نمایشگاه «روایت قتل ناصرالدین شاه»، با رونمایی از کتیبه‌های مطلای مقبره شاه قاجار برای نخستین‌بار، در کاخ گلستان افتتاح شد.
جی پلاس، کتیبه‌های مطلای مقبره ناصرالدین‌شاه از موزه و گنجینه آستان عبدالعظیم حسنی برای نمایش در کاخ گلستان به امانت گرفته شده که از ۲۵ تیرماه تا نهم مردادماه در عمارت چادرخانه کاخ گلستان، که زمانی محل حکمرانی ناصرالدین‌شاه بود، به نمایش گذاشته شده است.
علاوه‌بر این کتیبه‌ها، آخرین دفترچه خاطرات ناصرالدین‌شاه، دستمال خونی که هنگام قتل او استفاده شد، صندلی‌ای که پس از ترور و تا زمان مرگ، روی آن نشسته بود و کتاب‌های قرآن که در مقبره او در حرم عبدالعظیم وجود داشت، به نمایش گذاشته شده که مجموعه این آثار در کنار هم قتل ناصرالدین‌شاه را روایت می‌کند.
علیرضا بهزادی ـ مدیر اجرایی نمایشگاه «روایت قتل ناصرالدین‌شاه» ـ در آیین افتتاحیه آن گفت: سال گذشته متوجه شدیم تعدادی از تابلوهای موجود در موزه آستان شاه عبدالعظیم حسنی روایتی را از آخرین روزهای مرگ ناصرالدین شاه در اختیار دارد که در طبقه دوم آن تعدادی از آن‌ها نمایش داده می‌شود و مابقی داخل مخزن نگهداری شده‌اند. این کتیبه‌ها با همکاری موزه آستان عبدالعظیم تحت تدابیر امنیتی به کاخ گلستان منتقل شد.
به گفته این پژوهشگر، کتیبه‌های مطلای ناصرالدین شاه سرودۀ «شمس المعالی» روی ورق مس و طلااندود بوده و در اطراف مقبره نصب شده بودند که در سال ۱۳۱۷ قمری، چهار سال بعد از خاکسپاری ناصرالدین شاه این کتیبه‌ها در محل مقبره او نصب شدند. البته جسد ناصرالدین شاه یک سال بعد از قتل و تا آماده شدن مقبره در تکیه دولت نگه داشته شده بود.
بهزادی افزود: در کنار این کتیبه‌ها، آخرین دفترچه خاطرات ناصرالدین‌شاه که تا تاریخ ۱۶ ذالقعده نوشته شده، به همراه دستمال خونی که در محل زخم فرو برده شده بود و صندلی‌ای که ناصرالدین شاه را هنگام قتل روی آن نشاندند، در عمارت چادر خانه کاخ گلستان به نمایش گذاشته شده است.
او همچنین گفت: سبک نگارش این کتیبه‌ها شبیه کتیبه‌های صفوی است. کل متن را استخراج کردیم و نهم مرداد ۱۴۰۲ در نشستی علمی آن را ارائه می‌کنیم.
علیرضا اودران ـ رییس موزه آستان عبدالعظیم حسنی ـ هم این نمایشگاه را یک اتفاق تاریخی بعد از انقلاب دانست که به همت مدیر میراث جهانی کاخ گلستان اتفاق افتاده است و درباره این نمایشگاه، اظهار کرد: حدود ۴۶ کتیبه که ماجرای قتل ناصرالدین شاه ماجرای قتل ناصرالدین‌شاه را روایت می‌کنند، در موزه و گنجینه آستان نگهداری می‌شوند که این کتیبه‌ها تا شروع انقلاب اسلامی در مقبره او نصب بود. اطراف این کتیبه‌ها هم تزیینات ترکیبی از جمله آیینه‌کاری و گچ‌بری و آجرکاری وجود داشت که در شروع انقلاب با تحولاتی مواجه شد و این کتیبه‌ها هم به گنجینه آستان منتقل شدند. در دوره مرحوم آیت‌الله ری‌شهری قرار شد موزه‌ای در آستان ایجاد شود و بعد کتیبه‌ها به نمایش گذاشته شود. از میان آن‌ها، حدود ۱۶ -۱۷ قطعه را به نمایش گذاشتیم و با توجه به شرایط موجود، بقیه در گنجینه نگهداری می‌شوند، اما اکنون به جز چهار پنج کتیبه که به مرمت نیاز دارند، بقیه کتیبه‌ها برای نمایش عمومی به کاخ گلستان منتقل شده که برای نخستین‌بار است.
آفرین امامی ـ مدیر میراث جهانی کاخ گلستان ـ نیز با بیان این‌که قتل ناصرالدین‌شاه برای نخستین‌بار پس از مرگ او با آثاری مرتبط روایت شده است، اظهار کرد: اشیاء فرهنگی تاریخی دقیقا شبیه کلمات هستند که که هر کدام معنی واحد دارند اما وقتی در یک جمله می‌نشینند معنی بهتری پیدا می‌کنند، وقتی جمله‌ها کنار هم قرار می‌گیرند کتابی را تشکیل می‌دهند، اشیاء تاریخی هم این‌گونه است که وقتی در کنارهم قرار می‌گیرند روایتی درست و قصه‌ای را منتقل می‌کنند که تاثیر آن از تماشای اشیاء به صورت پراکنده بیشتر است.
مدیر میراث جهانی کاخ گلستان با اشاره به همکاری تولیت آستان عبدالعظیم حسنی در برپایی نمایشگاه روایت قتل ناصرالدین‌شاه، افزود: آثاری که به نمایش گذاشته شده کاملا با موضوع قاجار قرابت دارد. در کتیبه‌های مطلا نیز روایت کاملی از لحظه قتل ناصرالدین‌شاه در اشعاری به هم پیوسته نقل می‌شود و امروز برای اولین‌بار این کتیبه‌ها کنار هم گذاشته شده و روایتی از آن قتل را داریم.
همچنین احمد محیط طباطبایی ـ پژوهشگر تاریخ ـ در آیین افتتاحیه این نمایشگاه از اهمیت تاریخی و جایگاه مذهبی شهر ری و حرم عبدالعظیم حسنی سخن گفت و افزود: شهر ری از یکصد سال پیش با تغییر مدیریتی مواجه شده و در این دوره مکان‌هایی که شهر تهران نخواسته از جمله کارخانه سیمان به آنجا منتقل شده است. ما امیدواریم شهر ری از حالت دفعی یک شهر به شهر جذبی تبدیل شود، آن‌چنان که در دوران ناصرالدین شاه به دلیل جایگاه و اهمیت این شهر نزد مردم، نخستین راه‌آهن از آن نقطه راه‌اندازی شد. قطعا ایجاد موزه در آستان عبدالعظیم در جریان چرخش نگرشی به این شهر باعث می‌شود آن نگاه برگردد.
دستمال خونی ناصرالدینشاهناصرالدینشاه قاجار در روز پنج‌شنبه ۱۱ اردیبهشت‌ماه ۱۲۷۵ شمسی مصادف با ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳ قمری برابر با ۳۰ آوریل ۱۸۹۶ میلادی در آستانه پنجاهمین سالگرد سلطنتش به زیارت حرم عبدالعظیم در شهر ری رفته بود که توسط میرزا رضا کرمانی ترور شد. پس از مرگ شاه قاجار، پیکر او را غسل داده، کفن کرده و حدود یک سال در تکیه دولت نگه داشتند تا مقبره‌اش در حرم عبدالعظیم حسنی آماده شد.
اتاق مقبره ناصرالدین‌شاه در ضلع غربی حرم، بنا شد؛ جایی که مقبره همسر محبوبش فروغ‌السلطنه (جیران تجریشی) و پسرش قاسم میرزا قرار داشت. پس از خاکسپاری ناصرالدین شاه در همان اتاق، نام آن را مقبره شاه شهید گذاشتند و صحن ورودی حرم نیز صحن ناصری یا ایوان ناصری نام داشت. پس از انقلاب و با اجرای طرح توسعه، این بخش از حرم تغییر کرد، سنگ مزار ناصرالدین شاه به کاخ گلستان منتقل شد و قبر او اکنون در بخش مردانه حرم عبدالعظیم قرار دارد.
صندلی‌ای که ناصرالدین‌شاه پس از ترور و تا لحظه مرگ روی آن نشسته بودنمایشگاه روایت قتل ناصرالدین شاه تا نهم مردادماه در عمارت چادرخانه گلستان برپاست. دسترسی به این میراث جهانی شهر تهران از دو خیابان پانزده خرداد و ناصرخسرو امکان‌پذیر است. ورودی کاخ جهانی گلستان که امکان بازدید از تمام مجموعه را مهیا می‌کند، برای هر نفر حدود ۴۶ هزار تومان است که با این بلیت می‌توان نمایشگاه روایت قتل ناصرالدین‌شاه را هم بازدید کرد.
کتیبه‌های مطلا که قتل ناصرالدین‌شاه را به صورت شعر روایت کرده است
آخرین دفترچه خاطرات ناصرالدین‌شاه
