به گزارش ایرنا، این گونه کمیاب جانوری در سال های گذشته به سبب حضور ناخواسته بر سفره هفت سین در معرض قاچاق و انقراض قرار گرفته است.
این گونه ۱۴ سانتی متری معروف به «فسیل زنده»، بومی ایران است و تنها در لرستان و مرز با استان خوزستان زیست می کند،در سراسر خاورمیانه هشت گونه سمندر وجود دارد که پنج مورد آن در ایران یافت می شود و یکی از این پنج گونه، سمندر لرستانی است.
به گفته کارشناسان، زیستگاه‌های این گونه منحصر به فرد در لرستان شناسایی شده و تکامل بسیار پیدا کرده که میتوان از آن به عنوان فسیل زنده نام برد، چرا که توانسته خود را با شرایط اقلیمی منطقه سازگار کند.
سمندر لرستانی در محیطی از بقایای جنگل های بلوط که دارای آب های خنک زیست می کند و بر پشت خود خال ها یا نوارهای زرد و نارنجی زیبا با زمینه قهوه ای دارد، زیر بدن این جانور نیز زرد یا نارنجی قرمز است.
سمندر واژه ای عربی است و به جانوری گفته می شود که شبیه سوسمار است و در آب و خشکی زیست می کند، چهار پا دارد، پوستش تیره رنگ همراه با لکه های زرد و قدش حدود ۲۵ سانتی متر و از حشرات تغذیه می کند، نام های ایرانی آن شامل «آذرتش، آذرشین و آذرنشین» است؛ در زبان فرانسه به نام «سالاماندر» شناخته می شود.
سمندر از مصادیق بارز تنوع زیستی در لرستان به شمار می رود و اغلب زیستگاه های این جانور در مناطق جنوبی این استان قرار دارد.
در سال های اخیر موضوع قاچاق سمندر لرستانی به یکی از چالش های مهم محیط زیست زاگرس تبدیل شده است، مساله ای که هر ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز شتاب بیشتری می گیرد.
نخستین عاملی که سبب شد سمندر لرستانی روند انقراض را آغاز کند، قاچاق بیش از اندازه این گونه به دست سوداگران حیات وحش بود.
یکی دیگر از عوامل به خطر افتادن زیست سمندر لرستانی، تغییر اقلیم و خشکسالی های پی در پی سال های گذشته است که متاسفانه تاثیرهای بسیار منفی بر روی جمعیت و زیستگاه این گونه بر جای گذاشت.
اکنون پای سمندر به نشست کشورهای عضو قرارداد حمایت از گونه های طبیعی کشیده شده و با توجه به قرار گرفتن آن در «فهرست قرمز» سازمان جهانی حفاظت از محیط زیست به درخواست سازمان محیط زیست ایران ممنوعیت خرید و فروش بین المللی این گونه در دستور کار نشست «ساتیس» قرار دارد.
ساتیس؛ معاهده ای است که در سال ۱۹۷۳ به منظور جلوگیری از تجارت گونه های جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض به امضا کشورها رسید که ایران نیز عضو این معاهده است.
از جمله عواملی که سبب شد نام این جاندار در سیاهه انقراض قرار گیرد پوست زیبای این جاندار بود، به طوری که در طول سال های گذشته سمندر لرستانی در اوج خرید و داغ شدن بازارهای نوروزی به همراه «ماهی گلی» (گلد فیش) به شکل گسترده عرضه می شد.
سمندر لرستانی حمایت می شود
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: گونه جانوری سمندر لرستانی از مصادیق بارز تنوع زیستی در این استان است که به عنوان یکی از نام های معتبر جهانی این حوزه در لیست قرمز سازمان های بین المللی مدافع محیط زیست ثبت شده است.
مهرداد فتحی بیرانوند با اشاره به اینکه سمندر لرستانی گونه ای اندمیک است، اظهار داشت: از مجموع هشت گونه سمندر موجود در خاورمیانه، پنج نوع آن در ایران زیست می کنند.
وی افزود: تنوع زیستی موجود در ایران و لرستان نیازمند حفاظت ویژه برای حمایت و بقا است و به همین منظور تجارت و انتقال این گونه جانوری در جهان ممنوع شده است.
او بیان کرد: سمندر لرستانی که شهرت جهانی دارد، سرمایه ملی برای این استان به شمار می رود که می توان از زیستگاه های این گونه جانوری با قابلیت های اکولوژیکی نهایت استفاده را کرد و زمینه جذب گردشگران و دوستداران محیط زیست به ویژه این گونه منحصر به فرد را فراهم کرد.
به گفته وی، ۹۰ درصد زیستگاه های سمندر در این استان واقع شده است.
وی همچنین بیان کرد: زیستگاه های سمندر لرستانی دارای پراکندگی است و برخی زیستگاه ها دارای تعداد محدود از این جانور است که این موضوع حفاظت از آنها را سخت می کند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان ادامه داد: منطقه «وژن آب» استان که یکی از این زیستگاه ها است با گستره ۹۰۰ هزار هکتار سال گذشته در شورای عالی حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه پناهگاه حیات وحش مجوز گرفته و دارای یک پاسگاه سیار است.
وی اظهار داشت: پرونده منطقه سمندر ۲ با گستره ۲۳ هکتار در شورای عالی حفاظت محیط زیست مطرح شده و مراحل تصویب آن برای منطقه حفاظت شده در حال پیگیری است.
قاچاق سمندر لرستانی پیگرد قانونی دارد
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به اهمیت حفاظت از این گونه جانوری گفت: با هرگونه قاچاق سمندر لرستانی در ایام نوروز برخورد می شود.
وی افزود: سمندر از جمله دوزیستان کمیاب و ارزشمند است که در سال های اخیر با توجه به افزایش عوامل تهدید کننده طبیعی و انسانی همچون خشکسالی و خرید و فروش از سوی افراد فرصت طلب و سودجو در ایام قبل از نوروز در بازارهای داخل و خارج از کشور، شرایط زیستی و جمعیتی آن به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است.
فتحی بیرانوند بیان کرد: این گونه از سوی اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست ( IUCN ) در فهرست قرمز و کنوانسیون حمایت از گونه های نادر و کمیاب جهان (CITES) در ضمیمه یک که تجارت و خرید و فروش را ممنوع می کند، قرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه این اداره کل در راستای جلوگیری از قاچاق این گونه جانوری تدابیری اتخاذ کرده است، بیان کرد: با توجه به کوهستانی بودن زیستگاه ها و برخی مشکلات اجرایی کار حفاظت، گاهی موارد نمونه هایی از این گونه در بازارهای فروش آبزیان تزیینی کشور و آکواریوم های نگهداری ماهیان ایام نوروزی دیده شده است.
او ادامه داد: زیستگاه های سمندر لرستانی در حوزه جغرافیایی جنوب خرم‌آباد و پلدختر قرار دارند و به تازگی نیز هفت زیستگاه جدید این گونه جانوری شناسایی شده است.
نقشه پراکنش سمندر لرستانی تدوین شده است
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان اظهار داشت: با توجه به محدودیت پراکنش این گونه نادر نقشه پراکنش سمندر لرستانی تدوین شده و با انجام مطالعات تکمیلی و بررسی همه عرصه‌های طبیعی، امید است تمامی زیستگاه‌های سمندر برای انجام مطالعات و حفاظت هرچه بیشتر شناسایی شود.
وی بیان کرد: بر اساس تحقیقات علمی و میدانی انجام شده، زیستگاه این گونه جانوری بیشتر در حوالی آبشارها است و مطالعات اکولوژیکی این جانور بیانگر نیاز وی به آب پراکسیژن است.
وی با بیان اینکه ویژگی سمندر لرستانی نسبت به دیگر گونه ها، خط طولی پشت آن است، گفت: سیلاب ها یکی از عوامل از بین رفتن این گونه اندمیک در لرستان است چرا که این رویداد موجب انتقال سمندر لرستانی از طریق سیلاب به دیگر مناطق می شود.
او افزود: متاسفانه عوامل طبیعی و برخی اقدام های انسانی سبب شده تا امروز گونه سمندر لرستانی در ردیف جانور در حال انقراض و تهدید قرار گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در راستای مبارزه با قاچاق این گونه جانوری در استان چندین کارگروه آمایش محیط زیست برگزار شده و با کمک دستگاه های مرتبط و با احداث چندین پاسگاه سیار و ثابت از امکان هرگونه قاچاق سمندر جلوگیری شده است.
فتحی بیرانوند ادامه داد: در این راستا بر اساس گزارش های سازمان حفاظت محیط زیست کشور، هیچ گونه قاچاق سمندر اعلام نشده است.
وی با بیان اینکه این کار باعث افزایش جمعیت سمندر شده است اظهار داشت: افزون بر حراست فیزیکی این گونه منحصر به فرد در حوزه علمی نیز برای نخستین بار مورد مطالعه قرار گرفته است و چندین رساله دکترا و قرارداد در این زمینه با دانشگاه ها منعقد شده است.
۴۰ زیستگاه سمندر شناسایی شده است
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: در راستای حفاظت از گونه نادر سمندر لرستانی مکاتبه هایی برای فعال شدن گشت و کنترل در شهرستان های استان به ویژه خرم آباد، پلدختر و دورود انجام شده است.
'نبی الله قائد رحمت' اظهار داشت: بر این اساس، کارگروه آمایش استان با دستور کار جلوگیری از قاچاق و ممنوعیت خرید و فروش گونه های حیات وحش برگزار می شود.
وی ادامه داد: نشست هایی با حضور تورگردان های گردشگری استان به منظور محدودیت های زمانی و مکانی در مناطق گردشگری برگزار شده است.
قائد رحمت با بیان اینکه پنج گروه گشت و کنترل برای جلوگیری از قاچاق سمندر لرستانی فعال شده، عنوان کرد: اکنون ۲ پاسگاه ثابت در مناطق «کول چپ» و «وژناب پاپی» با هدف پیشگیری از قاچاق گونه های حیات وحش تا ۲۰ فروردین دایر و فعال شده است.
وی ادامه داد: جریمه شکار هر قطعه سمندر لرستانی ۲۰۰ میلیون تومان به علاوه قرار زندان در صورت خروج از زیستگاه است.
