در دنیای امروز، بین توسعه تکنولوژی و پیشرفت در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رابطه ای مستقیم برقرار است، به طوری که تکنولوژی عامل اساسی ایجاد ثروت، دانایی و توان کشورها بوده و در توسعه ملی ابزاری قدرتمند به شمار می رود.
از میان چهار رکن اصلی تکنولوژی یعنی، انسان، ماشین، سازمان و اطلاعات، انسان نقشی محوری و بنیادین دارد و بکارگیری بهترین و مدرن ترین ماشین آلات، بدون نیروی انسانی متخصص و ماهر ممکن نیست. اینجاست که اهمیت تعامل سازنده بین صنعت و دانشگاه بیش از پیش روشن می شود. اما چرا؟
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، «نقش اولیه دانشگاه ها در مراحل اولیه شکل گیری، حدود هشت قـرن پـیش، تنها به فعالیت های آموزشی محدود می شد. در ایـن دوره تعامـل دانشگاه با صنعت و دولت بر مبنای آموزش نیروی انسـانی مـورد نیاز دولت های ملی بود. اولین انقـلاب و تحـول علمـی در اواخـر قرن نوزدهم و در دانشگاه های آلمان اتفاق افتاد که طی آن دانشگاه ها عـلاوه بـر مأموریـت آموزشـی، مأموریت پژوهشی را نیز برعهده گرفتند.
در این دوره به تدریج بودجـه دولتــی دانشــگاه ها کــاهش یافــت و ضــمن برقــراری ارتبــاط (اقتصادی) میان دانشگاه و صنعت، انجـام فعالیت هـای مشـترک تحقیق و توسـعه دانشـگاه و صـنعت گسترده تر شــد و دانشــگاه ها بــرای کــاهش وابســتگی خود بــه بودجــه دولتــی، طی یک انقلاب علمی برنامه ریزی های گسترده ای انجام دادند که ایـن انقلاب به شکل گیری دانشگاه های کارآفرین منجر شد.»
متاسفانه امروزه علیرغم آنچه گفته شد، در ایران شکاف عمیقی بین پتانسیل های علمی و نیازهای بخش صنعت وجود دارد. از طرفی دانشگاه های ما به طور عمده بر انتقال دانش تاکید دارند و از طرف دیگر صنعت گاها به پتانسیل ها و توانایی های متخصصین مربوطه بی توجه بوده و اعتماد کافی به آنها نمی کند و همین امر باعث شده است که کلاف ارتباط بین دانشگاه و صنعت پیچیدگی خاص خود را پیدا کند و پیدا کردن زبانی مشترک بین این دو نهاد وارداتی کشور، کار چندان آسانی به نظر نیاید.
در این میان شاید مروری بر خواسته ها و مطالبات این دو عنصر مهم جامعه از یکدیگر، در چاره اندیشی و مرتفع ساختن موانع موجود در شکل گیری این ارتباط دو سویه، خالی از لطف نباشد.
اکوسیستم پژوهش و فناوری کشور نیازمند نهادهای پشتیبان مالی است
علی گزنی، عضو هیأت علمی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، در رابطه با ضرورت شکل‌گیری ارتباط بین صنعت و دانشگاه به ایسنا گفت: صنعت باید بخش های تحقیق و توسعه خود را توسعه دهد و از این طریق، تامین بخشی از نیازهای تحقیقاتی مورد نیاز خود را بر عهده بگیرد و بخش دیگر را با همکاری دانشگاه انجام دهد. از طرف دیگر، دانشگاه ها باید تولیدات علمی خود را هدفمند کنند و حوزه های مربوط به علوم کاربردی را به خوبی بشناسند، تا فعالیت های خود را بر این اساس ساماندهی کنند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر اکوسیستم پژوهش و فناوری کشور نیازمند نهادهای پشتیبان مالی است، تاکید کرد: نهادهای پیشتیبانی کننده مالی، یکی از نهادهایی هستند که متاسفانه امروزه در کشور ما به طور کامل نادیده گرفته شده اند، در صورتی که به اعتقاد من، ما در سطح ملی و استانی به وجود چنین نهادهایی به شدت نیاز داریم تا با شناسایی نیازهای پژوهشی هر استان، حمایت های مالی لازم را از طرح های پژوهشی به عمل آورند.
صنایع باید خود را نیازمند دانشگاه بدانند
علیرضا فضلعلی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه اراک، در این خصوص به ایسنا گفت: مقالاتی که در حال حاضر در دانشگاه ها منتشر می شوند، تنها پاسخگوی صنایعی هستند که در مرزهای علمی و متناسب با فناوری های روز رشد داشته اند و متاسفانه به دلیل فاصله ای که هم اکنون بین مراکز دانشگاهی و صنایع وجود دارد، این امر به طور کامل محقق نشده است و نیاز است تا در درجه اول برای رفع این مشکل، قوانین دانشگاه اصلاح شوند.
وی با بیان اینکه صنایع کنونی کشور بایستی توجه به نوآوری و علوم نوین را در اولویت فعالیت های خود قرار دهند، اظهار کرد: صنایع باید از لحاظ علمی خود را نیازمند دانشگاه بدانند و در صورتی که فاصله بین صنعت و دانشگاه کمتر شود، این مشکل در دراز مدت حل خواهد شد. خوشبختانه این احساس نیاز دو طرفه بین صنعت و دانشگاه در حال شکل گیری است و امیدواریم در آینده این دو عنصر مهم جامعه، به یک زبان مشترک دست پیدا کنند.
دانشگاه ها و صنایع سطح توقعات خود از یکدیگر را به خوبی بشناسند
همچنین محمد گهری، معاون پژوهش و فناوری و رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی اراک، در گفتگو با ایسنا، ایجاد یک زبان مشترک بین صنعت و دانشگاه را از مهم ترین عوامل شکل گیری این ارتباط دو سویه دانست و افزود: دانشگاه ها و صنایع باید سطح توقعاتی که از یکدیگر دارند را به خوبی بشناسند و از آنجاکه صنایع درباره " چگونگی " و دانشگاه ها در مورد "چرایی " صحبت می کنند، باید این اختلاف برطرف شود تا بتوانیم به این زبان مشترک دست پیدا کنیم. دفاتر ارتباط با صنعت و شرکت های پیشرو و دانش بنیان می توانند در راستای ایجاد این تعامل بسیار نقش آفرین باشند .
به گزارش ایسنا، پژوهش های دانشگاهی نتوانسته اند در جهت رفع معضلات صنعتی کشور گام عمده ای بردارند و به نظر می رسد عدم توجه به نیازهای تحقیقاتی کشور، از اصلی ترین دلایل این ناتوانی باشد. اگر به موضوعات پایان نامه های تحقیقاتی دانشجویان نگاهی انداخته باشید، این دورافتادگی دانشگاه و صنعت از یکدیگر چندان شما را شگفت زده نمی کند و به ندرت پایان نامه هایی را می بینید که استاد راهنما برای پیشنهاد یک موضوع تحقیقاتی به دانشجو، از صنعتگران استعلام نیاز کرده باشد. همچنین اگر از دانشجویان در مورد تعداد مراجعات آنها به واحدهای صنعتی و تولیدی سوال کنید، در خوشبینانه ترین حالت با کسانی مواجه می شوید که به تعداد انگشتان یک دستشان از این مراکز صنعتی بازدید کرده اند. همین مهم ما را بر آن داشت تا نظر یکی از فعالان بخش صنعت را در خصوص این فعالیت نسبتا جزیره ای دانشگاه و صنعت جویا شویم.
علومی که در دانشگاه ها تولید می شوند، پاسخگوی نیاز صنایع نیستند
محمد عزیزمرادی، مدیر مرکز تحقیق و توسعه ( R&D ) شرکت ماشین سازی اراک، در گفتگو با خبرنگار ایسنا، یکی از رسالت های اصلی این واحد تحقیقاتی را تعریف پروژه های متناسب با صنعت در دانشگاه برشمرد و خاطرنشان کرد: دانشگاه های ما در گذشته به منظور تربیت افرادی که در حوزه های دولتی مشغول به کار می شدند تأسیس شده بودند که بر این اساس، کسانی که از مراکز دانشگاهی ما فارغ التحصیل می شدند از توان علمی و فنی بالایی برخوردار بودند، اما مهارت های لازم را برای ایجاد یک کسب و کار در اختیار نداشتند.
وی با بیان اینکه دانشگاه های کشور در گذشته، شیوه بکارگیری دانش های تخصصی را به منظور تولید و ایجاد سرمایه در گردش از طریق تولید ثروت، در اختیار دانشجویان قرار نداده اند و دانشجوی کارآفرین تربیت نکرده اند، افزود: خوشبختانه دانشگاه ها در چند سال گذشته اقدامات خوبی را برای ورود به این حوزه انجام داده اند و ارتباطات گسترده را با صنایع برقرار کرده اند. ایجاد یک ارتباط دو سویه بین صنعت و دانشگاه، هر دو طرف را با نیازهای یکدیگر آشنا می کند و زمینه را را برای ایجاد ارتباط های آینده فراهم می سازد.
عزیزمرادی با تاکید بر اینکه هم اکنون دانشگاه های کشور در حوزه های علمی و تحقیقاتی، در سطح بالایی قرار دارند و بر روی مرزهای دانش و نوآوری حرکت می کنند، بیان کرد: متاسفانه امروزه علومی که در مراکز دانشگاهی کشور تولید می شوند، پاسخگوی نیاز صنایع نیستند و صرف توسعه شرکت هایی می شوند که در خارج از کشور قرار دارند. در وهله اول باید، صنعت و دانشگاه نسبت به شکل گیری یک ارتباط موثر و مداوم اقدام کنند و نیازهای خود را به طرف مقابل بشناسانند.
مدیر مرکز تحقیق و توسعه شرکت ماشین سازی اراک، با اشاره به قراردادهایی که این شرکت با دانشگاه های سطح استان به امضا رسانده است، تصریح کرد: خوشبختانه با اقداماتی که در چند ساله اخیر در راستای ایجاد تعامل بین صنعت و دانشگاه صورت گرفته است، دانشگاه ها با نیازهای صنایع به خوبی آشنا شده اند و صنایع نیز از دستاوردهای این مراکز علمی آگاهی پیدا کرده اند.
دانشگاه و صنعت، احساس نیاز به یکدیگر را درک کرده اند
وی اقداماتی نظیر ایجاد فرصت های مطالعاتی در داخل کشور را برای اساتید دانشگاهی در راستای حل مشکلات صنایع و تقویت این تعامل دو جانبه مفید دانست و اضافه کرد: در مقطعی از زمان، دانشگاه و صنعت لازمه شکل گیری یک ارتباط دوسویه را حضور و مطالبه طرف دیگر می دانستند، اما خوشبختانه با درک نیازهای طرفین از یکدیگر، از این مرحله گذر کرده ایم. امروزه دانشگاه ها ایجاد ارتباط با صنعت را در دستور کار خود قرار داده اند و از طرف دیگر صنایع نیز، با توجه به اینکه به سهولت گذشته نمی توانند اقدام به واردات تکنولوژی از خارج کشور بکنند، به شکل گیری این ارتباط روی آورده اند.
عزیزمرادی محدودیت های کنونی کشور در حوزه اقتصاد و صنعت را فرصتی برای تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه، و افزایش توان علمی و تولیدی مراکز صنعتی و دانشگاهی کشور برشمرد و ادامه داد: ما می توانیم چنین تهدیداتی را به فرصت تبدیل کنیم، به عنوان مثال، امروزه برخی از اساتید دانشگاهی به صورت غیر رسمی در واحدهای صنعتی خصوصی فعالیت می کنند و با مشاوره های راهگشای خود، این واحدها را در دستیابی به اهداف خود یاری می دهند.
وی بر لزوم استمرار و تحکیم رابطه بین دانشگاه و صنعت و هدایت این ارتباط دو سویه در مسیر صحیح تاکید کرد و افزود: تعریف پروژه هایی که جنبه اجرایی ندارند و نتیجه بخش نیستند، می تواند به شکل گیری این اعتماد خدشه وارد کند و در تعاملات بین صنعت و دانشگاه فاصله بیندازد. برگزاری استارت آپ های دانشجویی، سمینارها و کنفرانس های علمی، عبور پروژه های علمی از مرحله تحقیقاتی و ورود به مرحله صنعتی و همچنین ایجاد بسترهای لازم برای ورود اساتید به صنعت و بالعکس، می تواند این تعامل را تقویت کند و زمینه های مناسب را برای تعاملات آینده شکل دهد.
به گزارش ایسنا، به نظر می رسد نزدیک کردن تفکرات صنعت و دانشگاه نیازمند گذر زمان بیشتری است و متاسفانه همچنان نباید انتظار داشت که در مدت کوتاهی این ارتباط به شکل موثر و کارآمدی بگیرد. متاسفانه تا زمانی که برنامه های تدوین شده، صرفا بر روی کاغذ جنبه اجرا داشته باشند و در داخل کتابخانه ها و کشوها خاک بخورند، نباید انتظار توسعه حقیقی و پایداری را برای کشور داشته باشیم.
هر چند گفته می شود که در طول چند سال گذشته ارتباط میان صنعت و دانشگاه روندی صعودی داشته و شرایط به نسبت گذشته بهبود یافته است، اما به نظر می آید هنوز هم مکانیزم های درونی بخش صنعت، فایده مندی ویژه را در داشتن ارتباطی توسعه یافته با دانشگاه ها نمی بینند و از طرف دیگر نیز، دانشگاه ها نه تنها ضرورتی برای ارتباط با صنعت احساس نمی کنند، بلکه فرایندهای آموزشی و پژوهشی آنها نیز حتی در سطوح خرد، فاقد کمترین جهت گیری ها برای ارتباط با صنعت است.
مطمئنا اقداماتی نظیر اعمال سیاست های تشویقی، از جمله معافیت ها و تخفیف های مالی برای صنایع در جهت رفع تنگناهای موجود، بازنگری و اصلاح شیوه های تدریس و سرفصل های آموزشی متناسب با فناوری های روز، تدریس برخی از دروس دانشگاهی توسط متخصصان مجرب شاغل در صنایع، سوق دادن موضوعات پایان نامه های دانشجویی به سمت نیازهای روز جامعه، تامین برخی از نیازهای علمی صنایع توسط مراکز تحقیق و توسعه و... می تواند تاثیر بسزایی در شکل گیری این ارتباط و تعامل دو سویه بین دانشگاه و صنعت داشته باشند، در غیر این صورت و با ادامه روند لاک پشتی موجود از سوی هر دو طرف برای حرکت به سوی یکدیگر، همچنان نمی توان انتظار داشت که دانشگاه و صنعت به هم افزایی چندانی حتی در سالیان آینده دست پیدا کنند و همچنان جزایری ناشناخته برای یکدیگر خواهند ماند.
منابع:
- ضرورت تعامل دانشگاه با صنعت، تألیف دانشگاه کاشان
- بررسی رابطه دانشگاه با صنعت و چالش های آن: پژوهش کیفی در بین دانشجویان دانشگاه تهران، حامد شیری، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور
انتهای پیام
