استئوتومی معمولا برای ترمیم مفاصل آسیب دیده به کار می‌رود و هدف آن تراز کردن استخوانهای بد شکل و منطبق کردن آنها با مفصل مورد نظر است. این روش قادر است بسیاری از مشکلات استخوان‌ها و مفاصل را برطرف کند و در ناحیه زانو، لگن، شانه، و سایر مفاصل قابل اجراست. عمل جراحی در هر سنی انجام می‌شود و راهی برای به تعویق انداختن تعویض مفصل است. این مقاله به طور مختصر استئوتومی را مورد بررسی قرار داده، سپس به توضیح استئوتومی در نواحی زانو، لگن، و شانه پرداخته است.

استئوتومی چگونه انجام می‌شود؟

استئوتومی توسط متخصص جراحی ارتوپدی، و تحت بیهوشی انجام می‌شود. بسته به شرایط، بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی اعمال می‌شود. در حین عمل، جراح برش کوچکی در پوست ناحیه مورد نظر ایجاد می‌کند. سپس، به وسیله نوعی سیم راهنمای مخصوص، استخوان را اندازه گرفته، با اره جراحی، قطعه استخوان ناخواسته را جدا می‌کند. این کار در استخوان شکاف یا فضایی ایجاد می‌کند. جراح این فضا را به کمک پیچ‌های ریز و صفحات فلزی می‌بندد، یا توسط پیوند استخوان آن را پر می‌کند. استخوان پیوندی از لگن خود بیمار یا از بانک استخوان فراهم می‌شود. پیچ، صفحه و سایر سخت افزارهای فلزی، یا پس از بهبودی از بدن خارج می‌شوند، یا به طور دائمی همانجا می‌مانند. بسته به نوع جراحی، بیمار چند روز در بیمارستان می‌ماند.

استئوتومی زانو

مفصل زانو محل ارتباط استخوان ران (فمور) و استخوان درشت نی ساق پا (تیبیا) است. اگر به هر دلیلی، این استخوانها در راستای درست خود قرار نگرفته باشند، آرتروز ایجاد می‌شود. در این حالت، فشار بیشتری به زانو وارد می‌شود که به مرور غضروف مفصلی را تحلیل برده، باعث ایجاد درد و سفتی می‌شود. در مراحل ابتدایی، یعنی قبل از پیشرفته شدن آرتروز، فقط یک طرف مفصل زانو آسیب دیده است. انجام استئوتومی در این مرحله باعث کاهش تحمل وزن از سمت آسیب دیده مفصل، تسکین درد و بهبود قابل ملاحظه عملکرد زانو است.

برای کاهش فشار روی سمت آسیب دیده مفصل، جراح بسته به شرایط، بالای استخوان درشت نی ساق، یا پایین استخوان ران را می‌برد. طی این عمل، تراز ضعیف زانو اصلاح شده، عمر مفصل نیز افزایش می‌یابد.

کاندیدای مناسب استئوتومی زانو

کاندیدای مناسب فردی است که:

• لاغر و فعال بوده، کمتر از 60 سال داشته باشد
• در یک طرف زانو درد دارد
• زیر کاسه زانو درد ندارد
• بتواند زانو را صاف کند و حداقل 90 درجه خم کند
• جراح ارتوپد اثربخشی استئوتومی را برای او پیش بینی کرده باشد
• بیماران مبتلا به پای ضربدری

روش کار

اکثر استئوتومی‌های زانو روی استخوان درشت نی ساق پا (تیبیا) انجام می‌شود تا حالت قوسی آن که داخل زانو را تحت فشار قرار داده، اصلاح شود. طی جراحی، تکه کوچکی (گوه) از بیرون استخوان درشت نی برداشته می‌شود. سپس استخوانهای باقیمانده به هم نزدیک، و توسط صفحه فلزی و پیچ در جای خود محکم می‌شوند. این کار باعث نزدیک شدن استخوانهای سمت سالم، و ایجاد فضای بیشتر بین استخوانهای آسیب دیده می‌شود. در نتیجه، وزن به‌طور یکنواخت بر زانو توزیع شده، فشار روی بخش دردناک کم می‌شود. جراحی 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد. به این روش که رایج‌تر است، استئوتومی "گوه بسته" گفته می‌شود. در روش "گوه باز" برای پر کردن فضای خالی ایجاد شده از پیوند استخوان استفاده می‌شود.

استئوتومی لگن

مفصل لگن یک مفصل گوی و کاسه ای (توپ و سوکت) است. توپ در بالای استخوان ران (فمور) قرار دارد. سوکت حفره ای به نام استابولوم، و بخشی از لگن است. حرکت توپ در سوکت منجر به حرکات متنوع مفصل لگن می‌شود. بد شکلی یا جهت گیری نامناسب لگن یا استخوان ران حرکات مفصل را محدود کرده، استخوانها یا بافت‌های نرم مفصل را دچار آسیب می‌کند.

در جراحی استئوتومی لگن، جراح بخشی از استخوان لگن یا ران (و در موارد نادر هر دو) را بریده، مجددا تنظیم کرده، سپس در موقعیت مناسبی تثبیت می‌نماید. انواع متداول این عمل استئوتومی فمورال و استئوتومی پری استابولار است.

استئوتومی فمورال

استئوتومی فمورال به منظور اصلاح ناهنجاری‌های استخوان ران انجام می‌شود. این ناهنجاری‌ها باعث قرارگیری توپ در سوکت در یک زاویه نامناسب می‌شوند. نتیجه این وضعیت، آسیب به سطوح مفصلی و ساختارهای اطراف و ایجاد درد شدید است. در این عمل، جراح استخوان ران را برش داده، مجددا تراز می‌کند تا آناتومی طبیعی آن را بازیابی کند. به این ترتیب، مشکلاتی مانند آسیب غضروف مفصلی، پارگی لابروم (ساختار غضروفی موجود در مفصل) و تماس غیر طبیعی استخوانهای مفصل برطرف، و زاویه قرارگیری توپ در سوکت اصلاح می‌شود. استئوتومی فمورال در موارد زیر انجام می‌شود:

• بیمارانی که دچار ناهنجاری زاویه ای یا چرخش‌های استخوان ران هستند و با سایر روش‌ها اصلاح نشده‌اند
• بیمارانی که درد لگن شدید و محدودیت حرکتی دارند
• بیمارانی که آسیب غضروفی پیشرونده دارند

استئوتومی پری استابولار

جراحی استئوتومی پری استابولار (PAO) درمان موثری برای دیسپلازی مفصل لگن است. دیسپلازی مفصل لگن  به دلیل تغییر شکل سوکت (استابولوم) ایجاد می‌شود. این مشکل گاهی ناشی از رشد ناکافی استابولوم و ناتوانی آن در مهار و حمایت سر استخوان ران (گوی) است. دیسپلازی لگن می‌تواند منجر به آرتروز و ساییدگی لابروم، غضروف مفصلی، استخوانها، و نهایتا ایجاد درد و محدودیت حرکتی شود. در PAO، جراح برش‌هایی روی استخوان انجام می‌دهد تا استابولوم را جابجا کرده، اتصال لگن را به شکل طبیعی‌تری بازیابی کند. با این کار، حرکت استخوان ران تسهیل می‌شود. برای تثبیت موقعیت جدید استخوانها از پیچ استفاده می‌شود.

استئوتومی شانه

از روش‌های جراحی شانه می توان به استئوتومی، آرترودز و تعویض مفصل شانه اشاره کرد. هدف از این جراحی استئوتومی برطرف کردن درد و بازگرداندن دامنه حرکتی بیمار است و در موارد زیر به کار می‌رود:

• آرتروز مفصل شانه: در این عمل بخشی از استخوان که در اثر آرتروز آسیب دیده است برداشته می‌شود تا فشار وارد بر غضروف آسیب دیده به غضروف طبیعی یا سالم تر منتقل شود.
• فلج هنگام تولد شبکه بازویی که ممکن است به دیسپلازی گلنوهومرال پیشرفته منجر شده باشد.
• سندروم گیرافتادگی کوراکوئید
• بدشکلی های استخوان‌های مفصل شانه

افرادی که تحت استئوتومی شانه قرار می گیرند باید دارای آسیب مفصلی ناهموار، یا بدشکلی قابل اصلاح در مفصل شانه باشد. بعلاوه، نباید هیچ نشانه‌ای از التهاب در آنها وجود داشته باشد.