیعی نیز متوجه واحدهای غیرمقاوم موجود در روستاها و یا احداث شده درحاشیه رودخانه ها می باشد که بایستی قبل از وقوع حادثه برای آن راهکاری اندیشده شود.
**ج ) حوزه بیمه حوادث و فرهنگ سازی آن
سومین راهکار پیشگیرانه ارزان قیمت برای کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی توجه به بیمه عمر و حوادث ازسوی مردم است آنجا که می توان با اندک هزینه ای، جان و مال را دربرابر بلایای طبیعی بیمه کرد اما به دلایل مختلف عامه مردم از این اقدام سرباز می زنند.
در حادثه اخیر اگرچه برخی شهرداری های گلستان از جمله گنبدکاووس اقدام به بیمه حوادث واحدهای مسکونی و تجاری این شهر کرده بود اما اگر فرهنگ بیمه در بین مردم نهادینه شود و هر شهروندی با پرداخت سالانه مبالغی اقدام به بیمه جان و مال کند، قطعا در هنگام بروز حوادث می تواند از مزایای آن برخوردار شوند.
به گفته منصور طعنه گنبدی، شهردار گنبدکاووس، شهرداری با پرداخت حدود 150 میلیون تومان درسال 97 به یکی از شرکت های بیمه، 26 هزار واحد مسکونی و 6 هزار واحد تجاری را در برابر حوادث طبیعی بیمه کرده است.
بر این اساس با یک ضرب و تقسیم ساده، سهم هر واحد مسکونی و تجاری در بیمه انجام شده که تا سقف 16 میلیون تومان ابنیه و وسائل منزل می باشد، تنها حدود پنج هزار تومان است.
اگر هر شهروند با پرداخت دو یا چند برابر این حق بیمه، منزل مسکونی یا واحد تجاری خود را در برابر حوادث بیمه کند، هیچ نگرانی هنگام بلایای طبیعی نخواهد داشت بنابراین به نظر می رسد که باید فرهنگ بیمه را در مردم یا نهادینه و یا اجباری کرد.
به هرحال آنچه مسلم است اینکه بلایای طبیعی در همه نقاط جهان از جمله ایران امری عادی و طبیعی می باشد اما می توان با انجام اقدامات پیشگیرانه بعضا ساده و یا علمی و اصولی، ابعاد مختلف خسارات آن را کاهش داد.
** علی لکزانوری - خبرنگار ایرنا در گنبدکاووس
/3039/1860
انتهای پیام بر اساس اطلاعات موجود بیشتر نواحی استان گلستان بویژه مناطق شرق آن حادثه خیز بوده و فقط در مقوله سیل، در سه دهه اخیر با حداقل 120 مورد وقوع سیل کوچک و بزرگ روبرو بوده که سیل سال های 71، 80 و 81 از سیل های سنگین و سهمگین آن به شمار می رود که صدها کشته و خسارات مالی فراوانی بر جای گذاشتند.
با این حال سیل اخیر گلستان اگر چه از نظر تعداد تلفات جانی کمتر از چند سیل سال های گذشته بوده اما از لحاظ حجم آب و خسارات مالی به مراتب سنگین تر و سهمگین تر بوده و تکرار این تراژدی تلخ نشان می دهد که بایستی به مقوله پیشگیری برای کاهش خسارات و آلام بلایای طبیعی اهتمام ویژه ای هم از سوی مدیران و هم از سوی مردم صورت گیرد.
واژه پیشگیری هم که در لغت به معنای جلوگیری، دفع و منع سرایت مرض، صیانت و حفظ صحت آمده، از نظر ریشه شناسی نیز دارای دو بعد است یکی به معنی پیش دستی کردن، پیشی گرفتن و به جلوی چیزی رفتن و دیگری به معنی آگاه کردن، خبر چیزی را دادن و هشدار دادن است.
به نظر می رسد، برای جلوگیری از تکرار تراژدی تلخ بلایای طبیعی و کاهش خسارات آن در استان گلستان، انجام اقدامات پیشگیرانه که به مراتب بسیار کم هزینه تر از جبران خسارت می باشد، در چند حوزه ضروری است.
** الف) حوزه منابع طبیعی و آبخیزداری
شاید مهمترین اقدام در حوزه پیشگیری از بلایای طبیعی بویژه سیل های مخرب در استان گلستان، اهتمام جدی مسئولان متولی برای اجرای طرح های آبخیزداری و لایروبی سدها و رودخانه ها و نیز مشارکت بیشتر مردم برای صیانت از منابع خدادادی باشد.
احداث کارشناسی سدها، سیل بندها، بندهای انحرافی، طرح های آبخیزداری، جلوگیری از تغییر کاربری عرصه های منابع ملی و اراضی زراعی و نیز تقویت پوشش گیاهی در مناطق کوهستانی و شیبدار باهدف حفظ خاک و کنترل سیلاب ها از مهمترین راهکارها در این حوزه است.
با نگاهی به چند سیل مخرب گلستان بویژه در سال های 80 و 81 و سیل امسال به روشنی می توان دریافت که اگرچه برخی اقدامات آبخیزداری مانند احداث دو سد گلستان و بوستان توانست درکنترل سیل و کاهش خسارات موثر باشند اما افزون بر 50 درصد ظرفیت همین دو سد در جریان سیل های کوچک و بزرگ سال های گذشته پر از رسوب شده اند.
حال اگر در فاصله آخرین سیل مخرب سال 80 و 81 تا سیل الان بویژه در چند سال گذشته که خشکسالی سبب خشک شدن آب پشت سدهای نامبرده شده و نیز سد وشمگیر از سدهای قدیمی گلستان، مسئولان و متولیان حوزه آب منطقه ای با اختصاص ردیف اعتباری نسبت به لایروبی سدها و رودخانه های استان اقدام می کردند، بدون تردید حجم خسارات هزاران میلیارد تومانی سیل اخیر کاهش می یافت.
بر اساس اطلاعات شرکت مدیریت منابع آب کشور، حجم مخزن سد وشمگیر که درسال 49 به بهره برداری رسیده 96 میلیون متر مکعب، حجم مخزن سد گلستان که درسال 79 افتتاح شد 86 میلیون مترمکعب و حجم مخزن سد بوستان که درسال 83 به بهره برداری رسید 54 میلیون متر مکعب اعلام شده است.
با این حال براساس گزارش روابط عمومی آب منطقه ای گلستان، حجم فعلی این سه سد در مجموع 118 میلیون متر مکعب است در حالی که حجم سیلاب اخیر 306 میلیون مترمکعب معادل 2.6 برابر حجم فعلی سه سد بوده است.
اما نکته مهم این آمارها آن است که دقیقا 50 درصد حجم مخازن سه سد بزرگ گلستان در شرق آن را رسوب پر کرده که اگر این حجم سدها رسوب گیری و لایروبی می شد، بدون تردید در کاهش خسارات سیل اخیر موثر بود.
همچنین براساس اعلام روابط عمومی شرکت آب منطقه ای گلستان در 10 سال اخیر و از مجموع 2700 کیلومتر طول رودخانه های این استان فقط 1750 کیلومتر آن، معادل تقریبی 65 درصد لایروبی شده است.
با علم به اینکه انجام لایروبی سدها و رودخانه ها هزینه بر بوده و در برخی سال ها کشور نیز با مشکلات و تنگناهای مالی مواجه بوده است، اما می شد با مدیریت و برنامه ریزی صحیح، در این زمینه از توان ادارات و نهادهای مختلف از جمله ظرفیت خوب تجهیزاتی و فنی نیروهای مسلح استفاده کرد.
اگر چه حضور فعلی نیروهای مسلح در امداد رسانی و رفع مشکل سیل زدگان اقدام قابل تقدیر است، اما استفاده از ظرفیت لجستیکی آنان که از بیت المال تامین شده، در زمان های عادی برای کمک به دولت ها به منظور رفع مشکلات و انجام اقدامات پیشگیرانه ضروری است و گرنه حضور صرف در زمان حوادث اگرچه آنگونه که گفته شد در راستای کاهش آلام آسیب دیدگان اقدامی قابل تحسین است اما در کلان موضوع، به مثابه 'نوش دارو پس از مرگ سهراب' خواهد بود.
اجرای طرح های آبخیزداری در مناطق کوهستانی و شیبدار همراه با مبارزه جدی با پدیده نامیمون انواع و اقسام دست درازی ها به عرصه های منابع ملی و طبیعی از دیگر راهکارهای پیشگیری از وقوع بلایای طبیعی و نیز کاهش خسارات آن محسوب می شود.
نکته ای که رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سفر سوم فروردین سال جاری خود به مناطق سیل زده شرق گلستان به آن اشاره و اذعان کرده بود: انجام اقدامات پیشگیرانه که اصلی ترین و مهمترین اقدام برای جلوگیری از بروز سیل های مخرب است باید به صورت ریشه ای، اساسی و زیربنایی انجام شود.
خلیل آقایی گفته بود که منشاء سیل، حوزه آبخیز است اما اعتبارات تخصیصی برای انجام اقدامات زیربنایی در زمینه آبخیزداری به منظور مقابله اساسی و ریشه ای با مخاطرات سیل، کافی نبوده و پاسخگوی نیازها نیست.
وی تاکید کرده بود که غیر از تقویت پوشش گیاهی و اصلاح و احیای مراتع و جنگل ها راه دیگری برای پیشگیری از وقوع سیلاب های مخرب وجود ندارد.
آقایی با این حال گفته بود که طبق برنامه ششم توسعه، سازمان جنگل ها، سالانه موظف به انجام عملیات آبخیزداری در سطح دو میلیون هکتار است ولی با اعتباراتی که در دو سال گذشته تخصیص یافته، در کمتر از یک میلیون هکتار این عملیات انجام شده است.
این مقام مسئول اما اقدامات آبخیزداری انجام شده در استان گلستان را خوب ارزیابی کرده اما کافی ندانسته و گفته که باید این اقدامات با سرعت بیشتری صورت گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان نیز معتقد است که بارش های اخیر در این استان که منجر به سیل شد نتیجه ریزش 70 درصد بارش سالانه گلستان بوده که در مدت زمانی 30 ساعت به وقوع پیوست.
ابوطالب قزل سفلو می گوید: این حجم بارش از یک طرف و اشباع بودن رطوبت خاک براثر بارش های سال آبی جاری از طرف دیگر، سبب شد تا خاک نتواند نسبت به جذب بارش اقدام و نتیجه آن تولید رواناب و جاری شدن سیل بود.
وی بابیان اینکه چنین بارش های رگباری و سریع، حاصل تغییر اقلیم نیز می باشد، اضافه کرد: با این حال انجام برخی طرح های آبخیزداری در شهرهای شرق گلستان سبب کاهش شدت سیل و خسارات آن شده است.
قزل سفلو تصریح کرد: در 10 سال اخیر با اعتبار 679 میلیارد ریال که 436 میلیارد ریال آن از منابع ملی بوده، درسطح 530 هزار هکتار از منابع طبیعی گلستان عملیات آبخیزداری انجام شده که 75 میلیون متر مکعب سیلاب اخیر در گلستان را مدیریت کرد.
با نگاهی به عرصه های ملی و منابع طبیعی استان گلستان به خوبی برخی ضعف ها در مدیریت علمی و بعضا بی برنامگی در اجرای طرح های پیشگیرانه و نیز برخوردها با انواع ویلاسازی ها و تصرفات غیرقانونی در عرصه های ملی و منابع طبیعی از گذشته تا حال نمایان است.
کارشناسان حوزه آب منطقه ای و منابع طبیعی گلستان با بهره گیری از توان علمی داخلی و خارجی می بایست یک بار برای همیشه با تدوین طرحی جامع و قابل اجرا در یک دوره سه تا پنج ساله و البته با بهره گیری از ظرفیت همه دستگاه ها بویژه توان نهادهای نظامی و حاکمیتی به تراژدی خسارات جانی، مالی و روحی بلایای طبیعی در این استان پایان دهند.
** ب) حوزه ساخت و ساز مسکن و نظارت بر آن
دومین اقدام پیشگیرانه در حوزه کاهش آسیب های ناشی از بلایای طبیعی در گلستان که متاسفانه خیلی کم به آن توجه می شود، ساخت و سازهای غیراصولی درحاشیه و یا بافت داخل شهرها و روستاها و نیز حاشیه رودخانه ها می باشد.
برای جلوگیری از این رویه نامیمون، بدون تردید نظارت، توجه و برخورد جدی با متخلفان برای جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز درحاشیه رودخانه ها و مناطق حاشیه ای شهر و روستا از سوی متولیان ضروری می باشد و درصورتی که نیاز به اصلاح قوانین است باید قوانین اصلاح شود.
در سیل اخیر در شهرستان گنبدکاووس، بیشترین خسارت به واحدهای مسکونی در مناطق حاشیه ای و کنار رودخانه ها وارد شد.
در این پیوند شهردار گنبدکاووس معتقد است که شهرداری ها برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیراصولی و فنی در مناطق حاشیه ای فاقد توان نظارتی و اهرم اجرایی لازم بوده و تنها یک رای در کمیسیون ماده 100 دارند که وظیفه برخورد با متخلفان ساخت و سازهای غیرمجاز را عهده دارد.
منصور طعنه گنبدی می گوید: بیشتر ساخت و سازهای غیر اصولی در حاشیه شهرها و رودخانه ها توسط متخلفان در ایام تعطیل و یا شبانه ساخته می شود و در نهایت کمیسیون ماده 100 غالب آنان را به پرداخت جریمه مالی محکوم می کند.
وی خاطرنشان کرد: ساخت و سازهای اصولی و فنی می بایست از سوی شهروندان به فرهنگ عمومی تبدیل شود و مردم می بایستی قبل از هرگونه خرید ملک و ساخت و ساز درآن از شهرداری استعلام بگیرند.
طعنه گنبدی ادامه داد: خوشبختانه ساختمان هایی که براساس استعلام شهرداری و با رعایت ضوابط معماری احداث شده اند، در بلایای طبیعی از جمله سیل اخیر کمترین خسارت را دیدند و بیشترین خسارت مربوط به ساخت و سازهای حاشیه شهر و رودخانه ها بوده است.
در همین پیوند رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی گنبدکاووس نیز می گوید که برای نظارت بیشتر بر ساخت و سازها در روستاها و همچنین جلوگیری از ساخت و سازهای غیراصولی و یا درحاشیه رودخانه ها، باید این نهاد عضو کمیسیون ماده 99 و صاحب رای باشد.
ولی الله رضایی افزود: بنیاد مسکن تسهیلات خوبی برای مقاوم سازی واحدهای مسکونی روستایی پیش بینی کرده که طی یک دهه اخیر 11 هزار نفر از این تسهیلات استفاده کردند و مطابق با نظرات فنی و اصولی اقدام به ساخت مسکن کرده اند.
وی اضافه کرد: با وجود پیش بینی تسهیلات خوب برای بهسازی مسکن روستایی اما بخش زیادی از روستاییان به دلیل سختگیری بانک ها در اخذ وثیقه و قبول نکردن وثیقه زنجیره ای، از دریافت تسهیلات محروم می مانند.
رضایی گفت: دریافت وثیقه زنجیره ای مصوبه بانک مرکزی و هیات وزیران است اما بانک ها در این حوزه کمتر همکاری دارند و این امر سبب شده تا هم اکنون افزون بر 50 درصد واحدهای مسکونی در مناطق روستایی گنبدکاووس مقاوم سازی نشوند.
وی تصریح کرد: متاسفانه بیشترین خسارت در بلایای طبیعی نیز متوجه واحدهای غیرمقاوم موجود در روستاها و یا احداث شده درحاشیه رودخانه ها می باشد که بایستی قبل از وقوع حادثه برای آن راهکاری اندیشده شود.
**ج ) حوزه بیمه حوادث و فرهنگ سازی آن
سومین راهکار پیشگیرانه ارزان قیمت برای کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی توجه به بیمه عمر و حوادث ازسوی مردم است آنجا که می توان با اندک هزینه ای، جان و مال را دربرابر بلایای طبیعی بیمه کرد اما به دلایل مختلف عامه مردم از این اقدام سرباز می زنند.
در حادثه اخیر اگرچه برخی شهرداری های گلستان از جمله گنبدکاووس اقدام به بیمه حوادث واحدهای مسکونی و تجاری این شهر کرده بود اما اگر فرهنگ بیمه در بین مردم نهادینه شود و هر شهروندی با پرداخت سالانه مبالغی اقدام به بیمه جان و مال کند، قطعا در هنگام بروز حوادث می تواند از مزایای آن برخوردار شوند.
به گفته منصور طعنه گنبدی، شهردار گنبدکاووس، شهرداری با پرداخت حدود 150 میلیون تومان درسال 97 به یکی از شرکت های بیمه، 26 هزار واحد مسکونی و 6 هزار واحد تجاری را در برابر حوادث طبیعی بیمه کرده است.
بر این اساس با یک ضرب و تقسیم ساده، سهم هر واحد مسکونی و تجاری در بیمه انجام شده که تا سقف 16 میلیون تومان ابنیه و وسائل منزل می باشد، تنها حدود پنج هزار تومان است.
اگر هر شهروند با پرداخت دو یا چند برابر این حق بیمه، منزل مسکونی یا واحد تجاری خود را در برابر حوادث بیمه کند، هیچ نگرانی هنگام بلایای طبیعی نخواهد داشت بنابراین به نظر می رسد که باید فرهنگ بیمه را در مردم یا نهادینه و یا اجباری کرد.
به هرحال آنچه مسلم است اینکه بلایای طبیعی در همه نقاط جهان از جمله ایران امری عادی و طبیعی می باشد اما می توان با انجام اقدامات پیشگیرانه بعضا ساده و یا علمی و اصولی، ابعاد مختلف خسارات آن را کاهش داد.
** علی لکزانوری - خبرنگار ایرنا در گنبدکاووس
/3039/1860
کپی شد
