تردیدی نیست که زنان در طول تاریخ از جایگاه و منزلتی برخوردار نبوده اند و بسیار مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته اند. فرهنگ های منحط، آنان را به استثمار کشیده و هر ظلم و ستمی را بر آنها روا داشتند. در این میان از رفتار یونیان، چینی ها، رومیان و اعراب نشانه هایی در تاریخ به ثبت رسیده است. به عنوان مثال یونانیان زن را زاده شیطان می دانستند و او را در هیچ کاری دخالت نمی دادند و چون از او فقط به عنوان وسیله ای برای ارضای خود استفاده می کردند بنا بر این زن مانند یک کالا مورد داد و ستد قرار می گرفت.
چینی ها نیز بر این باور بودند که دختر زاده شیطان است و پسر زاده خدا و آن هنگام که دختری متولد می شد به والدینش تسلیت می گفتند و اعراب نیز که جای خود دارد آنان نوزاد دخترشان را مایه ننگ و ذلت می دانستند و با به دنیا آمدن او، یا سرش را می بریدند یا زنده به خاکش می سپردند یا...
و اسلام در عصری و در جامعه ای ظهور و بروز پیدا کرد که با فرزندان دخترشان اینگونه رفتار می کردند و حال آنکه حضرت ختمی مرتبت (ص) آمده بود تا به آنانی که رنگ، نژاد، مردگان و مال و ثروت را از ویژگی های ممتاز خود می دانستند بفهماند که تنها مایه برتری آدمیان نسبت به یکدیگر تقوای الهی است و نه چیز دیگر آنجا که در قران کریم می فرماید: یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوبا وقبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقاکم[1]؛ ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، گرامی ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست و این خود از بالاترین برنامه های اسلام بود که آن را به عنوان سرآمد دین ها قرار داد و ثابت کرد که زن و مرد بودن مایه برتری نیست و تنها ملاک اسلام، تقوا و فضایل اخلاقی و معرفتی است.
از سویی دیگر با آموزه های حضرت رسول (ص) اثبات شد که هدایت تشریعی به صورت عام است و همه نوع بشر را شامل می شود و جنسیت بردار نیست آنجا که قران می فرماید: انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا[2]؛ ما راه راست را به او نشان دادیم خواه شکرگزار باشد یا ناسپاس.
در همین رابطه استاد شهید مرتضی مطهری چنین آورده است: اسلام در سیر من الخلق الی الحق یعنی در حرکت و مسافرت به سوی خدا هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست.[3] و تاریخ با ارائه نمونه های بسیار در این زمینه، گواه صادقی بر این مدعاست که برای پیمودن راه ترقی و تکامل میان زن و مرد هیچ تفاوتی وجود ندارد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) زن را رکن مهم خانواده می داند و چنان جایگاهش را ارزشمند تلقی می کند که تلاش مرد برای حفاظت از خانواده را مانند جهاد در را خدا عنوان می کند.
و نیز آن حضرت احترام ویژه ای برای زن قائل بودند و درباره محبت و مهربانی به آنان تاکید و سفارش می کردند و می فرمودند: من از دنیای شما سه چیز را دوست دارم که عبارتند از: عطر، زن و نماز که نور چشم من است.[4]
از دیگر موارد ظالمانه ای که تا پیش از ظهور اسلام در تاریخ به چشم می خورد نبود حق مالکیت برای زن؛ و به شمار آوردن او در ردیف سایر ارثیه های مرد بود تا جایی که حتی در اروپای به ظاهر متمدن و مترقی که داعیه دفاع از حق زن را نیز سر می دهد تا همین یک قرن پیش هیچ حقی برای زن قائل نبودند حال آنکه اسلام در 1400 سال پیش با قرار دادن حقوق شایسته موجب تعالی شخصیت و جایگاه آنان شده است آنجا که در قرآن کریم می فرماید:
ولهن مثل الذی علیهن بالمعروف[5] و برای زنان همانند وظایفشان حقوق شایسته است یا آنجا که می فرماید: للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء مما اکتسبن؛[6] برای مردان از آنچه به دست می آورند بهره ای است و برای زنان نیز از آنچه کسب کرده اند بهره ای است.
حضور زن در جامعه و مشارکت در فعالیت های سیاسی اجتماعی و فرهنگی از دیگر احکام مترقی اسلام است که در جامعه ظهور و بروز پیدا کرد. در زمان رسول اکرم (ص) برخی از اصحاب، زنان را از آمدن در اجتماع منع می کردند و چون این خبر به ایشان رسید، فرمودند: انه لقد اذن لکن ان تخرجن لحوائجکن؛ همانا خداوند به شما زنان اجازه داده است که برای برطرف کردن حاجت های خود از خانه خارج شوید. یا آن هنگام که حضرت بعد از فتح مکه وارد آن شهر شدند زنان برای بیعت با ایشان به حضورشان می رسیدند.
اسلام همچنین برای آزادی زن، تربیت و تعلیم فرزندانش و نقش او در زندگی خانوادگی اهمیت ویزه قائل است که هر کدام از آنها بحث بیشتری را می طلبد و در این مجال اندک نمی گنجد.
کوتاه سخن آنکه، حضرت رسول خاتم (ص) با رفتار ویژه و متفاوتی که فراتر از رفتار یک پدر نسبت به دختر خود بود، جایگاه و مقام و منزلت زن را در جامعه زمان خود و بعدها در هر عصر دیگری به خوبی نشان دادند و اینها همه حکایت از آن دارد که زن ریحانه ای است که خداوند او را برای بقای نسل بشر و تکامل و ترقی اش آفریده است و در طول تاریخ چه بسیارند مردانی که رشد و بالندگی خود را مدیون همراهی و همقدمی بانویی شایسته هستند.
- سوره حجرات آیه 13.
- سوره انسان آیه 3.
- مجموعه آثار شهید مطهری؛ ج 19، ص 133.
- بحار الانوار؛ ج 27، ص 73.
- سوره بقره، آیه 228.
- سوره نساء، آیه 32.
