سرانه مطالعه همواره یکی از شاخص های توجه به کتاب و کتابخوانی محسوب می شود اما کارشناسان در عین حال خواندن کتاب های عمومی و غیر آموزشی را نیز در محاسبه این سرانه لحاظ می کنند.
این در حالی است که هر روز از سرانه مطالعه قشر نوجوان و محصلان ما کمتر می شود که یکی از دلایل آن گرایش دانش آموزان به کتاب های کمک آموزشی جهت از سرگذراندن کنکور است، کتاب هایی که بخاطر طمع صاحبان این کسب و کار کذایی روز بروز متنوع تر وارد بازار می شوند.
کارشناسان آموزشی معتقدند مطالعه اینگونه کتاب ها دانش آموز را تک بعدی بار آورده و باعث می شود دانش آموزان از مطالعه کلی و حتی عمومی جهت ارتقای معلومات غافل شوند و از سوی دیگر هم فرصتی جهت مطالعه های کلی برای آنان باقی نمی گذارد.
امروزه اهمیت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگی هر فرد و در پیشبرد اهداف مختلف (اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و...) بر هیچکس پوشیده نیست. از این رو علاقه مند کردن کودکان در سن پایین می‌تواند باعث امیدواری و تحکیم این امر در سال‌های آتی باشد.
در مازندران ۱۱۷ باب کتابخانه عمومی وجود دارد که به گفته مسئولان بیش از ۲۳۰ هزارنفر در آن عضو هستند. مسئله عضویت و میانگین سنی اعضا را کنار بگذارید، با یک مراجعه و بررسی خواهید دید بیشتر حاضرین کتابخانه های عمومی مازندران دانش آموزان پایه متوسطه دوم هستند که از قضا تمامی آنان با کتب های کمک آموزشی و تست کنکور در دست بر روی نیمکت های کتابخانه در حال آماده شدن برای نبرد کنکوری هستند.
این مسئله نشان می دهد کتابخانه های استان نه تنها به هدف خود یعنی بالا بردن سطح کیفی مطالعه نرسیده است ، بلکه زمینه را برای رسوخ کنکور به این مکان نیز باز گذاشته است.
نظام آموزشی به جای کتاب محوری کتاب درسی محور است
یک کارشناس آموزشی در این زمینه گفت: مطالعه در دوران کودکی یکی از عناصر اصلی و تاثیرگذار در شکل گیری شخصیت کودک است، آشنا کردن کودکان با کتاب و کتابخوانی تاثیر بسیاری در رشد و تکامل هرچه بیشتر کودکان در تمامی ابعاد شخصیت می‌شود، بنابراین توجه به این مهم موجب تربیت افرادی سالم و در نهایت شکل‌گیری جامعه سالم خواهد شد.
الهام هاشمی افزود: مهارت خواندن، یک مهارت پایه است و اگر کسی این مهارت را به‌خوبی کسب نکرده باشد، در آینده نیز نمی‌تواند در سایر رشته‌ها موفق شود.
وی درباره چرایی نبود مطالعه بین دانش آموزان به عنوان سن پایه یادگیری معتقد است برای داشتن بچه‌های با سوادتر، تغییر را باید از خود شروع کنیم. در واقع اگر می‌خواهیم بچه هایمان تمایل بیشتری به کتاب خواندن نشان بدهند باید دست بزرگترها کتاب ببینند.
وی در ادامه افزود: یکی دیگر از مشکلاتی که با آن روبرو هستیم، کمبود امکانات در مدارس است؛ بخشی از وظایف مدارس فراهم کردن زمینه مناسب برای آموزش مطالعه کتاب‌های خارج از کتاب‌های آموزشی مدرسه است .اگر ما بتوانیم به جایی برسیم که کتاب‌های موجود در مدرسه‌ها را بروز کنیم و در دسترس دانش آموز قرار دهیم؛ به نظر توانسته ایم رغبت و انگیزه مطالعه ایجاد کنیم و سطح کتابخوانی را تا حد زیادی بالا ببریم.
هاشمی تاکید کرد: تا زمانی‌که آموزش و پرورش و آموزش عالی از حالت کتاب درس‌محوری خارج نشود، شاهد اتفاق ویژه‌ای در حوزه کتابخوانی نخواهیم بود.
وی با بیان اینکه در مدارس و دانشگاه‌ها تمام راه‌ها به کتاب درسی ختم می‌شود، اظهار داشت: نظام آموزشی به جای اینکه کتاب‌محور و کتابخانه‌محور باشد، کتاب درسی محور است و موضوع کنکور و دغدغه اشتغال جوانان هم این مهم را تشدید می‌کند که این روند، دلزدگی را میان دانش‌آموزان و دانشجویان به وجود می‌آورد.
وی با اشاره به دغدغه امتحان و تست‌زنی‌ها که نظام آموزشی برای دانش‌آموزان و دانشجویان بوجود آورده است. یکی از کم‌هزینه‌ترین و اثربخش‌ترین راه‌های اصلاح آموزش و پرورش را توجه به مطالعه کتاب‌های غیردرسی اعلام کرد و افزود: کتاب تنها رسانه و کالای فرهنگی است که تمام میراث بشری را در خود جای داده است.
کنکور آفت مطالعه
معاون پرورشی آموزش و پرورش مازندران کنکور را آفت مطالعه دانش آموزان دانست و گفت: با وجود اینکه مشکل چندانی برای دانش آموزان ابتدایی نداریم، اما تقریبا تمام وقت دانش آموزان دوره متوسطه دوم و اول به کنکور خلاصه شده است .
محمد شعبانی افزود: در چند دهه اخیر کنکور عملا جای مطالعه آزاد دانش آموزان را گرفته و حتی آنان را از کتبی که متناسب با رشد سنی آنان است نیز دور کرد.
وی هجوم کتب کمک درسی و تست های کنکوری را بسیار مهلک توصیف کرد و گفت: برای دانش آموزان دوره متوسطه دوم هیچ زمانی جهت مطالعه کتاب غیر کنکوری باقی نگذاشته است.
معاون آموزش و پرورش مازندران تسلط اتمسفر کنکور بر زندگی تحصیلی را مهم ترین علت فاصله دانش آموزان از مطالعه کتب غیر درسی عنوان کرد و اظهار داشت: متاسفانه خانواده ها نیز در تحمیل این اتمسفر در کنار مافیای کنکور نقش تعیین کننده دارند.
شعبانی همچنین گفت: حضور اکثر دانش اموزان در کتابخانه های عمومی نیز به دلیل مطالعه کتب و جزوه‌های کنکوری است که در سرانه مطالعه آنان محاسبه می شود.
وی مطالعه کنکوری را فاقد ارزش دانست و افزود: مطالعه ای که بر پایه حفظ کردن و یا آزمون به دانش آموز تحمیل شود هیچ ارزشی ندارد و هیچ نیازی از دانش آموز را برطرف نمی کند.
به گفته معاون آموزش و پرورش مازندران، نه تنها کتابخوانی ، بلکه اکثر برنامه های آموزشی تحت الشعاع کنکور قرار گرفته و بسیاری از پروژه‌های آموزشی و پرورشی را بی اثر کرده است.
شعبانی با اشاره به اینکه شرایط کنکور بسیاری از آسیب های اجتماعی را نیز دامن میزند، افزود: گویا هیچ راه فراری برای این بلای خانه مان سوز نظام آموزشی وجود ندارد و دست همه بسته است.
