پایگاه خبری جماران: در آموزه های امیرمومنان على (ع) درباره سرآمد و امتداد قدرتها و دولتها بر اساس آموزه های قرآنی نکاتی لطیف و آموزنده دیده می شود ، چنانکه در غرر الحکم آمده است :
«لِکُلِّ دَوْلَةٍ بُرْهَةٌ.»
براى هر دولتى زمانى است.
«لِلْحَقِّ دَوْلَةٌ، لِلْبَاطِلِ جَوْلَةٌ.»
براى حق دولتى است و براى باطل جولانى.
در آموزه های على (ع) قدرت و دولت داراى اقبال و ادبار معرفى شده است، چنانکه آمده است :
«الدَّوْلَةُ کَمَا تُقْبِلُ تُدْبِرُ.»
دولت همچنان که رو مى‌آورد، پشت مى‌کند.
البتّه دولتِ حق، مادام که در مسیر عدالت حرکت کند پایدار و پابرجاست.
«دَوْلَةُ الْعَادِلِ مِنَ الْوَاجِبَاتِ.»
دولتِ عادل از واجبات است.
امام على (ع) دولت عادل را ثابت و پابرجا معرفى مى‌کند و دولت ستمگر را در معرض زوال و هلاکت مى‌داند.
«دَوْلَةُ الْجَائِرِ مِنَ الْمُمْکِنَاتِ.»
دولتِ ستم‌کننده از ممکنات است.
یعنى دولت ستمگر از امورى است که بقا و ثباتى ندارد و به زودى زایل و فانى مى‌شود؛ و البتّه دولت دادگر به سبب خردورزى و اصلاحگرى و عدالت‌پیشگى با پایدارى پیوند دارد. همین حقیقت با بیانى لطیف و تمثیلى زیبا از على (ع) چنین روایت شده است :
«دَوْلَةُ الْعَاقِلِ کَالنَّسِیبِ یَحِنُّ إِلَى الْوُصْلَةِ.»
دولت عاقل مانند خویشى است که مشتاق به سوى پیوند است.
دولتِ انسانهاى خردمند و با تدبیر، به سبب خِرَد و تدبیرشان ماندگار و پابرجاست، زیرا اهل اصلاح و به سامان آوردن امورند، و هر کجى و انحرافى را زود راست مى‌کنند و با ظهور هر بیمارى اجتماعى و هر انحراف اقتصادى به معالجه مى‌پردازند، و به بیان قرآن کریم، خداوند جوامعى را که مردمش اصلاحگرند، به ستم هلاک نمى‌کند :
(وَ مَا کَانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ الْقُرَى وَ أَهْلُهَا صَالِحُونَ ) ( هود / ۱۱۷ )
و پروردگار تو [ هرگز ] بر آن نبوده است که جوامعى را که مردمش اصلاحگرند، به ستم هلاک کند.
امّا دولت انسانهاى نابخرد و بى‌تدبیر پیوسته در معرض فروپاشى و نابودى است و ستم و بیداد، و نابسامانى و فساد از عوارض طبیعى عملکرد نابخردان و بى‌تدبیران در عرصه قذرت و دولت است. امیرمومنان على (ع) فرموده است :
«دَوْلَةُ الْجَاهِلِ کَالْغَرِیبِ الْمُتَحَرِّکِ إِلَى النُّقْلَةِ.»
دولت نادان مانند بیگانه‌اى است حرکت کننده به سوى انتقال.
بنابراین مدیریت نادرست و سوء تدبیر به سرعت دولتها را به اضمحلال مى‌کشاند و درهاى فقر و فلاکت، و فساد و هلاکت را به روى آن جوامع مى‌گشاید، زیرا بزرگترین آفات دولتها و جوامع سوء مدیریت است. از امام على (ع) چنین وارد شده است :
«آفَةُ الْمَعَاشِ سُوءُ التَّدبِیرِ.»
آفت زندگانى بدى تدبیر است.
روشن است که سوء تدبیر خود مایه فقر و تهیدستى و هرگونه نادرستى و نابسامانى اجتماعى اقتصادى است ، چنانکه از قول آن حضرت وارد شده است :
«سُوءُ التَّدْبِیرِ مِفْتَاحُ الْفَقْرِ.»
سوء تدبیر گشاینده درهاى فقر است.
و نیز چنین آمده است :
«سُوءُ التَّدْبِیرِ سَبَبُ التَّدْمِیرِ.»
سوء تدبیر سبب هلاکت است.
دولتمردانِ با تدبیر و نیکو تدبیر، کمترین امکانات را به بهترین وضع مورد استفاده قرار مى‌دهند و تدبیرشان بهترین عامل قوّت و عزّت است و دولتمردان بى‌تدبیر و بدتدبیر بیشترین امکانات را تباه مى‌کنند و سرزمینها و مردمان را به تباهى و خوارى مى‌کشانند؛ همان گونه که در بیانی از حضرتش وارد شده است :
«حُسْنُ التَّدْبِیرِ یُنْمِی قَلِیلَ الْمَالِ وَ سُوءُ التَّدْبِیرِ یُفْنِی کَثِیرَهُ.»
تدبیر نیکو، مال و امکانات کم را مى‌افزاید و تدبیر بد، مال و امکانات بسیار را به نابودى مى‌کشاند.
