طرح 'سامانه گرمسیری' غرب کشور قرار است با انتقال آب رودخانه سیروان، هزاران هکتار از زمین های کشاورزی استان های کرمانشاه و ایلام را سیراب و آب شرب جمعیت زیادی را هم از تامین کند.
آب سیروان که از به هم پیوستن 2 رودخانه قشلاق و گاوه رود شکل گرفته، در مسیر حرکت به سمت مرز عراق پذیرای رودخانه های ژاد رود، قشلاق رود، لیله، لوشه، زمکان و دشت حر است.
بیشتر آب پنجمین رودخانه بزرگ کشور بدون آنکه حق‌آبه ایران را بپردازد، از مرز خارج می شود و پس از ورود به سرزمین عراق و یکی شدن با چند رودخانه دیگر در آغوش دجله آرام می گیرد تا بیشتر سودش به عراقی ها برسد.
مطالعات جامع طرح انتقال آب مهم‌ترین و معروفترین رودخانه ناحیه اورامان به دشت های مرکزی کرمانشاه که به طرح تونل نوسود هم معروف است، در سال 1365 به طور جدی در دستور کار قرار گرفت اما به دلیل توپوگرافی خشن و وجود ارتفاعات بلند و پیچیده منطقه، عملا انجام مطالعات زیرسطحی و حفاری گمانه های ژئوتکنیکی مسیر با مشکل مواجه و در بعضی محدوده ها غیرممکن شد.
اجرای طرح هم اسیر زمان شد تا اینکه رهبر معظم انقلاب اجازه اختصاص هشت میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی کشور از جمله رود سیروان را داد؛ آنجا بود که ورق برگشت.
آنچنان که عبدالمهدی بخشنده، معاون امور برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفته است، رهبر انقلاب به دولت اجازه دادند که طی چهار سال هشت میلیارد دلار (سالی 2 میلیارد دلار) از منابع صندوق توسعه ملی برای اجرا و تکمیل سدها، شبکه های آبیاری و زهکشی اصلی و فرعی در سطح حدود 470 هزار هکتار از اراضی 12 استان مرزی هزینه کند.
طبق مصوبه دولت برای هزینه کرد این اعتبار، پنج میلیارد دلار آن برای مهار آب در مرزهای کشور و سه میلیارد دلار نیز برای ارتقای روش ها و راندمان آبیاری در بخش کشاورزی هزینه می شود.
* پایان یک عطش تاریخی
هدف اصلی اجرای طرح انتقال آب سیروان مهار این رودخانه بود که بیشتر آن از کشور خارج می شد و حق آبه ایران به هدر می رفت.
به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه ای کرمانشاه 'به طور میانگین سالانه 4.95 میلیارد متر مکعب آب از استان خارج و به استان ها و کشور همسایه سرریز می شود.'
وی افزود: در حوزه آبریز مرزی آب رودخانه های سیروان، زمکان و الوند از کشور خارج و به رودخانه های عراق سرازیر می شوند.
مجتبی نیک کردار، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه هم در گفت و گو ایرنا عنوان کرد: تاکنون از حق آبه رودخانه سیروان به طور کامل استفاده نشده است اما در صورت تکمیل پروژه سالانه از خروج 880 میلیون متر مکعب آب از کشور جلوگیری می شود.
او افزود: این حجم عظیم آبی در ابتدای مسیر 400 کیلومتری خود از طریق تونل ابتدا وارد ازگله می شود و بعد از عبور از سرپل ذهاب، قصرشیرین و سومار از جنوب استان خارج می شود.
اهمیت اجرای طرح سامانه گرمسیری در آن است که از عطش چندین ساله زمین های کرمانشاه بکاهد.
استان کرمانشاه 11 سال از 20 سال گذشته دچار کم آبی بوده و بارندگی آن در هفت سال از 10 سال گذشته کمتر متوسط کشور بوده است.
در نتیجه این وضعیت و کاهش سطح آب های زیرزمینی، هم اکنون توسعه و بهره برداری از آبخوان 6 دشت از 23 دشت استان که حدود 40 تا 45 درصد از سطح کل دشت ها را در بر می گیرند؛ ممنوع است.
* جزییات طرح
برای اجرای طرح گرمسیری، سد بزرگ 'داریان' در شمال شهرستان پاوه احداث و با افتتاح رسمی آن در تابستان 95، سیروان مهار شد؛ این سد در مجاورت روستای داریان و 'هجیج' در مرز کرمانشاه با کردستان قرار دارد.
سد داریان از نوع خاکی با هسته رسی است که ارتفاع آن از رودخانه 149 متر با ظرفیت مخزن 338 میلیون متر مکعب است.
چند کیلومتر پس از داریان آب سیروان به روستای 'هیروی' در 70 کیلومتری شمال شهرستان پاوه می رسد؛ یعنی نقطه آغاز تونل نوسود.
درست از این نقطه است که تونل انحرافی نوسود به طول 48 کیلومتر آغاز و تا نزدیکی روستای 'ازگله' در 60 کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب ادامه می یابد و آب سیروان با عبور آن، دشت های گرمسیری، شهرها و روستاهای کم آب غرب کرمانشاه سپس رودخانه چنگوله در مهران ایلام را سیراب کند.
بنابر اطلاعات منتشر شده طرح، تونل نوسود با قطر حدود 9 متری قادر است تا دبی بیش از 70 متر مکعب بر ثانیه آب را منتقل کند.
مجری اصلی حفر تونل نوسود و کل طرح سامانه گرمسیری، قرارگاه خاتم الانبیا (ص) سپاه پاسداران است.
** وضع مالی طرح توپ است
طرح سامانه گرمسیری از معدود طرح هایی است که هیچ نگرانی و کمبودی از نظر مالی ندارد؛ شاید به دلیل توجه ویژه رهبر معظم انقلاب.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه با اشاره به تاکیدهای مکرر رهبر معظم انقلاب بر مهار آب های مرزی گفت: همه منابع اعتباری طرح سامانه گرمسیری از صندوق توسعه ملی تامین می‌شود و هیچ مشکل مالی در این زمینه وجود ندارد.
مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه هم شهریور 95 گفت: امسال از محل صندوق توسعه ملی 24 هزار میلیارد ریال اعتبار برای مهار آب های مرزی در استان تامین شده است.
به گفته امیریان 'با عنایت رهبر انقلاب در سال 93 میزان 9 هزار میلیارد ریال و در سال 94 مبلغ 12هزار میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی استان اختصاص یافته است.'
آمار کامل تر را حمید چیت چیان، وزیر نیرو داد، او 30 فروردین 95 در نشست با فعالان اقتصادی و مدیران اجرایی استان کرمانشاه در این باره گفت که 'حدود 17 هزار میلیارد ریال از اعتباراتی که با مجوز رهبری از صندوق توسعه ملی اختصاص یافته برای استان کرمانشاه هزینه شده است.'
چیت چیان افزود: از این میزان سه هزار میلیارد ریال برای طرح های عمرانی استان، چهار هزار میلیارد ریال برای ساخت تونل نوسود و یک هزار میلیارد دیگر برای طرح عظیم گرمسیری هزینه شده که با اتمام آن شاهد تحول عمیقی در اقتصاد منطقه خواهیم بود.
** زمان بهره برداری
اسدالله رازانی، استاندار کرمانشاه آذرماه سال 94 در جلسه کارگروه آب، کشاورزی و منابع طبیعی استان گفت که 'سامانه گرمسیری یکی از عظیم ترین طرح های در حال اجرا در استان های غربی کشور است که سال آینده بخشی از آن به بهره برداری می رسد.'
مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه هم شهریور 95 گفت: این طرح هم اکنون 20 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
** فقط یک سال فرصت است
دولت طی مصوبه پنجم مرداد 93 با مجوز رهبر معظم انقلاب، تصویب کرد که مبلغ هشت میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی کشور به مدت چهار سال اختصاص داده شود.
این مدت در سال 96 به پایان می رسد و طی آن باید تمام طرح های مهار آب های مرزی اجرا شده باشد.
با وضعیت فعلی اما بعید است که تکمیل طرح سامانه گرمسیری غرب کشور در سال آینده به اتمام برسد؛ بر این اساس ضروری است که پیگیری های لازم برای تمدید مهلت استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی انجام شود.
** مزایای سامانه گرمسیری
قرار شده این طرح با احداث سدها، بندها و کانال های آبیاری مساحت بزرگی از زمین های کشاورزی غرب کرمانشاه را آبی کند و به مشکل کمبود آب شرب روستاها و شهرهای این مسیر تا استان ایلام هم پایان دهد.
اما علاوه بر این، اتفاقات خوب دیگری هم در استان کرمانشاه خواهد افتاد؛ حمید چیت چیان، وزیر نیرو 30 فروردین 95 در کرمانشاه عنوان کرد: افتتاح این طرح فقط مربوط به حوزه آب نیست بلکه اشتغال، تولید، کشاورزی و صنایع تکمیلی نیز با اجرای آن رونق پیدا می کنند و منجر به گسترش شبکه راه ها نیز می شود.
وی طرح سامانه گرمسیری را نقطه اول کریستال توسعه خطاب کرد و گفت: توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شروع شکل گیری تحول بزرگتری در منطقه خواهد بود.
به گفته معاون امور عمرانی استانداری کرمانشاه هم 'بی شک در مسیر خط انتقال آب، سکونتگاه ها و صنایع جدیدی شکل می گیرد و نیازهای درمانی، آموزشی و فرهنگی تازه ای در منطقه ایجاد می شود که تامین این نیازها زمینه ساز یک تحول عمرانی است.'
شاید در ابتدا این موضوع مورد توجه قرار نگیرد اما یکی از ابعاد این طرح، امنیتی و سیاسی است زیرا بنابر اظهارات نیک کردار به واسطه منبع آبی بزرگ سیروان جمعیت زیادی در نوار مرزی استان ساکن می شوند که حتما امنیت مرزها را بالاتر می برد.
استان کرمانشاه با 2 میلیون نفر جمعیت و بیش از 24 هزار کیلومتر مربع مساحت دارای 940 هزار هکتار زمین کشاورزی و باغ است که تنها حدود 25 درصد آن آبی است.
8066/7444 خبرنگار: عبدالله الماسی ** انتشاردهنده:علی مولوی
انتهای پیام آب سیروان که از به هم پیوستن 2 رودخانه قشلاق و گاوه رود شکل گرفته، در مسیر حرکت به سمت مرز عراق پذیرای رودخانه های ژاد رود، قشلاق رود، لیله، لوشه، زمکان و دشت حر است.
بیشتر آب پنجمین رودخانه بزرگ کشور بدون آنکه حق‌آبه ایران را بپردازد، از مرز خارج می شود و پس از ورود به سرزمین عراق و یکی شدن با چند رودخانه دیگر در آغوش دجله آرام می گیرد تا بیشتر سودش به عراقی ها برسد.
مطالعات جامع طرح انتقال آب مهم‌ترین و معروفترین رودخانه ناحیه اورامان به دشت های مرکزی کرمانشاه که به طرح تونل نوسود هم معروف است، در سال 1365 به طور جدی در دستور کار قرار گرفت اما به دلیل توپوگرافی خشن و وجود ارتفاعات بلند و پیچیده منطقه، عملا انجام مطالعات زیرسطحی و حفاری گمانه های ژئوتکنیکی مسیر با مشکل مواجه و در بعضی محدوده ها غیرممکن شد.
اجرای طرح هم اسیر زمان شد تا اینکه رهبر معظم انقلاب اجازه اختصاص هشت میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی کشور از جمله رود سیروان را داد؛ آنجا بود که ورق برگشت.
آنچنان که عبدالمهدی بخشنده، معاون امور برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفته است، رهبر انقلاب به دولت اجازه دادند که طی چهار سال هشت میلیارد دلار (سالی 2 میلیارد دلار) از منابع صندوق توسعه ملی برای اجرا و تکمیل سدها، شبکه های آبیاری و زهکشی اصلی و فرعی در سطح حدود 470 هزار هکتار از اراضی 12 استان مرزی هزینه کند.
طبق مصوبه دولت برای هزینه کرد این اعتبار، پنج میلیارد دلار آن برای مهار آب در مرزهای کشور و سه میلیارد دلار نیز برای ارتقای روش ها و راندمان آبیاری در بخش کشاورزی هزینه می شود.
* پایان یک عطش تاریخی
هدف اصلی اجرای طرح انتقال آب سیروان مهار این رودخانه بود که بیشتر آن از کشور خارج می شد و حق آبه ایران به هدر می رفت.
به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه ای کرمانشاه 'به طور میانگین سالانه 4.95 میلیارد متر مکعب آب از استان خارج و به استان ها و کشور همسایه سرریز می شود.'
وی افزود: در حوزه آبریز مرزی آب رودخانه های سیروان، زمکان و الوند از کشور خارج و به رودخانه های عراق سرازیر می شوند.
مجتبی نیک کردار، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه هم در گفت و گو ایرنا عنوان کرد: تاکنون از حق آبه رودخانه سیروان به طور کامل استفاده نشده است اما در صورت تکمیل پروژه سالانه از خروج 880 میلیون متر مکعب آب از کشور جلوگیری می شود.
او افزود: این حجم عظیم آبی در ابتدای مسیر 400 کیلومتری خود از طریق تونل ابتدا وارد ازگله می شود و بعد از عبور از سرپل ذهاب، قصرشیرین و سومار از جنوب استان خارج می شود.
اهمیت اجرای طرح سامانه گرمسیری در آن است که از عطش چندین ساله زمین های کرمانشاه بکاهد.
استان کرمانشاه 11 سال از 20 سال گذشته دچار کم آبی بوده و بارندگی آن در هفت سال از 10 سال گذشته کمتر متوسط کشور بوده است.
در نتیجه این وضعیت و کاهش سطح آب های زیرزمینی، هم اکنون توسعه و بهره برداری از آبخوان 6 دشت از 23 دشت استان که حدود 40 تا 45 درصد از سطح کل دشت ها را در بر می گیرند؛ ممنوع است.
* جزییات طرح
برای اجرای طرح گرمسیری، سد بزرگ 'داریان' در شمال شهرستان پاوه احداث و با افتتاح رسمی آن در تابستان 95، سیروان مهار شد؛ این سد در مجاورت روستای داریان و 'هجیج' در مرز کرمانشاه با کردستان قرار دارد.
سد داریان از نوع خاکی با هسته رسی است که ارتفاع آن از رودخانه 149 متر با ظرفیت مخزن 338 میلیون متر مکعب است.
چند کیلومتر پس از داریان آب سیروان به روستای 'هیروی' در 70 کیلومتری شمال شهرستان پاوه می رسد؛ یعنی نقطه آغاز تونل نوسود.
درست از این نقطه است که تونل انحرافی نوسود به طول 48 کیلومتر آغاز و تا نزدیکی روستای 'ازگله' در 60 کیلومتری شهرستان سرپل ذهاب ادامه می یابد و آب سیروان با عبور آن، دشت های گرمسیری، شهرها و روستاهای کم آب غرب کرمانشاه سپس رودخانه چنگوله در مهران ایلام را سیراب کند.
بنابر اطلاعات منتشر شده طرح، تونل نوسود با قطر حدود 9 متری قادر است تا دبی بیش از 70 متر مکعب بر ثانیه آب را منتقل کند.
مجری اصلی حفر تونل نوسود و کل طرح سامانه گرمسیری، قرارگاه خاتم الانبیا (ص) سپاه پاسداران است.
** وضع مالی طرح توپ است
طرح سامانه گرمسیری از معدود طرح هایی است که هیچ نگرانی و کمبودی از نظر مالی ندارد؛ شاید به دلیل توجه ویژه رهبر معظم انقلاب.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری کرمانشاه با اشاره به تاکیدهای مکرر رهبر معظم انقلاب بر مهار آب های مرزی گفت: همه منابع اعتباری طرح سامانه گرمسیری از صندوق توسعه ملی تامین می‌شود و هیچ مشکل مالی در این زمینه وجود ندارد.
مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه هم شهریور 95 گفت: امسال از محل صندوق توسعه ملی 24 هزار میلیارد ریال اعتبار برای مهار آب های مرزی در استان تامین شده است.
به گفته امیریان 'با عنایت رهبر انقلاب در سال 93 میزان 9 هزار میلیارد ریال و در سال 94 مبلغ 12هزار میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی استان اختصاص یافته است.'
آمار کامل تر را حمید چیت چیان، وزیر نیرو داد، او 30 فروردین 95 در نشست با فعالان اقتصادی و مدیران اجرایی استان کرمانشاه در این باره گفت که 'حدود 17 هزار میلیارد ریال از اعتباراتی که با مجوز رهبری از صندوق توسعه ملی اختصاص یافته برای استان کرمانشاه هزینه شده است.'
چیت چیان افزود: از این میزان سه هزار میلیارد ریال برای طرح های عمرانی استان، چهار هزار میلیارد ریال برای ساخت تونل نوسود و یک هزار میلیارد دیگر برای طرح عظیم گرمسیری هزینه شده که با اتمام آن شاهد تحول عمیقی در اقتصاد منطقه خواهیم بود.
** زمان بهره برداری
اسدالله رازانی، استاندار کرمانشاه آذرماه سال 94 در جلسه کارگروه آب، کشاورزی و منابع طبیعی استان گفت که 'سامانه گرمسیری یکی از عظیم ترین طرح های در حال اجرا در استان های غربی کشور است که سال آینده بخشی از آن به بهره برداری می رسد.'
مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه هم شهریور 95 گفت: این طرح هم اکنون 20 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
** فقط یک سال فرصت است
دولت طی مصوبه پنجم مرداد 93 با مجوز رهبر معظم انقلاب، تصویب کرد که مبلغ هشت میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای مهار آب های مرزی کشور به مدت چهار سال اختصاص داده شود.
این مدت در سال 96 به پایان می رسد و طی آن باید تمام طرح های مهار آب های مرزی اجرا شده باشد.
با وضعیت فعلی اما بعید است که تکمیل طرح سامانه گرمسیری غرب کشور در سال آینده به اتمام برسد؛ بر این اساس ضروری است که پیگیری های لازم برای تمدید مهلت استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی انجام شود.
** مزایای سامانه گرمسیری
قرار شده این طرح با احداث سدها، بندها و کانال های آبیاری مساحت بزرگی از زمین های کشاورزی غرب کرمانشاه را آبی کند و به مشکل کمبود آب شرب روستاها و شهرهای این مسیر تا استان ایلام هم پایان دهد.
اما علاوه بر این، اتفاقات خوب دیگری هم در استان کرمانشاه خواهد افتاد؛ حمید چیت چیان، وزیر نیرو 30 فروردین 95 در کرمانشاه عنوان کرد: افتتاح این طرح فقط مربوط به حوزه آب نیست بلکه اشتغال، تولید، کشاورزی و صنایع تکمیلی نیز با اجرای آن رونق پیدا می کنند و منجر به گسترش شبکه راه ها نیز می شود.
وی طرح سامانه گرمسیری را نقطه اول کریستال توسعه خطاب کرد و گفت: توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شروع شکل گیری تحول بزرگتری در منطقه خواهد بود.
به گفته معاون امور عمرانی استانداری کرمانشاه هم 'بی شک در مسیر خط انتقال آب، سکونتگاه ها و صنایع جدیدی شکل می گیرد و نیازهای درمانی، آموزشی و فرهنگی تازه ای در منطقه ایجاد می شود که تامین این نیازها زمینه ساز یک تحول عمرانی است.'
شاید در ابتدا این موضوع مورد توجه قرار نگیرد اما یکی از ابعاد این طرح، امنیتی و سیاسی است زیرا بنابر اظهارات نیک کردار به واسطه منبع آبی بزرگ سیروان جمعیت زیادی در نوار مرزی استان ساکن می شوند که حتما امنیت مرزها را بالاتر می برد.
استان کرمانشاه با 2 میلیون نفر جمعیت و بیش از 24 هزار کیلومتر مربع مساحت دارای 940 هزار هکتار زمین کشاورزی و باغ است که تنها حدود 25 درصد آن آبی است.
8066/7444 خبرنگار: عبدالله الماسی ** انتشاردهنده:علی مولوی
کپی شد
