هورامان متشکل از روستاهای بکر و دست نخورده تاریخی و فرهنگی هفت شهر سروآباد، سنندج و کامیاران استان کردستان و پاوه، جوانرود، روانسر و قسمتی از ثلاث باباجانی استان کرمانشاه و برخی روستاهای استان حلبچه کشور عراق بوده و علاوه بر جلوه‌های طبیعی، مناطق حفاظت شده و گیاهان و جانوارن منحصر بفرد، طبق بررسی‌های اولیه باستان شناختی آثاری از سکونت در ۵۲ هزار سال قبل را در خود جای داده است.
با توجه به این قدمت تاریخی و سایر ویژگی‌های گردشگری دست‌اندارکاران میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور با ابتکار کردستانی‌ها از چهار سال قبل مطالعات تدوین پرونده ثبت جهانی این منطقه تاریخی را در دستور کار خود قرار داده و این مطالعات در این استان مراحل پایانی خود را سپری می‌کند.
استان کرمانشاه نیز به سرعت در حال تکمیل مطالعات خود در سه شهرستانی است که برخی از روستاهای تاریخی هورامان را در خود جای داده و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز از اردیبهشت امسال به منظور مدیریت یکپارچه به دور از نگاه‌های محلی با دیدی ملی به موضوع نگریسته و هر ۲ استان را در قالب یک پرونده به صورت یک شکل دیده و پرونده ثبت جهانی را دنبال می‌کند.
هم اکنون پیش نویس پرونده ثبت جهانی هواران با محدوده برخی روستاهایی که در منطقه هوراماندر این هفت شهرستان (داخل ایران) واقع شده اند از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به سازمان جهانی یونسکو ارسال شده و به گفته کارشناسان این وزارتخانه پیش‌بینی می‌شود پرونده نهایی آن تا پایان امسال تکمیل و ارسال شود.
منظر طبیعی، فرهنگی و معماری خاص این منطقه در دل رشته کوه زاگرس با روستاهای بی نظیری مانند پالنگان، تنگی ور و هورامان تخت در کردستان و هجیج و باینگان در کرمانشاه آیین‌های باستانی همچون پیرشالیار آنچنان سیمای منحصربفردش را به رخ تاریخ کشیده که نمی توان انتظار جهانی شدن و قرار گرفتن این منطقه در میراث جهانی یونسکو را توقعی زیاد یا نامعقول دانست.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز کردستان به منظور بررسی چالش‌ها و نقاط قوت در روند ثبت جهانی هورامان میزگردی را با حضور فرماندار سنندج و عضو شورای ثبت جهانی هورامان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان، مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه و فعالان و پژوهشگران حوزه موسیقی، تاریخ و ادبیات این منطقه برگزار کرده تا از زوایای مختلف این اتفاق مهم را مورد واکاوی قرار دهد که مشروح سخنان و نقطه نظرات مهمانان شرکت کننده را در زیر با هم می‌خوانیم.
دوران پارینه سنگی میانی آغاز استقرار انسان در هورامان است
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه در این میزگرد گفت: از دوران پارینه سنگی میانی در هورامان استقرار انسان داشتیم که به حدود ۵۰ هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد و از این به بعد در تمامی دوره ها آثار سکونت انسان یافت شد است.
پویا طالب‌نیا اظهار داشت: به عبارتی هورامان از غار نشینی تا یکجا نشینی شاهد استقرار انسان بوده که آثار یافته شده در کاوش‌ها و مطالعات مختلف پرونده ثبت جهانی هورامان تاکیدی بر صحت بسیاری از نقل و قول های شفاهی در این منطقه است.
دبیر انجمن میراث فرهنگی، گردشگری و موسسه ماموستا بسیارانی نیز در این میزگرد اظهار داشت: هورامان متشکل از سه بخش مهم بوده که در محدوده استان های کردستان و کرمانشاه و همچنین محدوده استان حلبچه اقلیم کردستان عراق قرار گرفته است که این سه بخش را هورامان تخت، هورامان لهون، هورامان ژاوه رود معرفی می‌کنند.
صباح شیانی یادآور شد: هوامان ژاوه رود به خاطر اینکه در محدوده گوران‌ها قرار گرفته و با تاریخی دور و دراز همان بافت و فرهنگ خودشان را نگه داشته و سکونت ایزدی‌ها (یارسانی‌ها، کاکه ای‌ها و عبدالملکی‌ها) که سابقه هزاران ساله در این منطقه دارند، را به خود دیده است.
وی افزود: بر اساس یافته های باستان شناسی برای ما در مناطق هورامان به عنوان سندی از آن یاد می شود ثبت اشعار شیخ مصطفی تخته‌ای مربوط به ۵۰۰ تا ۵۵۰ سال پیش، منطقه روستایی دیوزناو به عنوان مسکن اولیه میتراییا، اسناد ۲ هزار ساله مالکیت اراضی هورامان در موزه لندن، تاریخ منطقه ژاوه رود سیروان سنندج، روستاهایی مثل شیان، توری‌ور، دولاب و تخته است.
شیانی اضافه کرد: در صورتی که منطقه هورامان با همت مسوولان ثبت جهانی شود می‌تواند بزرگترین خدمت به مردم تمام استان کردستان و کرمانشاه باشد چون شهرهای اطراف منطقه هورامان از جمله سنندج، کامیاران، سروآباد، کرمانشاه، پاوه، جوانرود، روانسر می‌توانند به صورت مستقیم از مزایای آن بهره‌مند شود.
وی گفت: موفقیت در این هدف نیازمند همراهی مسوولان کشوری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و استانداران و مدیران کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان و کرمانشاه است که این وحدت رویه هم اکنون شکل گرفته و باید برای رسیدن به یک اهداف مشترک تقویت شود.
بهره‌برداری ملی و جهانی مهمترین دیدگاه ثبت جهانی هورامان است
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان نیز در این میزگرد گفت: با توجه به اینکه هورامان بافت منحصر به فرد و طبیعت بکر و آثار باستانی ویژه ای دارد اگر ثبت جهانی شود باعث می‌شود که علاوه بر دولت جمهوری اسلامی بسیاری از نهادها و گروه های مردمی بین المللی از جمله سازمان جهانی یونسکو نیز بیشتر به این منطقه توجه کنند.
اسماعیل مریوانی یادآور شد: جهانی شدن این منطقه از دیگر ویژگی های آیم ثبت است و پس از آن سازمان جهانی یونسکو آن را گردشگر آن مختلف دنیا معرفی می‌کند تا علاقه مندان سفر به این منطقه بیش از گذشته شود.
وی اضافه کرد: علاوه بر آن این ثبت بر جذب گردشگر و توسعه گردشگری، معیشت و اشتغالزایی و حفظ بافت موجود در منظر تاریخی فرنگی هورامان در استان‌های کردستان و کرمانشاه تاثیر مثبتی خواهد داشت.
مریوانی افزود: دیگر تاثیر ثبت جهانی هورامان از دیدگاه باستان شناسی است بطوریکه اگر مطالعات ثبت جهانی در این منطقه انجام نمی‌شد بسیاری از موارد به صورت سرپوشیده باقی می ماند و چرا که در مطالعات این پرونده بسیاری از واقعیت های تاریخی و نقاط تاریخی این منطقه کشف شده و پس از ثبت جهانی می‌توان بر روی آنها اکتشافات، حفاری‌ها و مطالعات تخصصی انجام داد.
معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان نیز گفت: در نهایت ثبت جهانی باعث می‌شود که نگاه‌ها و آمد و شد به این منطقه بیشتر منجر به رشد و افزایش سرمایه گذاری ها در آن شود و به خودی خود هورامان از این حالت ناشناخته خارج شود.
محمد رشیدی با اشاره به نگاه مدیریتی ثبت جهانی هورامان اظهار داشت: وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این اولویت را در مدیریت یکپارچه واحد دیده و در اصل مجاب کردن سازمان جهانی یونسکو و بحث بین المللی آن است.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه یادآرو شد: در پیگیری پرونده ثبت جهانی هورامان این منطقه در ۲ استان کرمانشاه و کردستان را مثل یک پک کامل می بینیم چراکه تمام مناطق آن در هر ۲ استان دارای ویژگی های منحصر به فردی است.
طالب‌نیا گفت: به طور مثال از بعد جاذبه‌های گردشگری مراسمات پیرشالیار در کردستان و غار کاوات در کرمانشاه، منطقه حفاظت شده شاهو و کوسالان و در کردستان و منطقه حفاظت شده بوزین در کرمانشاه، گونه نادر جانوری سمندر خالدار در کردستان و گونه جانوری نادری مثل شوکا کرمانشاه از نقاط قوت هر ۲ استان است.
وی افزود: در کردستان معیشت باغداری قوی تر و در کرمانشاه نیز معیشت دامداری قوی تر، کرمانشاه دارای غارهای کشف شده ای بوده که نشانه ای سکونت انسان در آن وجود دارد اما کردستان بافت و معاری منحصر به فرد روستاها را در خود جای داده در اسناد تاریخی از ۲ شهر هورامان تخت کردستان و نودشه کردستان تقریبا به صورت یکسان نام برده شده است.
طالب‌نیا با اشاره به اینکه همه این ویژگی‌ها در کنار هم جمع شده اند تا بتوانیم از هر نقطه قوتی در ثبت جهانی هورامان استفاده کنیم گفت: از این رو ثبت جهانی هورامان در استان کردستان و کرمانشاه به صورت یک پک دیده می شود تا از هر آیتم و ویژگی آن نهایت استفاده را ببریم.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه گفت: در بحث مدیریت نیز همین رویه پیگیری می شود که از این ظرفیت به عنوان یک پتانسیل خارج از استانی نگاه شود تا از آثار آن تا گستره غرب کشور استفاده کرد و بنابراین لازم است مدیریت آن در استان کردستان و کرمانشاه به صورت یکپارچه و با رویکرد ملی مدیریت شود.
وی یادآور شد: با توجه به اینکه نزدیک به چهار سال پیش پرونده ثبت جهانی هورامان در کردستان و کرمانشاه به صورت جداگانه پیگیری می شد که به علت عدم کسب نتیجه مطلوب وزارت میراث فرهنگی از اردیبهشت امسال مدیریت یکپارچه آن را به منظر تاریخی و فرهنگی هورامان سپرده و انتظار می‌رود تا پایان سال پرونده نهایی برای ارسال به یونسکو تکمیل شود.
ساکنان هورامان مسالمت‌آمیزترین رفتار را با طبیعت دارند
فرماندار سنندج و عضو شورای راهبری ثبت جهانی هورامان نیز در این میزگرد گفت: کاری که مردم هورامان که بخش های مختلفی از کشور را در بر می گیرد از دوران گذشته تا کنون انجام داده‌اند این است که معماری و مردم آن را می توان به عنوان نماد رفتار مسالمت آمیز بشر با طبیعت و محیط زیست و زیست بوم دانست.
محمدابراهیم زارعی اظهار داشت: به صورتی که در این محل نهایت همراهی مردم و قدرشناسی در باب طبیعت و محیط زیست صورت گرفته و لازم است از شناخت مردم منطقه در پیگیری پرونده ثبت جهانی خوب استفاده کنیم چون اگر آن مردم نبودند و به صورت مسالمت آمیز با طبیعت و تاریخ رفتار نمی‌کردند قطعا اکنون هورامانی وجود نداشت.
وی اضافه کرد: باید به نسل جوان هورامان یاد آوری کنیم که نسل پیش از آنها باغ اورمان و طبیعت آن شکل داده و پیشینیان آنان این اقدامات را انجام داده و آنان را به سمت حفظ زیست بوم مانند گذشتگانشان سوق دهیم.
زارعی در خصوص اهمیت ثبت جهانی هورامان یادآور شد: هر اثری که در فهرست جهانی می گیرد مورد حمایت تمامی دنیا قرار می گیرد و متعلق به مردم تمام جهان است چرا که همه به آن تعلق خاطر دارند و به معنای آن است که یک حمایت معنوی و مادی را از این داشته باشند.
موسیقی هورامان با سبکی جمع گرا
شاعر، نویسنده، فعال فرهنگی و پژوهشگر موسیقی آوازی کردستان نیز در این میزگرد موسیقی هورامان را یکی از ویژگی‌های تاریخی این منطقه اعلام کرد و گفت: این موسیقی همانند موسیقی هر نواحی به ۲ بخش موسیقی آوازی و سازی تقسیم شده است.
ماموستا علی رحمانی اضافه کرد: موسیقی آوازی آن به چند بخش از جمله سیاه چمانه و چپلا تقسیم شده که هر کدام نیز از زیر مجموعه های مختلفی شکل گرفته و موسیقی این منطقه با طبیعت و عناصر طبیعی، پرندگان و حیوانات، آب و خاک ارتباط نزدیکی دارد و تمام گورانی‌های هورامان از این عناصر بهره گرفته‌اند.
شاعر، نویسنده، فعال فرهنگی و پژوهشگر موسیقی آوازی کردستان یادآور شد: موسیقی هورامی به عنوان یک موسیقی جمعی در این منطقه به وجود آمده و ماندگار شده به صورتی که ترانه خوان های غیر هورامی زبان نمی توانند آن را ادا یا اجرا کنند.
رحمانی تاکید کرد: از این نظر یکی از ویژگی های موسیقی این منطقه جمعی بودن آن است بطوریکه موسیقی این منطقه منحصر به یک شخص نیست بلکه ساخته و پرداخته تمام هنرمندان آن بوده و مالکیتش نیز متعلق به آنها است.
وی افزود: برخی از موسیقی دان ها موسیقی هورامان را به درختی تشبیه کرده‌اند که هر کدام از خوانندگان تنها قادرند تا سطحی از آن پیش روند و فقط معدود هنرمندانی موفق به فتح قله‌های آن بویژه در عرصه سیاه چمانه می‌شوند.
معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کردستان نیز در این باره معتقد است: هر موسیقی دانی در دنیا سعی کرده که سبک را به نام خود ثبت کند اما در موسیقی هورامی به دلیل همبستگی و ارتباطی که هنرمندان با هم داشته اند شخصیت به عنوان نماد موسیقی معرفی نشده بلکه آنرا به صورت همگانی معرفی کرده اند.
رشیدی گفت: در پرونده ثبت جهانی مقدماتی برای ثبت فرهنگ موسیقیایی و ادبی هورامان تمرکز شده تا پس از ثبت جهانی این منطقه نسبت به انجام مطالعات اساسی و علمی بیشتری در مورد آنها اقدام شود.
وی افزود: تا مطالعات در خصوص ثبت جهانی منظر تاریخی و فرهنگی هورامان تکمیل نشود کار قطعی مطالعات حوزه ادبیات و مسیقی این منطقه نیز انجام نمی‌شود اما انتظار می‌رود مطالعات تخصصی آن ز سه ماه آینده شروع شود.
هورامان سومین تمدنی بوده که حرکتی مدون در ادبیات خود داشته است
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و نویسنده و روزنامه نگار کردستانی می‌گوید: هورامان تنها یک مقوله نیست و در خیلی از مقوله‌ها از جمله مسایل فرهنگی، اقتصادی، معماری و تاریخی برای بیان پتانسیل های فراوانی دارد که نیازمند معرفی به جامعه جهانی است.
محمدولی کاکایی با اشاره اینکه ثبت جهانی این ویژگی ها قطعا تاثیر خوبی به درازای تاریخ و فرهنگ ایران خواهد داشت، افزود: در مورد ادبیات هورامان به نظر من بعد از اعراب و فارسی زبان ها که حرکت مدون و مستمر ادبی داشته اند و روش های کلاسیک و مدرن را طی کرده اند هورامی‌ها در این منطقه این حرکت مدون را برای زبان خود اجرا کرده اند.
وی اضافه کرد: در بخش ادبیات آنچه که مستند هست بعد از قباله های هورامان اولین شعر این زبان شعر هرمزگان است که در منطقه کشکوری سلیمانیه عراق کشف شده که متعلق به یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۵۰۰ سال پیش است که بر روی پوست آهو نگاشته شده و بحث حمله اعراب به هورامان را مورد بحث قرار می‌دهد.
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه در مجموع کردهای جهان نیز این مجموعه شعر را به عنوان اولین اثر خود می‌شناسند، یادآور شد: بعد از شعر هرمزگان این حرکت ادامه داشته و بزرگانی چون پیرشالیار، دایه تبریز هورامی و بعد از آن حرکت بزرگ ادبی کُردهای یارسان که اکثر کُردها در مناطق استان کردستان، کرمانشاه که یارسان بودند به مدت ۷۰۰ سال در چارچوب های ادبیات دینی ادامه داشته است.
کاکایی افزود: این حرکت بعد از یارسانی ها به شاعرانی چون سید یعقوب ماهی دشتی می رسد این روند تا دوران شاعران کلاسیک هورامان مانند ماموستا بیسارانی، ماموستا مولوی و سیدی هورامی و شیخ مصطفی تخته ادامه می یابد که اوج خلاقیت در شعر و ادبیات هورامان است.
وی گفت: اشعار استاد بیسارانی را که در ۴۰۰ سال پیش سروده شده عمدتا به صورت رمانتیک بوده و با این تحلیل می می توان وی را اولین شاعر رمانتیک سرای جهان نام برد اما این تحلیل ها کمتر انجام شده و می طلبد بیشتر بر روی این مسایل کار کرد.
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی اضافه کرد: ملا مصطفی تخته نیز حدود ۱۰۰ سال قبل از ملا مصطفی بیسارانی اشعاری با نگاه فلسفی به مسائل روز جامعه داشته است.
وی یادآور شد: این حرکت تداوم داشته تا در نهایت یه سیدی هورامی رسیده است که وی در اشعار خود را در قالب عرفان سروده است و کسی است که توانسته شعر هورامی را وارد عشق زمینی کند.
کاکایی افزود: امروز نیز بحث دیگری که قابل توجه است نثر هورامی است که طبق مکتوبات که یافت شد در ۲۶ هزار صفحه نثر و متعلق به ۳۰۰ سال پیش است که در موزه خانه پاریس یافت شده که آثار توسط سفیر فرانسه در دانشگاه الازهر یافت و از آن ها فیلم و زینگ تهیه شده است.
وی تاکید کرد: یا توجه به این غنای فرهنگی، ادبیات هورامان هم اکنون نیازمند برگزاری کنفرانس‌های ملی و بین المللی است تا فرهیختگان از استان های مختلف کرد نشین و اقلیم کردستان عراق و سایر نقاط دنیا در مورد آن برای معرفی بیشتر بحث کنند.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه نیز در ارتباط با گنجاندن مطالعات تخصی ادبیات و موسیقی در پرونده ثبت جهانی گفت: با توجه به اینکه ادبیات و موسیقی جز آثار ناملموس هستند و خود قابلیت ثبت جهانی شدن دارند در پیشنویسپرونده ثبت جهانی اورمان به صورت گسترده به آن آن پرداخت نشده است.
طالب‌نیا افزود: اما در پرونده به بنچاق اورمان که در منطقه دیوزناو پیدا شده و به دوران اشکانی بر می‌گردد ریشه تاریخی دارد اشاراتی شده و در خصوص موسیقی نیز از اساتید و پژوهشگران این عرصه استفاده شده و مقدمه‌ای بر اقدامات بعد انجام شده است.
سه پایگاه منظر تاریخی فرهنگی در هورامان تشکیل شده است
وی با اشاره به اینکه هم اکنون چهار سال از آغاز مطالعات پرونده ثبت جهانی هورامان سپری می‌شود، اظهار داشت: تشکیل سه پایگاه منظر فرهنگی تاریخی در شهر هورامان سروآباد، سنندج و پالنگان کامیاران تشکیل شده تا برنامه ریزی‌ها به صورت جزیی با قدرت و سرعت بیشتری انجام بپذیرد و مرکزی برای فعالیت محققان و پژوهشگران باشند.
مریوانی افزود: در این مدت اقداماتی که برای ثبت جهانی هورامان در کردستان انجام شده مجموعه مطالعاتی و مستند نگاری به لحاط بافت تاریخی و فرهنگی و معماری و ۲۴ روستای در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و مراحل ثبت برخی دیگر نیز در حال انجام است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان اضافه کرد: ۲۸ طرح مطالعاتی مختلف باستان شناسی، طبیعی معماری و فرهنگی برای تکمیل پرونده ثبت جهانی انجام شده و ۱۲ طرح نیز در حال مطالعه است.
وی یادآور شد: سعی شده بافت ارزشمند این منطقه حفظ شود به صورتی که درصدد هستیم با روی کار آوردن مردم این منطقه به عنوان صاحبان اصلی آن به این هدف برسیم و در این راستا دوره ها و کارگاه ها مختلف آموزشی برگزار شده است.
مریوانی تاکید کرد: میراث فرهنگی نیز به منظور تشویق مردم اقدامات مرمتی را در آثار تاریخی و فرهنگی منطقه از جمله پل‌ها، مساجد و آثار تاریخی انجام داده و بعضا در ساخت معابر یاور روستاییان بوده که در این راستا تاکنون حدود ۳۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی هزینه است.
وی گفت: پیش نویس پرونده نیز به سازمان جهانی یونسکو ارسال شده و در تلاش هستیم تا مطالعات خود در این خصوص را تکمیل کنیم و انتظار می رود که سازمان های متولی از جمله سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اعتبارات این پرونده را به صورت مرتب در اختیار میراث فرهنگی قرار بدهد.
فرماندار سنندج و عضو شورای راهبری ثبت جهانی هورامان یز در این ارتباط گفت: باید نخبگان و افرادی که نفوذ رفتار و گفتار دارند استفاده کرد تا در این مناطق بتوانند اهمیت ثبت جهانی را به مردم بازگو کنند تا با روی کار اوردن جوامع محلی اقدامات فرهنگی و آموزشی در راستای حفاظت و صیانت از این اثر پس از دوران ثبت جهانی ایجاد شود.
زارعی افزود: به عنوان نماینده عالی دولت در شهرستان سنندج که ۱۰ مورد از روستاهای هورامان را در خود جای داده که منظر معماری، فرهنگی و طبیعی آنها کمتر دچار خدشه شده است اعلام می کنم دولت به عنوان یکی از متولیان ثبت جهانی هر کاری که در این مورد لازم باشد را انجام خواهیم داد چراکه ثبت جهانی هورامان را به عنوان یک سرمایه گذاری می‌داند.
وی یادآور شد: سرمایه گذاری دولت متشکل از دستگاه های اجرایی مختلف در رابطه با ثبت جهانی هورامان و توسعه گردشگری آن موجب ایجاد اشتغالزایی و آمد و شد به کردستان و سنندج می‌شود.
زارعی اضافه کرد: فرمانداری سنندج در این خصوص ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال از اعتبارات شهرستانی را برای پیشبرد روند پرونده ثبت جهانی تخصیص داده و به فرمانداران شهرستان های سروآباد و کامیاران نیز پیشنهاد تخصیص این اعتبار قالب همکاری‌های بین فرماندارن و شورای هماهنگی ثبت جهانی این اثر داده شده است.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه نیز گفت: ما در ۲ فاز وارد مراحل ثبت جهانی شده‌ایم که شامل فاز مطالعاتی و فاز اجرایی است که فاز مطالعاتی در سال اول به بررسی و شناسایی اختصاص یافت و با بررسی روستاها و اعزام تیم های مطالعاتی برای شناسایی بافت های روستایی آغاز شد و با همه جزییات بررسی شد.
طالب‌نیا یادآور شد: به طوری که در این مورد نقشه‌های سه بعدی بسیاری از روستاها و اطلاعات GIS و بانک اطلاعات هر ملک روستاهای مورد هدف تهیه و مستند نگاری شد و مطالعات مردم شناسی هورامان مطالعات باستان شناسی و بررسی و آرشیو نسخ و اسناد مکتوب آن به دیجیتال تبدیل شده است.
وی افزود: گونه های نادر گیاهی جانوری و ویژگی های خاص طبیعی باعث شد که آن را مطالعه شد که در تمامی آن بر اساس منظرهای فرهنگی تاریخی قبلی که در این به ثبت رسیده اند انجام شده است.
طالب‌نیا تاکید کرد: خروجی این مطالعات منجر به ثبت ملی ۲۴ روستای هورامان در کردستان، تهیه اطلس باستان شناسی منظر تاریخی و فرهنگی منطقه هورامان کردستان و اطلس صنایع دستی روستاهای هورامان ، شناسایی بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی کردستان و مطالعات هوار نشینی است.
کمبود اعتبارات و گستردگی منطقه از چالش‌های ثبت جهانی هورامان است
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان در خصوص چالش‌های ثبت پرونده جهانی هورامان اضافه کرد: هورامان که در برگیرنده بخشی از ۲ استان است و در پرونده ثبت جهانی باید در کنار فاصله جغرافیایی زیاد، فرهنگ مردمی، صنایع دستی، آثار باستانی، طبیعت، کوه‌ها ومعماری آن باید مرد مطالعه قرار بگیرد که این مورد نیازمند اعتباری ویژه است.
مریوانی اضافه کرد: با توجه به گستردگی جغرافیایی هورامان معتقدیم اگر این منطقه به ثبت جهانی برسانیم تازه ۱۰ درصد اطلاعات و قابلیت‌های آن معرفی می‌شود و لازم است از پس از اتمام ثبت بر روی ۵۰۰ اثر شناسایی شده و سایر قابلیت‌ها کار ویژه ای انجام شود.
وی یادآور شد: اهمیت ثبت جهانی هورامان در این است که آن را به دنبا بشناسانیم تا با همکاری محققان داخلی و خارجی بر روی جنبه های مختلف آثار و ویزگی های تاریخی، ادبی، طبیعی، موسیقیایی و جامعه شناسی آن کار شود.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه با بیان اینکه هورامان در صورت قراگیری در فهرست یونسکو پرجمعیت‌ترین اثر جهانی بوده که سکونت انسانی در آن است افزود: از این رو این منطقه نیز چالش‌های متفاوتی را در ادامه روند خود دارد.
طالب‌نیا یادآور شد: در هورامان آثار باستانی کمترین آسیب را دیده اند اما بزرگترین چالش در اورمان ساخت و سازهای مسکونی در روستاها بوده به طوریکه تمام بافت های روستایی به واسط بازسازی یا نوسازی واحدهای روستایی در حال از بین رفتن است.
وی گفت: هورامان با روستاها و بافت های تاریخی ان شناخته شده است و بقیه آیتم های آن از جمله آثار باستانی، ادبیات، موسیقی و فرهنگ اجتماعی آن در ثبت جهانی در اولویت های بعدی قرار دارند و باید سعی شود که با دستگاه های متولی ساخت و ساز بر این چالش فائق آمد.
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه افزود: نقطه ضعف بزرگی که در انجام مطالعات ثبت جهانی با آن مواجه بودیم که به بحث تاریخی آن نیز بر می گردد داشتن اطلاعات تاریخی عمدتا به صورت شفاهی و سینه به سینه بود.
طالب‌نیا یادآور شد: رفع این چالش نیازمند مشارکت بخش دولتی و فرهنگی مردمی است که با کمک بسیاری از ریش سفیدان و معتمدان محلی هورامان انجمن های میراث فرهنگی را در هورامان در حال فعال کردن هستند تا فعالیت خود را بر اساس آیین نامه های NGO ها آغاز کنند.
وی اظهار داشت: در این راستا آموزش مردم محلی با همکاری دستگاه های متولی، دانش آموزان با همکاری آموزش و پرورش را در دستور کار قرار داده‌ایم تا اهمیت حفظ آثار بستانی، روش های کسب درامد از فعالیت های گردشگری را در دستور کار قرار داده ایم.
کارگروه رفع موانع ثبت جهانی هورامان تشکیل شود
مسوول پایگاه‌های منظر فرهنگی تاریخی هورامان در کردستان و کرمانشاه افزود: در بخش دولتی نیز یک کارگروه ویژه با ریاست شخص استانداران باید تشکیل شود تا در راستای جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز جدا از اصول میراث فرهنگی را با وحدت رویه دنبال کند.
طالب‌نیا گفت: این کارگروه باید در راستای ایجاد مدیریت یکپارچه در راستای اهداف مشترک ثبت جهانی هورامان انجام بگیرد تا برنامه های فرهنگی و خدماتی را با دستگاهی متولی خدمت رسان همچنون آب و فاضلاب، برق، گاز، مخابرات، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، راه و شهرسازی، حفاظت محیط زیست، بنیاد مسکن، بانک و سایر دستگاه های متولی مدیریت کنیم.
هورامان جهانی شده کودکی است نیازمند توجه
فرماندار سنندج در خصوص اهمیت توجه به این اثر در دوران بعد از ثبت جهانی آن اظهار داشت: آگاهی بخشی و پیشگیری از تخریب‌ها و تغییرات یکی از نیازهای ثبت جهانی هورامان است چراکه معتقد هستیم ماندگاری، ادامه حیات، اشتغال نسل حاضر در این منطقه نیازمند حفظ این منطقه با ساختار فعلی در کنار به روز رسانی و تامین برخی زیرساخت های آن است.
زارعی گفت: باید برای متقاعد کردن مردم به اهمیت موضوع نیز باید از افراد محلی استفاده کرد تا برای جلب کمک آنها استفاده کنیم چراکه بدون همراهی مردم کار قطعا نا تمام و ابتر است و آنچیزی که لازم است زمینه توسعه را فراهم کرده تا با جلب مشارکت مردم به اهداف خود برسیم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی افزود: ثبت جهانی هورامان همانند بچه ای است که تازه به دنیا آمده و باید حفظ و تقویت شود چراکه اگر آن ایتم‌هایی که هم اکنون اصلی برای ثبت است اگر یک روزی از بین برود به خودی خود از لیست آثار یونسکو خارج خواهد شد.
مریوانی گفت: ثبت جهانی اولین کار بود تا ما بتوانیم دوباره مطالعات و ثبت آثار باستانی را در این منطقه با کمک محققان و پژوهشگران و باستان‌شناسان ادامه دهیم تا وضعیت اورمان در وضعیت فعلی حفظ و در بر برخی موراد نیز با مرمت به حالت قبلی بازگردانده شود.
وی اضافه کرد: استان کردستان برای رسیدن به این نقطه حمایت و پول می خواهیم چراکه معتقد هستیم بقیه کارها توسط پژوهشگران، فرهیختگان و کارشناسان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام می‌شود.
مریوانی یادآور شد: یکی دیگر از نقطه ضعف‌های کردستان در حوزه گردشگری در این است که تا کنون نتوانسته ایم استان و به طور خاص هورامان را در پکیچ تورگردان های داخلی و خارجی کشور قرار دهیم و لازم است که در این ارتباط تورهای آشناسازی را در این استان برگزار کنیم.
