آموزش صلح؛ بهترین نیکی ها

پایگاه خبری جماران- 

فغان ز جغد جنگ ومرغوای او                     که تا ابد بریده باد نای او

بریده باد نای اوو تا ابد                                  گسسته وشکسته پروپای او

زمن بریده کرد آشنای من                               کزاو بریده باد آشنای او

شراب او زخون مرد رنجبر                            وزاستخوان کارگر غذای او

تف سموم او زدشت ودر کند                         زجانورتفیده تا گیای او

                                                                                        ملک الشعرای بهار.

در میان نویسندگان رایج معمولا پدر صلح جهانی وحتی حقوق بشرراایمانوئل کانت فیلسوف آلمانی قرن 18 میلادی دانسته اند. لقب دادن کانت به این عنوان به خاطر تالیف رساله ایست  که در انگلیسی به (perpetual peace ) از متن آلمانی آن ترجمه کرده اندودر فارسی بنام صلح پایدار توسط  آقای  صبوری ترجمه  شده وبرخی برای این جمله  آرامش ابدی یا صلح جاویدان   آن ترجیح میدهند. این کتاب را کانت بعد از حمله فرانسه به امپراطوری پروس بودتالیف کرده ودقیقا تاریخ تالیفش شش سال قبل از مرگ اوست.

علت نامگذاری این عنوان رابرای کتاب ا ز جمله ای از کانت در متن کتاب روشن میشود که داستان جالبی است . در متن کتاب یکجا آمده است :

«مهمان خانه داری هلندی روزگاری این عبارت  طنز آمیز را با تصویری از یک گورستان بربلای تابلوئی که برسردرهتل نصب کرده بود چنین نگاشت: The land of perpetual peace )  )نمی دانیم این عبارت در مورد عموم انسان ها صادق است، یابه ویژه در مورد سران دولت ها با اشتهای سیری نا پذیرشان برای جنگ، یا تنها در مورد فیلسوفان که در رویای خوش صلح جاوید {یا آرامش ابدی} فرو می روند.-از متن کتاب»

ظاهراکانت از نامی که بر کتابش گذاشته نوعی طعن وشوخی در نظر داشته ولااقل اندکی بوی یاس وناامیدی میدهد .یعنی صلح پایدار جایش قبرستان است ومیان مردگان برقرارمیگرددنه زندگان. وبه دیگر سخن جنگ از لوازم ومقتضیات ماهیت بشری است . این نظررا البته برخی حکمای یونان باستان داشته اند که می گفتند بشرموجودی است زیادت طلب وهمین ویژگی اورا به جنگ وامیدارد.ولی به هرحال کانت به یقین اینگونه فکر نمی کرده وکتابش نشان میدهد که تلاشی است برای تحقق صلح جهانی.

ممکن است این سئوال مطرح شود که کانت چه کار ابداعی کرده که لقب پدر صلح جهانی برای اوثبت شدهدرحالیکه قبل از او در زمینه صلح کتابها ی مختلفی نوشته اند. مثلا گروسیوس هلندی که در اوائل قرن 17 میلادی میزیسته کتابی بنام صلح وجنگ نوشت وبه خاطر تالیف همین کتاب مغضوب پادشاه هلند قرار گرفت وبه زندان افتاد .

در باب علت تالیف کتاب حقوق جنگ و صلح در مقدمه این کتاب گروسیوس چنین نوشته است:

« دیدم که در سراسر عالم مسیحیت یک لجام گسیختگی  در جنگ حکم فرمایی می کند که حتی اقوام بربر می بایست از آن شرم داشته باشند. به علل به معنی و حتی بدون دلیل به اسلحه متوسل می شدند و هنگامی که اسلحه به دست می گرفتند، هیچ گونه احترام برای قوانین الهی و بشری قایل نبودند، عیناً مانند این که از آن لحظه مردم خودرا مجاز می دانستند که هر جنایتی که می خواهند مرتکب شوند، بدون اینکه به هیچ قیدی خود را پایبند بدانند». [2]

گروسیوس حقوق طبیعی را مطرح کرد والبته  قبل ازاو توماس آکوئیناس وبسیاری دیگر از فلاسفه مطرح کرده بودند. بنابراین چرا کانت را پدر صلح جهانی لقب داده اند؟

پاسخ این است که آری قبل از کانت  هم موضوع صلح وعدالت وامثال این گونه مفاهیم را بسیاری  مطرح کرده بودند ولی به هیچ وجه ساز وکاری را ارائه نداده بودند .نظامی را طراحی نکرده بود . کانت اولا ً کرامت ذاتی بشررا مطرح کرد وگفت کرامت از ذات حقیقت جوی بشر سرچشمه میگیرد هرچند که برخی به حقیقت نرسند ولی استعداد آن در تمام انسانها وجودداردوثانیا کانت به راه حلی  رسیده که یک راه حلی حقوقی است.او پیشنهاد تشکیل سازمانی راکه چیزی شبیه سا زمان مللفعلی است مطرح می کند یعنی سازمانی از بیرون ناظر بر صلح جهانی باشد.گروسیوسدرهیچ جای از کتابش نظامی پیشنهاد نکرده بود.

رساله کانت به زبان اصلی او یعنی آلمانی است تالیف شده که البته در زمان فعلی به زبان های مختلف ترجمه شده  حدود 130 صفحه است . یکی از منتقدین کانت مینویسد به عدد صفحات این رساله ، در آلمان جنگ اتفاق افتاده است !!.

هیچ کس نمی تواند نقش سازمان ملل را در تحقق صلح منکر شود ولی از طرفی نمی توان گفت که با تشکیل سازمان ملل عفریت جنگ برای همیشه از میان جامعه بشریت رخت بربسته است.از پیام اقای دبیر کل سازمان ملل در روز جهانی صلح [3]کاملا پیداست که سازمان ملل خود متوجه شده است که تحقق صلح بدون کار فرهنگی امکان پذیر نمیباشد.ایشان نوشته بودند که ما باید سعی کنیم که فرهنگ صلح را در میان جوامع بالاببریم وانسانهارا علاقمند به صلح کینم .

من دراینجا می خواهم به نکته ای اشاره کنم وآن این است که مسئله توصیه به صلح وسلام ازمسلمات ادبیات اسلامی  ودرراس آن قران مجیداست . در قرآن مجید به عنوان یک اصل کلی آمده است که «الصلح خیر»[4] یعنی صلح ؛ بهترین نیکی هاست . «سلام »که به معنای صلح وآشتی است نامی از نامهای الهی[5] و شعار اسلامی در دنیا وشعار بهشتیان [6]است .در قرآن مجید سوره ای به عنوان سوره فتح یعنی پیروزی وجوددارد.این عنوان اشاره به قرارد صلح معروف به صلح حدیبیه است . صلحی که میان رسول الله(ص) با مشرکین مکه منعقد شد. قرآن مجید صلح را «پیروزی آشکار» خوانده است :

إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبیناً (فتح/1)

حقا که ما فتحى نمایان براى تو پیش آورده‏ایم (1)

حضرت حسن بن علی (ع) سبط اکبر رسول الله (ص) وامام دوم شیعیان برای جلوگیری از خونریزی با معاویه برغم آنکه حکومت اورا نامشروع میدانست صلح کرد. به نظر محققین تاریخ شیعی ، امام حسین(ع) حتی بعد از وفات امام حسن نیز به معاهده او پایبند بود و هیچ‌گاه بر خلاف اراده برادرش اقدامی نکرد .[7]

ولی نمی توان از این حقیقت چشم پوشید که منابع ادیان اعم ازاسلام ، مسحیت ویهودیت به دست هرکس بیفتد براساس طرز فکر خود تفسیر می کند. درقرون وسطی آنهمه خشونت بنام دین صورت گرفته وهم اکنون ما می بینیم عده ای در منطقه بنام دین مهمترین خشونت هارا مرتکب میشوند وزندگی را برای انسانها سخت ، دشواروبه جهنمی سوزان مبدّل ساخته اند. به یقین برای روحیات خشونت طلب دستاویزهائی برای تفسیرهای خشن از دین وجودداردکه برای اقناع خود ویا اسکات دیگران به آنها متوسل شوند.

 ما برای تحقق صلح باید ساز وکاری بیندیشیم که دین بهانه افرادی که باروحیه خشن پابه عرصه دین می گذارند وبنام دین خشونت میکنند قرارنگیرد. برای ترویج فرهنگ صلح خواهی وتحقق آرامش در جامعه ما باید از آموزش وپرورش آغاز کنیم واز همه وسائل به خصوص هنر استفاده کنیم  وکودکانرا مشتاق صلح ،مهربانی وتحمل ومدارا تربیت کنیم.

 جناب  آقای یونسی ، مشاور محترم زیاست جمهوری در سخنرانی خود فرمودند که ریاست محترم جمهوری ایران در شعار جهان بدون خشونت بسیار پابرجا هستند .استدعای من آنست که پیام مرا به عالیجناب ریاست محترم جمهوری برسانند که ایشان در کشورخودمان در کنار شعارصلح وعدم خشونت در جهان، که بسیار شعار قرانی وانسانی است ،  به مقامات ومسئولین تحت امر خود دستور بدهند که فرهنگ صلح دوستی ،آرامش وضد خشونت را در داخل کشور ترویج  نمایند وبرای تحقق آن تلاش کنند. به آموزش پروش دستور بدهند که با مشورت کارشناسان خبیر برای آموزش دادن صلح دوستی وآرامش ونیز حفظ محیط زیست طبیعی  به کودکان از کودکستان ودبستان طرحی خردمندانه تهیه نمایند وعملی سازند. به وزارت علوم ، تحقیقات وفناوری دستور بدهند برای اعتلای فرهنگ آرامش ،دوستی ومهربانی در درون دانشگاهها راههای مقتضی را مطالعه فرمایند. به وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی دستور بدهند که برای ترویج اینگونه مفاهیم مساعی جمیله خویش را معمول نمایند.برای بالا بردن فرهنگ این مفاهیم راههای مختلفی وجوددارد که حسب موردتفاوت میکند.

یکی ازراههای آن که شاید درراس باشد راه هنر است .اصولا ارتقای هنر در کشور رابطه مستقیم دارد با تقلیل جنایت واعتیاد وامثال آنها . اگر از هنر مندان کشورمان بخواهیم که درراههای رفع روحیه خشونت کار کنندمن مطئنم که فرزندان این سرزمین آماده هرگونه تلاش وابداع ونوآوری هستند.با کمال تاسف روان جامعه ما عبوس وخشن شده است . درجرائد وخیابانها همه روزه نمونه های زیادی می بینیم که دواتومبیل به خاطر عدم گذشت ودادن حق تقدم به دیگری کارشان به نزاع کشیده وبا تلخ گوئی به روی هم پنجه  وحتی گاهی طپانچه کشیده اند .

ما از صدا وسیما می خواهیم که اگر صحنه دفاع مقدس را نشان میدهند وجان نثاریها وفداکاریهای خالصانه عزیزان ما را در دفاع از وطن اسلامی نشان میدهند صحنه های مهربانی ها وصمیمیتها وانسان دوستی های برگرفته از تعالیم وآموزه های دینی که درهمان میدان ها از آن ها دیده شده وواقعا آموزنده است نیز نشان دهد. ازآن گذشته فیلم هائی که برای سرگرمی مردم ساخته میشود با استفاده از هنر اسلامی لااقل برخی را به آموزش دوستی ،مهربانی ،آشتی ملی وصمیمیت  اختصاص دهدونه فقط صحنه های دروغین کشتار وخونریزی.

مسئولین محترم صدا وسیما باید توجه داشته باشند که دین اسلام مجموعه ای است کامل وهرگز نباید آنرا یک بعدی ارائه دهند .ارائه دادن یک بعدی دین عملی انحرافی بلکه خیانتی بزرگ است . دین اسلام مجموعه ای است که اگر یکسویش دفاع خونین ، فداکاری وجان نثاری است ، سوی دیگرآن مهربانی ، دوستی ، برادری ، ولایت به معنای محبت است. تا آنجا که امام باقر (ع) فرموده اند: هل الدین الا الحب -مگر دین جز دوستی چیزدیگری است ؟[8]  والسلام.