کارشناسان حوزه اجتماعی معتقدند، کرونا همانند یک حادثه غیرمترقبه مانند زمین لرزه به همان میزان که دارای ویرانی و آسیب‌های متعددی اجتماعی و فرهنگی بوده است، پس لرزه‌های آن نیز همچنان گریبانگیر جامعه خواهد بود.
به گفته این کارشناسان، اگرچه کرونا فرصتی ایجاد کرد تا تجربه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تازه‌ای کسب شود، اما در کنار این تجارب به دلیل آماده نبودن کشور از نظر واکنش به این حادثه، یکسری اتفاقات ضد اخلاقی و اجتماعی رقم خورد و برخی بداخلاقی‌ها را نیز گسترش داد.
نبود ظرفیت و تحمل پذیری اعضای یک خانواده در کنار هم، گسترش محتواهای غیراخلاقی در فضای مجازی، تاثیرپذیری بیشتر از رسانه‌های خارجی، مناسب نبودن فیلم‌های سینمایی تلویزیون و غیره از جمله مواردی است که مردم را تحت تاثیر قرار داد.
کارشناسان می‌گویند که اگرچه مدارس، دانشگاه‌ها و تریبون‌های آموزشی و اخلاقی در جامعه تعطیل شده است، اما فضای مجازی، خانواده و رسانه‌ها تعطیل نبودند و در این مدت به مردم خوراک ذهنی و رفتاری می‌دادند.
به این بهانه با چندتن از فعالان حوزه اجتماعی و فرهنگی مصاحبه کردیم:
دوران قرنطینه و تاثیرپذیری متقابل رفتاری در خانواده
مدرس روانشاسی در دانشگاه پیام نور قزوین به خبرنگار ایرنا گفت: وقتی از تبعات اجتماعی و رفتاری کرونا صحبت می‌کنیم، باید مشخص شود که دامنه بحث ما در این حوزه به کدام مسائل برمی‌گردد.
اکرم خداویسی افزود: در حال حاضر اکثر مسؤولان از تبعات اجتماعی و فرهنگی کرونا حرف می‌زنند، اما هنوز نمی‌دانند این تبعات چیست و از کجا نشات می‌گیرد، برای رسیدن به این پاسخ ما باید از روش جمع آوری داده‌ها و اطلاعات استفاده کنیم که بهترین راهکار، مراجعه به تماس‌های مردمی در سامانه‌های ۱۴۸۰ و ۱۲۳ بهزیستی است.
وی بر جمع بندی آسیب‌های اجتماعی در حوزه کرونا تاکید کرد و گفت: ایرانی‌ها به علت شیوع بیماری کرونا، ۲ ماه در تعطیلات به سر بردند و ضمن کسب تجربه جدید، روش زندگی آنها تغییر کرد بنابراین به طور حتم در این ایام با یک سری آسیب‌هایی روبه رو هستیم که متفاوت از گذشته است.
خداویسی تصریح کرد: در شرایط عادی کمتر پیش می‌آید که پدر، مادر و فرزندان برای ساعات طولانی کنار یکدیگر باشند، اما کرونا باعث شد تا اعضای خانواده برای روزهای طولانی در کنار هم قرار گیرند و به طور ناخودآگاه رفتارهای یکدیگر را زیرنظر داشته باشند، اینکه پدر با مادر چگونه رفتار می‌کند و یا فرزندان در طول روز چه کارهایی انجام می‌دهند.
این مدرس روانشناسی تاکید کرد: اگر در دوران قرنطینه، از سوی اعضای خانواده یک رفتار نامتعارف و ناهنجار حادث شده باشد، تبعات آن روی تمام اعضای خانواده سایه می‌اندازد؛ مخصوصا این مساله در خانواده‌هایی که از قبل دارای آسیب‌های اجتماعی و روانی هستند به مراتب بیشتر است.
خداویسی، مدرس روانشناسی: کرونا باعث شد تا اعضای خانواده برای روزهای طولانی در کنار هم قرار گیرند و به طور ناخودآگاه رفتارهای یکدیگر را زیرنظر داشته باشند.
خداویسی به رفتار جمعی در علم روانشاسی اشاره کرد و گفت: این علم به ما می‌گوید اگر حادثه‌ای از شخص یا گروهی سر بزند، اثرات آن به دیگر افراد نیز منتقل می‌شود و واکنش‌های متعددی از خود به جای می‌گذارد، بنابراین امروز باید روی تماس‌های برقرار شده برای مشاوره در دوران کرونا تکیه کنیم و با دسته بندی موضوعات، رفتارهای غلط ناشی از کرونا را مورد بررسی قرار دهیم.
وی خاطرنشان کرد: خشونت خانگی، رفتارهای ناهنجار، دعوا و اختلافات بین پدر و مادر، ترس از بیماری و بیکاری، یاس، ناامیدی، حسرت، سالمند آزاری، کودک آزاری و خیلی از موارد دیگر موضوعاتی است که برای آنها در اورژانس اجتماعی دسته بندی خاصی ایجاد شده و باید مورد استفاده قرار گیرد.
خداویسی یادآور شد: در این دوران به خصوص کودکان بیشتر از سایرین تحت تاثیر بدآموزی قرار داشتند، چون دائم در کنار بزرگترها بودند و ناخواسته شاهد خیلی از صحبت‌ها و رفتارهایی بودند که برای سن آنها مناسب نیست، بنابراین در دوره پساکرونا باید بسته‌ای ویژه برای کودکان و نوجوانان تببین کرد.
مردم در دوران قرنطینه متاثر از فضای مجازی و رسانه‌های خارجی بودند
رضا کلهر مدرس علوم اجتماعی و فعال حوزه مجازی به خبرنگار ایرنا گفت: برای پی بردن به مسائل و مشکلات اجتماعی ناشی از دوران کرونا، باید ابتدا تحلیلی درست و واقعی از کنش‌های اجتماعی این دوران داشته باشیم که بهترین راه سنجش از طریق محتوای تولید شده در فضای مجازی است.
وی با فضای مجازی در دوران کرونا بیشتر همدم ایرانی‌ها و کاربران جهان بود، اضافه کرد: اینکه محتوای این فضا در دوران کرونا به چه سمتی پیش رفته و زمینه ساز چه رفتارهایی شده است، باید مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد؛ به عنوان مثال خیلی از متن‌ها، فیلم‌ها و ویدئوهای بارگذاری شده در این دوران مغایر با قوانین و شئونات اسلامی بود، اما چون مردم در پایان سال و عید نوروز نیازمند سرگرمی بودند، از این محتواها استقبال می‌کردند.
کلهر تصریح کرد: در برخی موارد اخلاق و دین هر دو مورد هدف قرار می‌گرفت و موضوعاتی برای مطالعه مردم مهیا و منتشر می‌شد که نه ضرورتی داشت و نه اینکه تا قبل از کرونا مورد توجه قرار می‌گرفت.
کلهر، مدرس علوم اجتماعی: کرونا مردم را پای ماهواره، رسانه‌های خارجی و تلفن همراه میخکوب کرد و حواشی و نقاط زائد این فضاها را آشکار ساخت. خیلی از متن‌ها، فیلم‌ها و ویدئوهای بارگذاری شده در این دوران مغایر با قوانین و شئونات اسلامی بود.این مدرس دانشگاه تاکید کرد: امروز باید روی مسائل و محتواهای تولید شده در فضای مجازی صحبت کنیم و اینکه در آینده برای خنثی کردن این اثرات چه اقداماتی باید انجام داد، به هرحال ضرورت امروز اقتضا می‌کند که صاحبنظران دانشگاهی دور یک میز جمع شده و روی این موارد بحث و گفت و گو کنند.
فعال حوزه مجازی تصریح کرد: برای مدیریت اجتماعی پساکرونا، باید بی‌پرده سخن گفت و به خاطر برخی مصلحت‌ها نباید اجازه داد رفتارهای بد و مزمن در جامعه نهادینه شود.
کلهر خاطرنشان کرد: کرونا مردم را پای ماهواره، رسانه‌های خارجی و تلفن همراه میخکوب کرد و حواشی و نقاط زائد این فضاها را آشکار ساخت و حتی خیلی از کسانی که به دور از چشم اعضا خانواده مرتکب خلاف و بزه می‌شدند، در دوره کرونا به عنوان یک معلم بد در بین اعضای خانواده ظاهر شدند و رفتارشان الگوی دیگر اعضای خانواده قرار گرفت.
به گفته این مدرس علوم اجتماعی، امروز وظیفه همه فعالان اجتماعی و مسؤولان شناسایی این آموزش‌های غلط و اطلاع رسانی درست به مردم است.
دانلود رایگان فیلم‌ها و سریال‌های خارجی
سجاد یوسفی فیلمساز و کارگردان قزوینی به خبرنگار ایرنا گفت: اگرچه دولت تصمیم گرفت با اعطای اینترنت رایگان مردم را در خانه نگهدارد، اما این اقدام به همان میزان که موثر بود، تبعات منفی نیز به همراه داشت.
وی اضافه کرد: استفاده از اینترنت، آداب و گوشزدهای خاصی نیاز دارد چون سرکشیدن به همه جای اینترنت نه تنها مفید نیست، بلکه مخرب و ویرانگر است اما متاسفانه این مساله در ایام کرونا مورد غفلت واقع شد.
یوسفی با بیان اینکه یکی از پدیده‌هایی که در دوران کرونا دیده می‌شد، دانلود فیلم‌های خارجی بود، تصریح کرد: اگرچه دیدن فیلم به عنوان یک سرگرمی مناسب فرهنگی و مفید تلقی می‌شود، اما این موضوع روی همه فیلم‌ها صادق نیست و چه بسا خیلی از نوجوانان و جوانان با دانلود فیلم‌های با رده سنی بالاتر از خودشان، محتوایی را دریافت کردند که به ضررشان تمام شد.
یوسفی، فیلمساز: اگرچه دولت تصمیم گرفت با اعطای اینترنت رایگان مردم را در خانه نگهدارد، اما این اقدام به همان میزان که موثر بود، تبعات منفی نیز به همراه داشت.
این کارگردان به وضعیت سریال‌های نوروزی و فیلم‌های سینمایی تلویزیون پرداخت و گفت: سریال پایتخت و نون خ با طنزمایه اجتماعی توانستند مخاطبان بسیاری را به سمت خود جذب کنند اما متاسفانه یک عده به جای حمایت از این سریال‌ها که تولید داخلی بود، مدام آنها را به بوته نقد گذاشتند، درحالی که اگر همین سریال‌ها بیشتر می‌شد، مخاطب فیلم و سریال خارجی با محتواهای نامناسب کاهش می‌یافت.
یوسفی ادامه داد: واقعیت این است که فیلم‌های سینمایی خوبی در تلویزیون پخش نمی‌شد و در همان روزهای ابتدای به جای پخش فیلم‌های طنز و مفرح برای خانواده، فیلم‌های درام و ناراحت کننده برای مردم به نمایش گذاشته شد که شاید مناسب روحیه این دوران نبود.
این فیلمساز قزوینی یادآور شد: تولید محتواهای داخلی حتی اگر با مشکلات فرهنگی بسیاری همراه باشد، به مراتب بهتر از محتواهای خارجی بوده و اثرپذیری آن روی جامعه هدف بالاتر است که این موضوع باید مورد توجه مسؤولان قرار گیرد.
تاسیس هیات اندیشه ورز برای تبعات اجتماعی پساکرونا
چندی پیش مریم بیدخام مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین از تشکیل هیات اندیشه ورز برای بررسی تبعات اجتماعی پساکرونا در استان خبر داده بود.
بیدخام تاکید داشت: تبعات اجتماعی ناشی از دوران کرونا باید با دقت و جزییات بیشتر مورد بحث و تبادل نظر قرار بگیرد تا بلکه بتوانیم در دوره پساکرونا به کاهش اثرات ناشی از آن اقدام کنیم.
هدایت الله جمالی پور استاندار قزوین نیز گفته بود که ستاد تبعات پساکرونا در استان قزوین با بررسی مسائل و مشکلات اجتماعی راه‌اندازی شده است.
نیم نگاه: بنابر اظهارات کارشناسان و فعالان حوزه اجتماعی و فرهنگی، آماده نبودن جامعه در مقابل حوادثی مانند کرونا باعث شد تا یکباره مسائل فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی کمرنگ جلوه کند و همه چیز روی رعایت مسائل بهداشتی متمرکز شود.
به نظر می‌رسد راه‌اندازی هیات‌های اندیشه ورز با هدف بررسی مشکلات و مسائل اخلاقی و اجتماعی دوران کرونا می‌تواند زمینه ساز تصمیمات مناسبی شود که البته لازم است در این نشست از صاحبنظران و فعالان حوزه‌های اجتماعی و مجازی نیز دعوت کرد.
سرمشق‌های سفید را می‌توان جایگزین سرمشق‌های سیاه دوران کرونا کرد و این مهم نیازمند همت جمعی مسؤولان و دلسوزان حوزه اجتماعی است.
