براساس اطلاعات موجود، اقلیم گستره وسیعی از کشور خشک و نیمه خشک است و افزایش سریع جمعیت در یک قرن گذشته از سویی و خشکسالی های پیاپی از سوی دیگر باعث شده تا سرانه آب تجدیدپذیر کشور کاهش چشمگیری پیدا کند.
براساس آمار موجود جمعیت ایران از هشت میلیون نفر در سال ۱۳۰۰ به ۸۰ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده است.
به این ترتیب میانگین سرانه آب تجدیدپذیر سالیانه کشورمان از ۱۳هزار متر مربع به یکهزار متر مربع کاهش یافته است.
بررسی شاخص های بین المللی هم نشان می دهد ایران برای حفظ وضعیت موجود تا سال ۲۰۲۵ باید ۱۱۲درصد به منابع قابل استحصال خود بیافزاید که با توجه به منابع آب موجود غیرممکن به نظر می رسد.
این مصادیق یعنی اینکه حتی با بهره وری حداکثری از منابع آب ، باز هم کشور با کمبود آب مواجه است.
سیمای آب در کهگیلویه و بویراحمد
در این میان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران با حدود ۱۶هزار کیلومتر مساحت یکی از کوچکترین استان های کشور محسوب می شود که در زمان حاضر امکان ذخیره ۵۸۹ میلیون متر مکعب روان آب را دارد در حالیکه نیاز آبی استان ۲ هزار و ۴۰۰ میلیون متر مکعب برآورد شده است.
این استان سرزمینی مرتفع از رشته کوه های زاگرس است که کوه های سیاه،سفید،خامی،دنا،خائیز و دیل آن را احاطه کرده است.
قله دنا با چهار هزار و ۴۰۹ متر و منطقه لیشتر با ۵۰۰ متر از سطح دریا بلندترین و پست ترین نقاط کهگیلویه و بویراحمد هستند.
رودخانه های زهره،مارون،خرسان،بشار و نازمکان از مهمترین رودخانه این استان هستند که میزان تخصیص سالیانه آب به استان بسیار کمتر از نیاز واقعی برای مصارف کشاورزی،صنعت و آشامیدنی است.
براساس آمار یک پنجم مساحت کهگیلویه و بویراحمد را ۱۵ دشت استان تشکیل می دهند که همه دشت ها بجز دشت لیشتر همه با افت سفره های زیرزمینی مواجه هستند.
به نظر می رسد با توجه به وضعیت موجود از سویی مردم و به ویژه کشاورزان باید برای مدیریت مصرف آب مشارکت کنند و از سوی دیگر دولت با ایجاد زیرساخت های ذخیره آب برای کاهش افت آب سفره های زیرزمینی و پیشگیری از خروج روان آب ها از استان چاره اندیشی کند.
افت سفره های زیرزمینی
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد می گوید: برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی در سال های خشکسالی باعث شده دشت های استان با میانگین ۱۰.۳ متر افت روبه رو باشند.
علی داودی مهر افزود: نبودن زیرساخت های مورد نیاز ذخیره روان آب ها در کهگیلویه و بویراحمد باعث شده که بارندگی های سال آبی گذشته آنچنان که باید و شاید ذخیره نشود.
میزان آب مورد نیاز استان
وی بیان کرد:نیاز آبی استان ۲ هزار و ۴۷۵ میلیون متر مکعب است که از این میزان تاکنون ۸۱۷.۳ میلیون متر مکعب تخصیص یافته است و ۴۸۶.۷ میلیون متر مکعب در حوزه آبریز بشار در وزارت نیرو در دست اقدام است.
علی داودی مهر افزود:حجم مخازن ذخیره آب کهگیلویه و بویراحمد هم اکنون ۵۸۹ میلیون متر مکعب است که ۱۸۰ میلیون متر مکعب آن به استان های خوزستان،هرمزگان و بوشهر اختصاص یافته است.
وی بیان کرد: تاکنون پنج نیروگاه برق آبی با ظرفیت ۱۶.۸ مگاوات هم در استان ساخته شده است.
داودی مهر با اشاره به پیشرفت ۸۰درصدی سد چم شیر گفت: تکمیل این سد که ۲.۳ میلیارد متر مکعب ظرفیت دارد برنامه اصلی برای روان آب های کهگیلویه و بویراحمد است.
وی عنوان کرد: از این ظرفیت تنها ۱۲۵میلیون متر مکعب آن به آب صنعت و کشاورزی درکهگیلویه و بویراحمد اختصاص یافته است و بقیه برای استان های جنوبی پیش بینی شده است.
بخش عمده مصرف آب در حوزه کشاورزی
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه ۹۳ درصد از آب این استان در حوزه کشاورزی مصرف می شود گفت: مدیریت بهینه آب نیازمند مشارکت همه اقشار جامعه به ویژه کشاورزان است.
استان کهگیلویه و بویراحمد ۲۷۰ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۸۰هزار هکتار آن آبی و بقیه دیم است.با این وضعیت رواج کشت محصولات پرمصرف چون برنج و هندوانه از سوی کشاورزان در استان جای سوال دارد.
آرش مصلح اظهار داشت: هر چند میزان بارندگی های سال آبی گذشته بسیار خوب بوده اما به دلیل خشکسالی های پیاپی این میزان بارندگی نواتنسته کم آبی در این استان را جبران کند.
وی با یادآوری این نکته که بیشترین آسیب های رعایت نکردن حریم بستر رودخانه ها و بهره وری غیرمجاز از آب های زیرزمینی متوجه کشاورزان و سرمایه گذاران این مناطق است از رسانه های ارتباط جمعی خواست برای نهادینه کردن فرهنگ صحیح مصرف آب به ویژه در حوزه کشاورزی تلاش بیشتری کنند.
وی میانگین افت آبخوان های استان را ۱۰.۳ متر اعلام کرد و افزود: کسری مخازن آب های زیرزمینی کهگیلویه و بویراحمد سالیانه بیش از سه میلیون متر مکعب است.
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد ابراز داشت: برای بهره وری بهینه از منابع آب و خاک تاکنون هشت شبکه بزرگ زهکشی به وسعت ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار در استان اجرا شده است.
مصلح حجم آب های مهار شده و استحصالی استان را یک میلیون و ۷۰ متر مکعب برآورد کرد و افزود: از این میزان ۷۰۰ هزار متر مکعب آن آب های سطحی و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب های زیرزمینی بوده است.
وی همچنین میزان مصرف آب آشامیدنی و بهداشتی مردم کهگیلویه و بویراحمد را پنج و مصرف آب صنعتی را ۲درصد اعلام کرد.
اختصاص اعتبار برای کارآمد شدن طرح های تغذیه مصنوعی
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۶۶ میلیارد ریال اعتبار برای مرمت هفت طرح تغذیه مصنوعی استان در سال جاری از محل اعتبارات حوادث اختصاص یافته است.
آراش مصلح اظهار داشت: این اعتبار برای ترمیم طرح های تغذیه مصنوعی سفره های زیرزمینی در حال بهره برداری مانند ناصرآباد، ده شیخ،گرگو،کلاچو،گچ ممبی و تنگ سبو پیس بینی شده است.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه طرح های تغذیه مصنوعی برای کنترل سیلاب ساخته می شوند در زمان بارندگی های شدید دچار آسیب می شود و نیازمند اعتبار برای نوسازی هستند.
تصریح کرد: هفت طرح تغذیه مصنوعی استان ظرفیت ذخیره ۱۶ میلیون متر مکعب آب را دارند.
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت:طرح های تغذیه مصنوعی بانفوذ سیلاب به درون آبخوان علاوه برافزایش حجم مخزن و جلوگیری از روند شدید افت سطح آب زیرزمینی سبب کنترل سیل و حفاظت از خاک نیز می‌شود.
وی افزود:یکی از راهکارهای مناسب و کارآمد برای استفاده بهینه از روان آب ها به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک استفاده از شبکه‌های پخش سیلاب است.
مصلح ابراز داشت:این طرح ها افزون بر کاهش خسارت های ناشی از سیل، در افزایش حجم سفره های آب زیرزمینی، احیای مراتع و بیابان زدایی نقش مهمی دارد.
مصلح با اشاره به وجود ۱۵ دشت در کهگیلویه و بویراحمد که در سال های گذشته به طور میانگین ۱۰.۳متر افت داشته است تصریح کرد: طرح های تغذیه مصنوعی بهترین راهکار برای بهره وری بهینه از منابع آب و خاک است.
وی عنوان کرد: میانگین بارش سالیانه باران در استان ۶۷۵ میلیمتر و ۲.۵ برابر میانگین کشور است که این آمار ضرورت توجه به کنترل روان آب ها را بیشتر کرده است.
مصلح افزود: میزان نزولات جوی سالیانه کهگیلویه و بویراحمد حدود ۲.۶ درصد آب تجدیدپذیر کشور است.
طرح های تعادل بخشی
نماینده مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبی زیرزمینی کهگیلویه و بویراحمد گفت: با مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز کشاورزی، هشت میلیون و ۸۰۰ هزار مترمکعب آب در دشت‌های این استان صرفه‌جویی شده است.
محمدرضا کایدونی افزود: با اجرای طرح تعادل بخشی تاکنون ۲۹۳ حلقه چاه آب غیرمجاز کشاورزی و صنعتی در این استان مسدود شده است.
کایدونی تصریح کرد: بررسی ها نشان می دهد که سالانه ۵۹ میلیون و ۷۰۰ هزار متر مکعب آب از چاه‌های غیرمجاز در این استان برداشت می شود.
وی ابراز کرد: دشت باشت، امامزاده جعفر، لیشتر، کلاچو، دهدشت، دشتروم و یاسوج از جمله دشت های مهم کهگیلویه و بویراحمد است.
کایدونی پلمپ چاه های غیرمجاز کشاورزی در سال جاری را مهمترین برنامه های در دست اجرا اعلام کرد.
وی تعداد چاه های مجاز این استان را سه هزار و ۴۱۰ حلقه اعلام کرد و گفت: هم اکنون طرح احیا و تعادل بخشی بر روی آنها در حال انجام است.
نماینده مجری طرح احیا و تعادل بخشی منابع آبی زیرزمینی کهگیلویه و بویراحمد گفت: حجم آب های مهار شده و استحصالی استان یک میلیون و ۷۰ متر مکعب می باشد که از این میزان ۷۰۰ هزار متر مکعب آن آب های سطحی و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب های زیرزمینی است.
کایدونی اظهار داشت: ۴۳۰ دستگاه کنتور حجمی هوشمند بر روی چاه های آب استان کهگیلویه و بویراحمد تاکنون نصب شده است.
کایدونی افزود: اجرای طرح نصب تجهیزات هوشمند بر روی چاه های کشاورزی در سال ۱۳۷۸ در قالب تعادل بخشی با هدف نظارت بر فرایند مصرف آب چاه های کشاورزی و صیانت از منابع آب های زیرزمینی آغاز شد.
آبخیزداری تزریق آب به سفره های زیرزمینی
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: هم‌اکنون ۳۰ طرح آبخیزداری با حجم عملیات ۵۹ هزار مترمکعب در مناطق مختلف استان در دست اجراست.
خدابخش جنگلی اظهار داشت:همه این طرح ها به صورت عملیات مکانیکی (سنگ ملاتی) در سال جاری آغاز شده و امید می رود ۸۰ درصد از پروژه های آبخیزداری در دست اجرای کهگیلویه و بویراحمد تا پایان فصل پاییز تکمیل شود.
وی بیان کرد: امسال ۲۸۰ میلیارد ریال برای اجرای طرح های آبخیزداری در استان پیش بینی شده که ۹۹ میلیارد ریال آن تاکنون اختصاص یافته است.
جنگلی عنوان کرد: پارسال نیز ۱۴ طرح آبخیزداری با ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار و حجم ۳۰هزار متر مکعب در کهگیلویه و بویراحمد اجرا شد.
جنگلی ابراز داشت: حجم عملیات مکانیکی طرح های آبخیزداری انجام شده در استان از سال ۱۳۷۰ تاکنون شامل سازه های سنگ ملاتی، مکانیکی و خاکی ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار متر مکعب است.
وی تصریح کرد: حجم عملیات بیولوژیکی اجرا شده در کهگیلویه و بویراحمد در بیش از سه دهه اخیر نیز ۳۰۰ هزار هکتار برآورد می شود.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هدف از اجرای این طرح‌ها را ذخیره نزولات آسمانی، افزایش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و کنترل فرسایش خاک عنوان کرد.
جنگلی ابراز داشت: دولت به منظور مقابله با خشکسالی و کنترل سیلاب ها در استان به مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز توجه ویژه ای دارد.
وی آبخیزداری را مهمترین راه مقابله با خشکسالی دانست و گفت: با کنترل روان آب‌ها سطح آب سفره‌های زیرزمینی تقویت می‌شود.
جنگلی با اشاره به انجام طرح مطالعاتی پروژه های آبخیزداری در سطح یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار و مطالعات اجرایی به مساحت ۶۲۰ هزار هکتار تصریح کرد: کهگیلویه و بویراحمد ظرفیت اجرای طرح های آبخیزداری بیشتری را دارد.
سالانه هشت میلیارد متر مکعب آب در کهگیلویه و بویراحمد تولید که تنها ۱۳ درصد آن در این استان مصرف می شود.
کهگیلویه و بویراحمد یک درصد مساحت کشور را در اختیار دارد.
این استان ۷۲۳ هزار نفری در جنوب غربی ایران قرار دارد.
