خبرگزاری مهر- گروه استان‌هاُ آرش صالحی: هنر انقلاب یک رویکرد فکری، اعتقادی و رفتاری در حوزه هنر است و هنرمند انقلاب نسبت به شرایط جامعه خود در زمان انقلاب، دوران صلح، جنگ و هر موقعیت دیگری که جامعه با آن درگیر است، عکس العمل های متناسب با آن شرایط را از خود نشان می‌دهد. هنرمند بر اساس تعهدی که احساس می‌کند؛ تعهدی که مبنای اعتقادات دینی هنرمند است و جهان بینی هنرمند را تشکیل می‌دهد، واکنش‌های متناسب با شرایط جامعه از خود بروز می‌دهد. ما از هنرمندی حرف می‌زنیم که معتقد است ما برای مردم کشور خودمان و برای مظلومان و مستضعفانی که در اقصی نقاط جهان هستند، احساس دلسوزی می‌کنیم و نسبت به سرنوشت آنها حساسیت داریم. هنرمند انقلابی باید درباره وضعیت زندگی این اقشار در سراسر دنیا حساس باشد و بداند این افراد در چه شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی می‌کنند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هنر ایرانی وارد عرصه تازه‌ای شد که در آن دیدگاه‌های اسلامی با فنون آفرینش هنری درهم آمیخت و در تمام ابعاد آن متجلی شد؛ به طوری که امروز تفکیک هنر ایرانی از هنر انقلابی کاری لغو و بیهوده جلوه کرده و هنر ایرانی امروز بخش زیادی از شکوه خود را مدیون نگاه انقلاب به هنر می‌داند.
از این زمان به بعد است که مجموعه فعالیت‌های هنری معطوف به باورهای انقلابی، دینی و مردمی در ابتدا با نگاه انسانی و بعدها با نگاه دینی و اجتماعی شکل می‌گیرد که می کوشد این باورها که از مجاری مختلف از جمله حوزه ادبیات به دستش می‌رسد را ابتدا ترجمه و سپس به آثار هنری تبدیل کند.
در نهایت هم گفتمانی تحت عناوینی چون هنر انقلابی پدید می‌آید که به رغم برخی نقصان‌ها، جلوه‌های آن را کما بیش در آثار هنرمندان کشور می‌بینیم. با این حال هنوز هم هنرمندان ما با مختصات هنر انقلابی آشنا نیستند و به تعریف جامع و مانعی از این هنر نرسیده‌اند.
هنر انقلابی محدود به دوره خاصی نیست
رضا باقرزاده مقدم، کارشناس ارشد سینما در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به دیدگاه‌های مختلف در مورد چیستی هنر انقلاب اسلامی گفت: برخلاف دیدگاه‌هایی که هنر انقلاب را به دوره ویژه‌ای در تاریخ اسلام محدود و یا به معنای زدودن ظواهر مبتذل و غیر شرعی از هنر تعریف می‌کنند، هنر انقلاب اسلامی، همان هنر ناب اسلامی است؛ اما هنری که متعلق به دوره خاصی از اسلام نبوده و هدفش فقط زدودن مظاهر غیراخلاقی از هنر نیست.
باقرزاده مقدمُ تغییر پیاپی گفتمان‌های رایج در دنیای اسلام را علت ایجاد دوره «فترت» و نبود ارزش‌های اسلامی در برخی آثار هنرمندان ایرانی، در دوره‌های مختلف تاریخی عنوان کرد و افزود: از دهه ۵۰ به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با دگرگونی گفتمان اسلامی مواجه نیستیم؛ بلکه این نوع گفتمان بار دیگر بازیابی می‌شود.
وی دیدگاه جهان وطنی، دفاع از مظلوم، مبارزه با استکبار و نژاد پرستی را از جمله ویژگی‌های گفتمان هنر انقلاب اسلامی دانست و ادامه داد: حیطه هنر و ادب عاشورایی، یکی از تجلی‌گاه‌های بارز هنر انقلابی است که عاشورا را در قامت مهمترین تلاش مسلمانان برای بازگرداندن گفتمان اصلی اسلام ترسیم می‌کند.
ضرورت تبیین گفتمان هنر انقلاب اسلامی
این پژوهشگر حوزه فیلم سازی با ذکر اینکه در همه رشته‌های هنری اعم از سینما، ادبیات، هنرهای نمایشی و موسیقی نیازمند تبیین گفتمان انقلاب اسلامی هستیم، گفت: باید گفتمان متداول در هنر کشور را مطابق با انقلاب اسلامی تغییر دهیم تا هنر نیز از این گفتمان الهام گرفته و در آینده هنر انقلابی ایران سبکی با ساختار و جهان‌بینی مشخص عرضه کند.
باقرزاده مقدم با تاکید بر اینکه هنر ایران پس از انقلاب اسلامی هنوز در حال «شدن» (رخ دادن) است، بیان کرد: با وجود افتخارات زیادی که هنرمندان ما طی سالیان پس از انقلاب کسب کرده‌اند، به صراحت نمی‌توان اذعان کرد که هنر انقلابی در همه ابعادی که برای آن تعیین کرده‌ایم، جلوه گری داشته است.
لزوم آموزش مبانی نظری هنر انقلاب
محمد اسدی، کارشناس هنرهای تجسمی نیز با یادآوری اینکه عبارت هنر انقلاب را زیاد شنیدیم، ولی تجلی آن را کم دیده‌ایم، به خبرنگار مهر گفت: بعد از ۴۲ سال که از انقلاب می‌گذرد، اگر معتقد به هنر انقلابی هستیم که بنده هم ادعا می‌کنم این نوع هنر وجود دارد، چرا امروز هنر انقلاب به عنوان یک مکتب جاری در محافل آکادمیک و دانشگاهی و جاهایی که سخن از هنر می‌رود، آموزش داده نمی‌شود؟
اسدی با بیان اینکه برای به وجود آمدن مکتبی هنری با بیانی متفاوت با آنچه که در غرب بوده، نیازمند تحول اجتماعی هستیم، اضافه کرد: پیش از انقلاب کار هنری را با نگاه به وضع روان شناختی هنرمند به عنوان یک کار اعتراضی و در زمانی که انقلاب در حال پیروز شدن بود، به عنوان یک حرکت همراه با مردم می‌بینیم. در جایی هم که هنر انقلابی وارد جنگ و دفاع مقدس می‌شود، تحت عنوان «هنر همراه و مدافع» یعنی به نیت امید بخشی با توده‌های مردم همراهی می‌کند و این همان کاری است که وعاظ و مداحان هم انجام می‌دادند.
وی با ذکر اینکه هنر انقلاب دوره بروزی دارد که پایه‌هایش قبل از انقلاب است، گفت: دوره‌ای که می‌توانیم در آن جنس ناب و خلوص واقعی هنر انقلابی را پیدا کنیم، از ۲ یا ۳ سال پیش از انقلاب شروع می‌شود و تا یکی دو سال پس از دوران دفاع مقدس هم ادامه پیدا می‌کند.
اسدی ادامه داد: در خلال این دوران یک بیان تصویری تازه در حوزه هنرهای تجسمی کشور نمایانده می‌شود که هیچ‌گونه زمینه‌های مطالعه شده قبلی ندارد و کاملاً خودجوش و واقعاً انقلابی بوده است؛ بیانی که بدون اتکا به هیچ نظام قدرتی شکل می‌گیرد، پیش می‌رود و به راه خود ادامه می‌دهد.
ادبیات انقلاب اسلامی؛ انگیزاننده و کنش پذیر
همچنین سعید عاشقی، شاعر قزوینی در گفت و گو با خبرنگار مهر با طرح این سوال که نقش و سهم ادبیات در پیدایش انقلاب اسلامی چقدر و چگونه بوده، گفت: واقعاً آثار ادبی و آن چیزهایی که شاعران و ادبا به زبان احساسی و عاطفی در بین سال‌های ۴۱ تا ۵۶ می‌گفتند، نقش انگیزاننده برای تغییرات بزرگ اجتماعی و فرهنگی را در جامعه ایفا کردند و البته به این پرسش مهم جز در پاره‌ای گفتارها و سخنرانی‌های کوتاه و آن هم به شکل اجمالی پرداخته نشده است.
عاشقی خاطرنشان کرد: به هر جهت نمی‌توانیم که نقش شعرایی مانند علی موسوی گرمارودی، حمید سبزواری یا کتاب‌های جلال آل احمد و پرویز خرسند و به ویژه خطابه‌های شورانگیز دکتر علی شریعتی را در روند پیروزی انقلاب اسلامی نفی کنیم و آثار اینها پیشینه و پشتوانه ادبیات انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.
وی افزود: ادبیات انقلاب اسلامی به حسب تاریخی بیشتر ادبیات گیرنده و ستاننده بوده تا ایجاب کننده و باید بگوییم که این ادبیات نبوده که از علل به وجود آمدن انقلاب اسلامی بوده، بلکه ادبیات انقلاب اسلامی یک جریان کنش پذیر و برآمده از حوادث سیاسی و فرهنگی روزگار خویش بوده است.
رویکرد تولیدی به جای تبلیغی
از سوی دیگر علی هوشمند، رئیس حوزه هنری استان قزوین هم با بیان اینکه رویکرد حوزه هنری این است که به جای کارهای ویترینی مانند برپایی همایش، به تولید بیشتر اثر بپردازد، به خبرنگار مهر گفت: در سال پیش رو به جای اینکه به فکر حجم آثار و تولید با تیراژ بالا باشیم، بیشتر به فکر تولید کیفی خواهیم بود و در حوزه هنر انقلاب تلاش می‌کنیم با همت هنرمندان ارزشی استان، به تولیدات فاخری در رشته‌های مختلفی مانند پویانمایی، نمایش، کتاب، ادبیات پایداری و هنرهای تجسمی دست یابیم.
هوشمند تصریح کرد: در واقع به جای تولید انبوه و تجاری، تولید نمونه‌های فاخر را به ویژه در حوزه‌های انیمیشن، نمایش و همین‌طور در حوزه کتاب خواهیم داشت و در واقع به جای اینکه کثرت بدهیم و مثلاً ۱۰ نمایش را حمایت کنیم، تلاش می‌کنیم یک یا ۲ نمایش خوب را تولید کنیم و به عبارتی قرار است کمیت را فدای کیفیت کنیم.
ظرفیت هنر انقلابی در جهش تولید جدی گرفته شود
اما انقلاب اسلامی که مجموعه‌ای از ارزش‌ها و باورهای نو را با خود به همراه آورد، گفتمان هنری ویژه خود را دارد که پس از گذشت بیش از ۴ دهه از وقوع آن، هنوز توسط دستگاه‌های فرهنگی و هنری به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میان هنرمندان و اهالی هنر تبیین و گسترش نیافته است.
ضمن اینکه هنر انقلابی می‌تواند در شرایط امروز و مشکلات اقتصادی جامعه کمک زیادی به رونق و جهش تولید کند؛ ظرفیتی که متأسفانه هنوز از سوی نهادهای متولی حوزه فرهنگ و هنر جدی گرفته نشده است.
هنر انقلاب یک هنر متعهد دینی و اجتماعی است و بر اساس این تعهد دینی و اجتماعی هم عمل می‌کند و در هر شرایطی عکس العمل خاص خود را دارد و به نظر می‌رسد در این عرصه تولید محتوای بر اساس آموزه‌های دینی و نیازهای مردم، حفظ استقلال، شناسایی و بهره گیری از هنرمندان متعهد و توانمند ضروری است و در صورتی که همه نقش آفرینان عرصه هنر انقلاب اسلامی به صورت همزمان تحت یک نقشه جامع و کامل عمل کنند می‌توان امیدوار بود که بتوان دیگران را با آثار هنری انقلاب اسلامی و تجلیات زیبا و هدایتگر آن آشنا کرد و در مسیر اهداف متعالی تعیین شده گام برداشت.
