حوزه اقتصادی و راهبردهای کشاورزی به عنوان فصل هم و اثربخش در دایره تصمیم سازی و اجرای کشور مطرح است و با توجه به تغیرات وسیع اقلیمی و رشد فناوری های نو می طلبد که این حوزه نگاهی تحول گرا داشته باشد و علاوه بر سرعت بخشی در جایگزینی مزایای فناوری نوین در این بخش، اصلاحات تغییر الگوی کشت نیز با جدیت و شتاب بیشتری دنبال شود.
الگوی کشت محصولات آب بر با توجه به خشکسالی های اخیر در بخش کشاورزی توجیهی ندارد و گفتمان سازی در سطوح تصمیم سازی و اجرایی و همراهی بهره برداران برای تغییر الگوی کشت امری اجتناب ناپذیر است.
در سال های اخیر گام های موثری در راستای این نگاه نو در مجموعه جهاد کشاورزی با روش کشت گلخانه ای، تکیه بر تحقیقات کشاورزی بر مبنای ظرفیت های آب و خاک، کشت هیدروپونیک و توسعه شبکه آبیاری های نوین برداشته شده که در خور تحسین است اما کافی نیست و باید زیر بخش های اجرایی در این راستا با شتاب بیشتر و اعتقاد راسخ تری دنبال شود و مدیریت منابع آب و ارزش افزوده بالاتر از الگوی کشت با اثربخشی بیشتری به بار بنشیند تا تاثیر آن در معیشت بهره بردار ، خودکفایی در محصولات کشاورزی، تضمین امنیت غذایی و تولید ثروت و بهبود کیفیت محصولات خود بنماید.
حوزه گیاهان دارویی از شاخه های بسیار مهم در الگوی کشت نوین است که با استفاده حداقلی از آب می تواند ارزش افزوده بالا و بستر صادراتی موثری ایجاد کند و داروی شفابخشی برای اقتصاد کشاورزی ایران باشد که تاکنون در دایره سیاست های کشاورزی و زراعت به صورت جدی مدنظر نبوده و ظرفیت های آن به طور کامل بارور نشده است.
گیاهان دارویی از جمله معدود عرصه های کشاورزی است که دارای رشد ۲ رقمی در جهان است به گونه ای که مؤسسه اسکریپ در سال‌های قبل از ورود به هزاره سوم رشد این صنعت را با یک و سه دهم میلیارد دلار گردش مالی، در سال ۱۹۹۶ برای سال‌های ابتدایی هزاره سوم رقمی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد پیش‌بینی کرده بود.
این پیش‌بینی نه‌تنها بیش از میزان واقع نبود، بلکه در این مدت صنعت مذکور، ۲۵ درصد رشد داشته است.
به گزارش بانک جهانی گردش مالی در صنعت گیاهان دارویی در سال ۲۰۵۰ برای جهان معادل ۵۰۰ میلیارد دلار خواهد بود و اکنون کشورهای مختلف در سایه برنامه های هدفمند می کوشند تا سهم مناسبی از این بازار را از آن خود کنند.
ایران و به ویژه استان مرکزی به لحاظ تنوع اقلیمی منحصربه فرد و ظرفیت های منابع کشت قابلیت زیادی را برای سرمایه گذاری در حوزه گیاهان دارویی دارد و می تواند در سایه راهبرد اثربخش و نقشه راه اصولی سهم مناسبی از بازار جهانی داروهای گیاهی را به خود اختصاص دهد اما تاکنون کارنامه عملکردی در این بخش ضعیف بوده است.
برنامه های ارایه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی نشان می دهد که تغییر نگرش برای اصلاح الگوی کشت با نیم نگاهی به گیاهان دارویی شکل گرفته اما واقعیت آن است که اقدامات این حوزه کند پیش می رود و در زمینه توسعه صنعت گیاهان دارویی ابتدای راه هستیم و باید با فرهنگ سازی و انتقال مفاهیم پایه در کشت و همچنین تکمیل دایره صنایع تبدیلی و وابسته به آن حلقه بهره وری از این ثروت خدادادی را در بازه زمانی کوتاهتری تکمیل کرد.
شاید در ابتدای کار نتوان با کشورهایی که محصولات گیاهان دارویی خود را به تولید انبوه رسانده‌اند، رقابت کرداما باید جای پای گیاهان دارویی در الگوی کشت به سرعت تثبیت شود چرا که به لحاظ تنوع گونه‌ای و تولید طبیعی گونه‌های دارویی رقبای چندانی در جهان نداریم و در مواردی حتی بی‌رقیب هستیم.
زمان تکیه به اقتصاد تک محصولی و نفت گذشته است و با توجه به محدودیت منابع آبی چاره ای جز تغییرات تصمیم سازی برای ترسیم اقتصاد پویا وجود ندارد و از این منظر باید دارایی‌های کشور در زمینه گیاهان دارویی شناخته و زمینه استفاده بهینه از آن مهیا شود تا بتوان حداقل پنج درصد از تولید ناخالص ملی (GDP) را از این طریق تأمین کرد.
استان مرکزی با مساحتی برابر ۲۹ هزار و ۵۳۰ کیلومتر مربع در قلب ایران جای گرفته و از شمال به استان های تهران و قزوین، از مغرب به استانهای همدان، از جنوب به استان های اصفهان و لرستان و از شرق به استانهای قم و اصفهان محدود است که پهنه آن طیف متنوعی از شرایط آب و هوایی دشت، کوهستان، کویر و مرتع را دارد که می تواند بستر توسعه کشت گیاهان دارویی قرار گیرد.
درحال حاضر ۳۰۲ هکتار عرصه زیرکشت انواع گیاهان دارویی شامل آویشن ، مریم گلی ،مرزنجوش، زوفا، نعناع فلفلی، اسطوخدوس، رزمای ،گل گاوزبان ،بابونه ،کاسنی، زیره سبز، کدوی پوست کاغذی، بومادران وسرخارگل دارد و سال گذشته ۴۴۸ تن انواع گیاهان دارویی در این اراضی تولید شده است.
سودآوری و ایجاد ارزش افزوده بالاتر کشت گیاهان دارویی در مقایسه با سایر محصولات زراعی، کم آب بر بودن، نیاز آبی کم وقابلیت کشت در اکثر شرایط محیطی به خصوص دیم از جمله عوامل مهم در افزایش و توجه هرچه بیشتر به کشت این محصولات در استان به شمار می رود.
تولید ماده خام برای صنایع فرآوری، دارویی، بهداشتی، آرایشی، ایجاد اشتغال ثابت و موقت، ایجاد درآمد ارزی قابل توجه، جلوگیری از خروج ارز برای خرید داروهای خارجی و کاهش وابستگی و رونق بخشی سایر بخش ها همچون صنایع تولید ماشین الات کشاورزی ، صنایع بسته بندی و فراوری از جمله مهمترین عوامل برای توجه و توسعه کشت این محصولات در اراضی کشاورزی استان مرکزی از دیگر عوامل توجه به کشت این محصولات در استان است.
توسعه مراکز تولید بذر و نشا و پاجوش برای کاهش قیمت نهاده های تولیدی، ترغیب به تولید محصول سالم و ارگانیک(بدون مصرف سم و کود)، ترویج کشت گیاهان چند منظوره (صنعتی و دارویی) به منظور اقتصادی کردن کشت گیاهان دارویی، حفظ و حراست از گونه های بومی و در خطر انقراض و ایجاد ارزش افزوده با سرمایه گذاری در بخش فرآوری گیاهان دارویی و ممانعت از خروج ماده خام با قیمت های بسیار نازل از کشور و بیمه تمام خطرمحصول و قیمت گیاهان از جمله راهکارهای توسعه کشت گیاهان دارویی در استان مرکزی است.
خبرنگار اراک
