امروز نیز روند دگرگونی فرهنگی و اجتماعی توام با شبکههای اجتماعی مسئولیت اجتماعی این نهاد انقلابی را سنگینتر کرده ولی بسیجیان با تمام توان نیز در این عرصه ورود کرده و به پیشرفت های چشمگیری در این حوزه دست پیدا کرده است.
به نظر می رسد این تشکل اجتماعی بزرگ با ساختار منسجم می تواند با پایش وظایف خود گام در راه اعتلای خدمت اجتماعی برای همه آحاد جامعه بردارد، پنجم آذر ۱۳۵۸ امام خمینی(ره) در دیدار با جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران به ضرورت آموزش همگانی نظامی تاکید کرد و خواستار تشکیل ارتش بیست میلیونی جوانان کشور شد.
همین توصیه زمینه ساز تاسیس نهادی انقلابی به نام بسیج بود، که در دوران جنگ تحمیلی در کنار نیروهای نظامی به عنوان یکی از ارکان موفق و توانمند در عرصه دفاع مقدس نقش آفرینی کرد.
چند ماه پس از سخنان امام خمینی(ره) درباره ارتش ۲۰ میلیونی، شورای انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ لایحه قانونی تشکیل سازمان بسیج ملی را تصویب و برای اجرا به وزارت کشور ارسال کرد.
ماده یک این قانون با استناد به فرمایشات امام (ره) بیان می دارد: در اجرای فرمان رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد، آموزش و بسیج ارتش بیست میلیونی جهت پیشگیری و مقابله با هرگونه تهدید و تجاوز نظامی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و سوانح طبیعی، سازمانی به نام سازمان بسیج ملی زیر نظر فرمانده کل قوا و وابسته به وزارت کشور تشکیل می‌شود.
در واقع یک ماده قانونی با چشم انداز کارشناسی فرا روی یک نیروی داوطلب مردمی قرار گرفت که منشا خدمات گسترده ای باشد.
شروع جنگ، بسیج مردمی
در پی شروع جنگ تحمیلی موضوع آموزش نظامی همگانی و تشکیل بسیج، بسیاری از مشکلات پیش روی کشور را حل کرد و مردم آموزش دیده به جبهه‌ها اعزام شدند.
۲۸ دی ماه ۱۳۵۹ شهید رجایی نخست‌وزیر وقت با ارسال نامه‌ای به مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: « قانون راجع به ادغام سازمان بسیج ملی (مستضعفین) در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در جلسه مورخ بیست و هشتم دی ماه ۱۳۵۹ مجلس شورای اسلامی تصویب شده و به تأیید شورای نگهبان رسیده برای اجراء به پیوست ابلاغ می‌گردد.»
با ابلاغ قانون تشکیل بسیج مستضعفین عملا بخشی از تشکیلات نظامی سپاه پاسداران قلمداد می شد و وظیفه همگانی حضور در عرصه های جنگ تحمیلی بود. بسیج نظامی فراتر از طبقه،جنسیت،تحصیلات،قومیت،سن مبدا ظهور و پرورش نیرو های جهادی و انقلابی گردید، راز ماندگار بسیج در دوران دفاع مقدس مبتنی بر آرمان های انقلابی،مردمی بودن و اندیشه امام (ره) بود.
بسیج سازماندهی اجتماعی
با اتمام جنگ تحمیلی و بازگشت بسیجیان داوطلب به عرصه های اجتماعی دوران بازسازی مناطق جنگ زده آغاز و دوباره نقش آفرینی بسیج تداوم یافت بسیاری از بسیجیان با اخذ مدارج علمی در دانشگاه ها به بدنه مدیریتی کشور اضافه شدند و بخش دیگری نیز در مجموعه نظامی سپاه ماندگار و منشا تحولات عظیم و توسعه نظامی اجتماعی شدند.
ظهور نیروی اجتماعی بسیج در رده های دانش آموزی، دانشجویی، کارمندان، کارگری، ورزشکاران، پزشکان و هنرمندان و سایر قشرها یک پدیده اجتماعی موفق در جامعه بود که تا کنون در وقایع مختلف حضور فعال و تاثیر گذاری داشته است. بسیج نوعی سازماندهی نیروهای اجتماعی است که به هنگام بروز وقایعی که برخورد با آن فراتر از ظرفیت نهادهای رسمی است نمایان می شود.
نیروی کارآمد
اندیشه های امام خمینی(ره) و تفکرات مقام معظم رهبری منشور حرکت بسیج در چهار دهه گذشته بوده است و در عین حال جهت گیری مسئولین بسیج در برهه های حساس داخلی و خارجی به نوعی حضور اجتماعی فعال و گاهی با تنش همراه بوده است .
در دهه های گذشته، نگرش نظامی بر آن حاکم شد اما توصیه های رهبری انقلاب و مطالبات ایشان از فرماندهان بسیج ، فصل جدیدی را فراروی فرماندهان این نیرو قرار داده تا آنجا که در دیدار با بسیجیان و فرماندهان بیان شد که :بعضی کسان خیال می کنند که بسیج یک سازمان نظامی،مثل سازمان های نظامی دیگر یعنی ارتش و سپاه است.این خطاست.بسیج یعنی نیروی کارآمد کشور برای همه میدان ها.
چشم انداز بسیج
اگر بسیج را نیروی جوشیده از بطن اجتماع قلمداد کنیم و از طرفی نهاد وابسته به انقلاب با بینش فراتر از مرزهای جغرافیایی، باید پذیرفت یک الگوی اجتماعی در ساختار جامعه شکل گرفته که می تواند منشا اثرات اجتماعی و خدمات مردمی باشد.
حرکتی که با نگرش خدمت رسانی در مناطق محروم تحت عنوان اردوهای جهادی، محرومیت زدایی، حضور داوطلبانه در حوادث و سوانح طبیعی و حضور در مناطق حاشیه نشین، بدون تکیه بر قالب های نظامی و اعتبارات دولتی و با نگاه ایدئولوژی اسلامی و معرفت دینی در طبقات اجتماعی مختلف یک الگوی موفق می تواند باشد.
از طرفی در جامعه امروز، سبک زندگی فاصله زیادی با شعارها و اهداف بسیج مستضعفین دارد در حالی که بدون شک یکی از اهداف انقلاب و بسیج اجرای عدالت اجتماعی و مبارزه با انحرافات اقتصادی،اجتماعی،سیاسی و فرهنگی است که نیروی مردمی بسیج در این زمینه می تواند تحول ساز و اصلاح گر باشد.
الگوی بسیجی
مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان بسیجی، بسیجیان را خدمتگزار اهداف انقلاب و آرمان های اسلامی می داند و توصیه می کند بسیجی باید چنان خود را بسازد که مثل شمعی پروانه ها را به دور خود جمع کند و سازندگی علمی، اخلاقی، معنوی، فکری و سیاسی داشته باشد.
هر جوان بسیجی اعم از مرد، زن، دانش آموز، دانشجو، کارگر و روحانی بسیجی می تواند محور باشد و انسان هایی را به خود جذب کند و با سخن و اخلاق و رفتار و درس خواندن و کارکردن و احساس مسئولیت و آگاهی سیاسی و اطلاعات دینی و معنوی خود، مثل شمعی دلها را روشن کند و دیگران را امیدوار به آینده و آماده به کار برای حضور در میدان ها قرار دهد.
