«آیت الله سیدمحمد موسوی بجنوردی» چهره نام آشنایی برای اهالی فقه و فقاهت است ، در سیاست و قضاوت سررشته دارد و یار و همراه امام امت بوده است . با«آیت الله موسوی بجنوردی» در باب زمینه های به خطر افتادن جمهوری اسلامی گفتگو نمودیم. آیت الله در این گفت وگو که در دفتر ایشان در پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی انجام گرفت، از جمهوری اسلامی سخن گفت .نگاه امام در این خصوص را تشریح کرد و"اسلام "و "مردم" را دو واژه اصلی ادبیات سیاسی امام برشمرد و تاکید داشت که نظام بر مبنای این دو رکن با قدرت به راه خود ادامه خواهد داد. آیت الله سیدمحمد موسوی بجنوردی در گفت و گو با پرتال امام خمینی(س) رفتار بر اساس قوانین اسلام و برخورداری از حقوق متقابل اسلامی را نماد اسلامیت و کسب اعتبار توسط مشارکت مردم را نماد جمهوریت نظام دانست. وی در بخش های مختلف گفت و گو، الگوی جمهوری اسلامی را حکومت عدل امیرالمومنین(ع) بر شمرد و ضمن یادآوری اعتقاد راسخ امام خمینی به این مفهوم، تمام احکام اسلام را در پرتو عدالت اجتماعی عنوان می نماید. در پایان گفتگو نیز از انتخابات به عنوان بیعت مدرن و عاملی جهت مشروعیت بخشیدن به حاکمان یاد و آن را اعتبار مناسبی برای نظام خواند.
گفت و گو با وی را با هم می خوانیم :
حضرت امام در وصیت نامه خود تاکید مستقیمی بر جمهوری اسلامی به عنوان رمز بقای انقلاب اسلامی دارند و این دو واژه را رمز پیروزی نظام می دانند. لطف بفرمایید در ابتدای بحث این موضوع و نوع نگاه حضرت امام را تبیین بفرمایید.
حضرت امام به اسلامیت نظام و جمهوریت نظام اهمیت زیادی می دادند. جمهوریت نظام اعتبار خود را از مشارکت مردم به دست می آورد. یعنی همه مردم باید در امر حاکمیت مشارکت داشته باشند و حکومت از دل مردم و از قلب مردم برخاسته باشد. اسلامیت هم این است که رفتار و قوانین ما اسلامی باشد. اسلامیت این است که برخورد حکومت با مردم و برخورد مردم با حکومت اسلامی باشد و از حقوق متقابل برخوردار باشند. همه این موارد باید بر اساس اسلام باشد یعنی همانی که خداوند تبارک و تعالی از ما خواسته است. دلیل این امر هم از آنجا ناشی می شود تا بتوانیم عدل علی (ع) را در جامعه پیاده کنیم. ما یک عمر شعار می دادیم که اگر انقلاب اسلامی شود عدل علی (ع) را در جامعه پیاده می کنیم. اکنون باید این معنا عملی گردد. به گونه ای شود که عدالت اجتماعی در تمامی شئون حاکم باشد و تمامی برخوردها بر اساس آن انجام گیرد. لذا همواره تاکید امام بر این بود که باید نظام ما در عین اسلامیت، جمهوریت هم باشد. معامله کارگزاران با مردم و حقوق متقابل بین مردم و کارگزاران همواره باید بر اساس عدل علی (ع) استوار باشد. آن مدینه فاضله وقتی می توانیم بگوییم پیاده می شود که به حق عدل علی (ع) را در جامعه پیاده کرده باشیم. خواسته حضرت امام، چه زمانی که در نجف بودند، چه موقعی که در پاریس حضور داشتند و به طور مشخص بعد از پیروزی انقلاب، جمهوری اسلامی است. جمهوریت به اعتبار رای مردم و مقبولیت مردم. اسلامی هم این است که احکام باید بر طبق موازین شرع مقدس باشد. اساسا جمهوری اسلامی به این معنا یعنی مردم در امر حکومت و حاکمیت مشارکت داشته، مدافع نظام باشند و در پرتو آن و برای اعتلای اسلام فعالیت کنند. کما اینکه در هشت سال دفاع مقدس با اینکه شرق و غرب عالم بر علیه ما بود، اما چون ملت و مردم مدافع نظام و امام بودند، دیدیم که آخرالامر ما پیروز شدیم. بنابراین زمانی که مردم در امر حاکمیت حضور فعال داشتند و مدافع آن بودند، برای این نظام هیچ گاه شکستنی نیست و هیچ نیرویی نمی تواند آن را از بین ببرد. این از خصوصیات نظام جمهوری اسلامی می باشد که با وجود حوادث عجیبی همچون کودتاها، توطئه ها و دخالتهای متعدد، که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون بر ما آمده، همواره پیروز بوده است. دو عامل سبب این پیروزی بوده است؛ یکی اتکایی که کارگزاران و مردم به خدا و نیروی لایزال ذات باریتعالی داشتند و دیگری ایستادگی ملت ایران پشت نظام به عنوان مدافعان آن است. باید سعی کنیم این حالت همیشه باقی باشد. یعنی همواره بر این اعتقاد باشیم که تمام قوا دست خداست و هر چه هست از اوست. بنابراین همیشه باید به خدا توکل کرد. همچنین بر این معنا معتقد باشیم که باید در راه خدا و برای اعتلای کلمه حق و دین خدا حرکت کنیم. این اولین هدف است. هدف دوم هم این است که باید مردم پشت سر نظام و مدافع آن باشند. این دو عامل اگر وجود داشت هیچ نیرویی نمی تواند نظام ما را شکست دهد. چون نیروی خدا پشت این نظام است. وقتی نیروی خدا پشت نظام است، قدرت خدا بالای همه نیروها است و همه قدرتها در مقابل قدرت خدا هیچ هستند. آن قدرتی که لایزال است و فوق همه قدرتها است، آن قدرت ذات باریتعالی است. ما باید به این معنا اهمیت زیادی بدهیم. لذا امام در صحبتهای خود دو واژه را بیشتر به کار می برند: اسلام و مردم. اسلام و احکام آن باید همیشه نصب العین ما باشد و می بایست طوری عمل کنیم که همه مردم پشت سر این نظام باشند. این دو عامل اگر همواره وجود داشت، نظام ما هم همیشه باقی است و هیچ ابرقدرتی توان شکست این نظام را ندارد. همه باید بدانند در هر نظامی که سران نظام و مردم اتکایشان به خدا است و با هم اتحاد و یگانگی دارند این ملت پیروز می شود. این از مسلمات و وعده الهی است. واقعیت خارجی هم این است که این نظام همیشه پیروز خواهد بود. تمام سعی ما باید این باشد که هیچ گاه خدای نکرده از خط اسلام و توکل به خدا منحرف نشویم و همیشه کاری کنیم که مردم پشت سر و حافظ نظام باشند.
در صحبتهای حضرت امام همواره این تاکید وجود دارد که اعمال مسئولین نظام جمهوری اسلامی به گونه ای باشد که مکتب اسلام دچار تزلزل نگردد. این اندازه تاکید در کلام امام از کجا ناشی می گردد و چه راهکاری برای جلوگیری از این تزلزل وجود دارد؟
کارگزاران نظام باید برای مردم الگو و آئینه نظام باشند. یعنی زمانی که مردم به کارگزاران نگاه می کنند ایشان معرف نظام باشند. لذا می بینیم در نظام‌هایی که الهی است و اتکا به دین دارد همیشه کارگزاران آینه نظام اند. و این مساله در حکومت علی بن ابیطالب (ع) تبلور می‌کند. در حکومت مولا امیرالمومنین (ع)، حضرت طوری عمل می‌کرد که پایین ترین فرد جامعه نیز مشاهده می نمود که علی در زندگی، پوشش و کردار از او پایین تر است. لذا حکومتی که چنین فردی در راس آن است، همه مردم فدوی این نظام هستند و برای آن جانشان را هم فدا می کنند. باید این را بدانید امروز الگوی نظام ما مولا امیرالمومنین است. چون ما از ابتدای انقلاب هم داد می زدیم عدل علی(ع). خوب! باید واقعا این را به عینیت برسانیم که حکومت ما حکومت عدل علی و عدالت اجتماعی در جامعه حاکم است. به این معنی که تبعیض نمی کنیم و همه در حقوق عمومی جامعه مساوی هستند. در حقوق عمومی هیچ فرقی بین هیچ کس نیست. این معنا را باید کاری کنیم عینیت پیدا بکند تا اینکه بتوانیم بگوییم پیرو خط مولا امیرالمونین هستیم. اگر این کار را انجام دادیم، هیچ قدرتی توان مقابله با ما را ندارد؛ چون این وعده الهی است..!S1!
حاج آقا! چگونه می توانیم به این عدالت اجتماعی دست پیدا کنیم؟
تمام مقررات اسلام اگر کاملا عمل شود بر اساس عدل اجتماعی است. زیر بنای احکام اسلام عدالت است. ما یک قاعده داریم به نام قاعده عدالت. خود امام هم به این معنا - قاعده عدالت - خیلی اعتقاد داشت. یعنی تمام احکام اسلام در پرتو عدالت اجتماعی است. اساس عدل است. در قرآن هم می گوید: « و ان تحکموا بالعدل» یعنی در زمان صدور حکم هم باز مساله بر مبنای عدل است. اساس عدل و عدالت است. زمانی که الگوی ما اسلام و حکومت علی (ع) باشد، این عین عدالت است. اگر در نوع حکومتداری، برخورد با مردم و استفاده مردم از بیت المال و اموال عمومی همان کاری را که مولا امیرالمومنین انجام می داد، اجرا شود، همان گونه که حاضر نبود به برادرش بیش از آن مقداری که به بقیه می دهد بپردازد؛ معلوم است چنین نظامی عین عدالت اجتماعی است. جرج جورداق در این باره می گوید: «قتل علی بشدة عدله» مولا علی از شدت عدالتی که داشت، شهید شد. این حکومت، حکومتِ جاویدان است. حکومتی بر اساس عدالت اجتماعی و در تاریخ هم همیشه جاویدان خواهد بود.
امام همواره بر اسلام و جامعه اسلامی تاکیدی همیشگی دارند. مخصوصا نسبت به مسئولین تاکید داشتند کاری نکنید که بگویند آقا اسلام چنین است و می فرمایند الان که جامعه ما اسلامی شده، اگر کار اشتباهی انجام دهیم همه چیز را بر آن مبنا می ببینند. زمینه هایی که جمهوری اسلامی را به خطر می اندازد و به این نگرانی های حضرت امام نزدیک می کند، چه مواردی می تواند باشد؟
ببینید! کارگزاران نظام باید بر اساس همان باورهای اسلامی عمل کنند. یعنی کاملا حقوق حکومت با مردم و حقوق متقابل مردم با حکومت را رعایت نمایند. این مسائل کاملا باید مراعات شود. باز هم اصرار می کنم اساس تمام این برخوردها باید بر اساس عدالت اجتماعی باشد چون موضوعی که اسلام به آن اهمیت می دهد و به عنوان اصل می باشد، مسئله عدالت اجتماعی و عدل است. همان گونه که اشاره کردم قرآن می گوید « و ان تحکموا بالعدل». در حکم و قضاوت اساس عدالت است. پس می بایست بدانیم الگوی امروز ما در باب حکومت سیره رسول الله و سیره علی بن ابیطالب (ع) است؛ «و لکم فی رسول الله اسوة حسنة» اسوه ما رسول الله است. الگوی ما رسول الله و مولا امیرالمومنین است. زیرا اسوه حکومت و عدالت حقیقی در زمانی پیاده گردید که علی بن ابیطالب (ع) حاکم مسلمین شد. باید او را الگوی خود قرار دهیم. اگر علی (ع) و عدل او را الگو قرار دادیم آنگاه اسلام و عدالت اجتماعی را پیاده کرده ایم.
اگر این سیره اجرا نشود چه اتفاقی می افتد؟
آنگاه معلوم می شود که ما فقط شعار می دهیم. باید شعار مقرون با شعور باشد. شعار وقتی ارزش پیدا می کند که با شعور باشد. پس از انقلاب شعار امام و شعار نظام همه بر اساس شعور بود. یعنی بر اساس پیاده کردن عدالت اجتماعی در حکومت و الگو قرار دادن حکومت عدل علی (ع). این معنای واقعی نظام جمهوری اسلامی است. پس باید حواسمان جمع باشد. کارگزاران باید حواسشان جمع باشد که بر اساس حکومت عدل علی (ع) عمل کنند. اگر عمل کردند، مردم می گویند که الگوی حکومت عدل علی (ع) پیاده می شود. اگر خدای نکرده هر کس از این راه تخطی کند، از هدف اصلی بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی که پیاده کردن اسلام و عدل علی (ع) در حکومت جمهوری اسلامی ایران بود، تخطی کرده است.
اما ایشان یک سری نگرانی هایی را مطرح می کنند که این جامعه و در کل جمهوری اسلامی به خطر بیافتد. چه زمینه هایی وجود دارد که این نگرانی ها را تشدید می کند؟
اگر کارگزاران ما همیشه فقط اتکاشان به خدا باشد و به قدرت دیگری نباشد و فقط در طریق اسلام حرکت کنند و در خدمت به مردم طوری عمل نمایند که مردم همه فدایی و پشتیبان نظام باشند، معلوم است چنین نظامی هیچ وقت سرنگون نمی شود و همیشه پیروز است. سعی ما باید بر این باشد، این دو عامل را همیشه نصب العین خود قرار دهیم.
در نظام علوی ما با تاکید مولا بر حقوق مردم نسبت به حکومت و حقوق حکومت در قبال مردم رو به رو می باشیم. درباره این موضوع و نوع کارکردش در نظام جمهوری اسلامی هم توضیحی بفرمایید.
حکومت حقوقی بر مردم دارد: اطاعت، عمل به قوانین و مقررات که خودسرانه کارهایی را انجام ندهند. آنطرف هم مردم حقوقی بر کارگزاران دارند که آنها هم باید عدالت اجتماعی را عمل کنند، تبعیض نکنند و همه از اموال عمومی به طور مساوی برخوردار باشند. امتیازی برای بعضی قائل نشویم و به همه مساوی داده شود. این کار اگر انجام شد، همیشه مردم به کارگزاران خوشبین هستند و کارگزاران هم در کارهایشان موفق می شوند و این نظام همواره نظام موفقی است.
اجازه دهید به بحث جمهوریت نظام نیز بپردازیم. امام همواره بر مردم به عنوان پشتیبان حکومت جمهوری اسلامی تاکید دارند و در واقع نظام را متعلق به مردم می دانند. همواره هم به انتخابات به عنوان نماد جمهوریت نظام اشاره مستقیم می نمایند. اساسا انتخابات از دیدگاه امام چیست؟
ببینید! سابق مساله بیعت مطرح بود. به نظر من بیعت مدرن، امروز در انتخاب تجلی می نماید. امروز انتخابات همان بیعت مدرن است. وقتی مردم کسی را انتخاب می کنند مثل همان بیعتی است که سابق می کردند یعنی این فرد یا گروه را به این منصب قبول دارند و از او می خواهند تمام وظایفش را طبق موازین قانونی که بر عهده اش گذاشته شده، انجام دهد. این موضوع به فرد یا گروه منتخب، مشروعیت می دهد و برایش قدرت می آورد. چون حکومت و مدیریت پدیده قدرت است و قدرت پدیده انتخاب. پس با انتخاب مردم، قدرت برای منتخب به وجود می آید و می تواند در جامعه مدیریت پیدا کند. پس این قدرت باید همیشه باقی باشد. یعنی مقبولیت همیشه باشد و اینها همه از انتخابات پدید می آید که سابق از راه بیعت بود. حالا ما می توانیم بگوییم انتخاباتی که ما داریم مثل همان بیعت سابق است. امام از دیدگاه اسلام به انتخابات نگاه می کنند. ما در اسلام مساله بیعت داریم و امروز بیعت مدرن در انتخابات تجلی پیدا می کند.
سوالی که در رابطه با این موضوع پیش می آید این است که چگونه می توان این نماد و این تعلق را حفظ نمود و حس اعتماد در مردم ایجاد کرد؟
من دلم می خواهد که همه صحبت ها و اعلامیه های امام بررسی شود. بیشترین کلمه ای که حضرت امام به کار برده چه کلمه ای است؟ به عقیده من دو واژه را ایشان بیش از همه واژه ها به کار برده اند. یکی اسلام است یکی مردم.
و می فرمایند این رمز جمهوری اسلامی است ...
در مورد اول باید اساس برای ما در همه حرکات، سکنات و عملکردها بر اساس اسلام باشد. همچنین مشارکت مردم در امر حاکمیت و حکومت که همان جمهوریت نظام است نیز باید حفظ گردد. امام به این دو فعل اهمیت بسیاری می دادند و اصلا نظام ما بر همین موارد استوار است. شما ببینید چند انتخابات از اول پیروزی انقلاب تا الان انجام شده است. در هیچ نظامی شما اینقدر انتخابات نمی بینید. یعنی هر کاری که قرار است انجام شود باید با ملت مشورت کرد و در همین راستا از ملت رای گرفته شد. لذا ما می توانیم بگوییم که نظام جمهوری اسلامی ایران از بطن رای مردم و از دل مردم برگزیده شده است و باید آن را هم چنان نگه داریم. یعنی حدوثا و بقائا حکومتی برگرفته از بطن مردم و از خود مردم و از قلب مردم. این باید ابقاء شود و اگر این کار را انجام دهیم، اهداف حضرت امام را پیاده کرده ایم.
گفت و گو با وی را با هم می خوانیم :
حضرت امام در وصیت نامه خود تاکید مستقیمی بر جمهوری اسلامی به عنوان رمز بقای انقلاب اسلامی دارند و این دو واژه را رمز پیروزی نظام می دانند. لطف بفرمایید در ابتدای بحث این موضوع و نوع نگاه حضرت امام را تبیین بفرمایید.
حضرت امام به اسلامیت نظام و جمهوریت نظام اهمیت زیادی می دادند. جمهوریت نظام اعتبار خود را از مشارکت مردم به دست می آورد. یعنی همه مردم باید در امر حاکمیت مشارکت داشته باشند و حکومت از دل مردم و از قلب مردم برخاسته باشد. اسلامیت هم این است که رفتار و قوانین ما اسلامی باشد. اسلامیت این است که برخورد حکومت با مردم و برخورد مردم با حکومت اسلامی باشد و از حقوق متقابل برخوردار باشند. همه این موارد باید بر اساس اسلام باشد یعنی همانی که خداوند تبارک و تعالی از ما خواسته است. دلیل این امر هم از آنجا ناشی می شود تا بتوانیم عدل علی (ع) را در جامعه پیاده کنیم. ما یک عمر شعار می دادیم که اگر انقلاب اسلامی شود عدل علی (ع) را در جامعه پیاده می کنیم. اکنون باید این معنا عملی گردد. به گونه ای شود که عدالت اجتماعی در تمامی شئون حاکم باشد و تمامی برخوردها بر اساس آن انجام گیرد. لذا همواره تاکید امام بر این بود که باید نظام ما در عین اسلامیت، جمهوریت هم باشد. معامله کارگزاران با مردم و حقوق متقابل بین مردم و کارگزاران همواره باید بر اساس عدل علی (ع) استوار باشد. آن مدینه فاضله وقتی می توانیم بگوییم پیاده می شود که به حق عدل علی (ع) را در جامعه پیاده کرده باشیم. خواسته حضرت امام، چه زمانی که در نجف بودند، چه موقعی که در پاریس حضور داشتند و به طور مشخص بعد از پیروزی انقلاب، جمهوری اسلامی است. جمهوریت به اعتبار رای مردم و مقبولیت مردم. اسلامی هم این است که احکام باید بر طبق موازین شرع مقدس باشد. اساسا جمهوری اسلامی به این معنا یعنی مردم در امر حکومت و حاکمیت مشارکت داشته، مدافع نظام باشند و در پرتو آن و برای اعتلای اسلام فعالیت کنند. کما اینکه در هشت سال دفاع مقدس با اینکه شرق و غرب عالم بر علیه ما بود، اما چون ملت و مردم مدافع نظام و امام بودند، دیدیم که آخرالامر ما پیروز شدیم. بنابراین زمانی که مردم در امر حاکمیت حضور فعال داشتند و مدافع آن بودند، برای این نظام هیچ گاه شکستنی نیست و هیچ نیرویی نمی تواند آن را از بین ببرد. این از خصوصیات نظام جمهوری اسلامی می باشد که با وجود حوادث عجیبی همچون کودتاها، توطئه ها و دخالتهای متعدد، که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون بر ما آمده، همواره پیروز بوده است. دو عامل سبب این پیروزی بوده است؛ یکی اتکایی که کارگزاران و مردم به خدا و نیروی لایزال ذات باریتعالی داشتند و دیگری ایستادگی ملت ایران پشت نظام به عنوان مدافعان آن است. باید سعی کنیم این حالت همیشه باقی باشد. یعنی همواره بر این اعتقاد باشیم که تمام قوا دست خداست و هر چه هست از اوست. بنابراین همیشه باید به خدا توکل کرد. همچنین بر این معنا معتقد باشیم که باید در راه خدا و برای اعتلای کلمه حق و دین خدا حرکت کنیم. این اولین هدف است. هدف دوم هم این است که باید مردم پشت سر نظام و مدافع آن باشند. این دو عامل اگر وجود داشت هیچ نیرویی نمی تواند نظام ما را شکست دهد. چون نیروی خدا پشت این نظام است. وقتی نیروی خدا پشت نظام است، قدرت خدا بالای همه نیروها است و همه قدرتها در مقابل قدرت خدا هیچ هستند. آن قدرتی که لایزال است و فوق همه قدرتها است، آن قدرت ذات باریتعالی است. ما باید به این معنا اهمیت زیادی بدهیم. لذا امام در صحبتهای خود دو واژه را بیشتر به کار می برند: اسلام و مردم. اسلام و احکام آن باید همیشه نصب العین ما باشد و می بایست طوری عمل کنیم که همه مردم پشت سر این نظام باشند. این دو عامل اگر همواره وجود داشت، نظام ما هم همیشه باقی است و هیچ ابرقدرتی توان شکست این نظام را ندارد. همه باید بدانند در هر نظامی که سران نظام و مردم اتکایشان به خدا است و با هم اتحاد و یگانگی دارند این ملت پیروز می شود. این از مسلمات و وعده الهی است. واقعیت خارجی هم این است که این نظام همیشه پیروز خواهد بود. تمام سعی ما باید این باشد که هیچ گاه خدای نکرده از خط اسلام و توکل به خدا منحرف نشویم و همیشه کاری کنیم که مردم پشت سر و حافظ نظام باشند.
در صحبتهای حضرت امام همواره این تاکید وجود دارد که اعمال مسئولین نظام جمهوری اسلامی به گونه ای باشد که مکتب اسلام دچار تزلزل نگردد. این اندازه تاکید در کلام امام از کجا ناشی می گردد و چه راهکاری برای جلوگیری از این تزلزل وجود دارد؟
کارگزاران نظام باید برای مردم الگو و آئینه نظام باشند. یعنی زمانی که مردم به کارگزاران نگاه می کنند ایشان معرف نظام باشند. لذا می بینیم در نظام‌هایی که الهی است و اتکا به دین دارد همیشه کارگزاران آینه نظام اند. و این مساله در حکومت علی بن ابیطالب (ع) تبلور می‌کند. در حکومت مولا امیرالمومنین (ع)، حضرت طوری عمل می‌کرد که پایین ترین فرد جامعه نیز مشاهده می نمود که علی در زندگی، پوشش و کردار از او پایین تر است. لذا حکومتی که چنین فردی در راس آن است، همه مردم فدوی این نظام هستند و برای آن جانشان را هم فدا می کنند. باید این را بدانید امروز الگوی نظام ما مولا امیرالمومنین است. چون ما از ابتدای انقلاب هم داد می زدیم عدل علی(ع). خوب! باید واقعا این را به عینیت برسانیم که حکومت ما حکومت عدل علی و عدالت اجتماعی در جامعه حاکم است. به این معنی که تبعیض نمی کنیم و همه در حقوق عمومی جامعه مساوی هستند. در حقوق عمومی هیچ فرقی بین هیچ کس نیست. این معنا را باید کاری کنیم عینیت پیدا بکند تا اینکه بتوانیم بگوییم پیرو خط مولا امیرالمونین هستیم. اگر این کار را انجام دادیم، هیچ قدرتی توان مقابله با ما را ندارد؛ چون این وعده الهی است..!S1!
حاج آقا! چگونه می توانیم به این عدالت اجتماعی دست پیدا کنیم؟
تمام مقررات اسلام اگر کاملا عمل شود بر اساس عدل اجتماعی است. زیر بنای احکام اسلام عدالت است. ما یک قاعده داریم به نام قاعده عدالت. خود امام هم به این معنا - قاعده عدالت - خیلی اعتقاد داشت. یعنی تمام احکام اسلام در پرتو عدالت اجتماعی است. اساس عدل است. در قرآن هم می گوید: « و ان تحکموا بالعدل» یعنی در زمان صدور حکم هم باز مساله بر مبنای عدل است. اساس عدل و عدالت است. زمانی که الگوی ما اسلام و حکومت علی (ع) باشد، این عین عدالت است. اگر در نوع حکومتداری، برخورد با مردم و استفاده مردم از بیت المال و اموال عمومی همان کاری را که مولا امیرالمومنین انجام می داد، اجرا شود، همان گونه که حاضر نبود به برادرش بیش از آن مقداری که به بقیه می دهد بپردازد؛ معلوم است چنین نظامی عین عدالت اجتماعی است. جرج جورداق در این باره می گوید: «قتل علی بشدة عدله» مولا علی از شدت عدالتی که داشت، شهید شد. این حکومت، حکومتِ جاویدان است. حکومتی بر اساس عدالت اجتماعی و در تاریخ هم همیشه جاویدان خواهد بود.
امام همواره بر اسلام و جامعه اسلامی تاکیدی همیشگی دارند. مخصوصا نسبت به مسئولین تاکید داشتند کاری نکنید که بگویند آقا اسلام چنین است و می فرمایند الان که جامعه ما اسلامی شده، اگر کار اشتباهی انجام دهیم همه چیز را بر آن مبنا می ببینند. زمینه هایی که جمهوری اسلامی را به خطر می اندازد و به این نگرانی های حضرت امام نزدیک می کند، چه مواردی می تواند باشد؟
ببینید! کارگزاران نظام باید بر اساس همان باورهای اسلامی عمل کنند. یعنی کاملا حقوق حکومت با مردم و حقوق متقابل مردم با حکومت را رعایت نمایند. این مسائل کاملا باید مراعات شود. باز هم اصرار می کنم اساس تمام این برخوردها باید بر اساس عدالت اجتماعی باشد چون موضوعی که اسلام به آن اهمیت می دهد و به عنوان اصل می باشد، مسئله عدالت اجتماعی و عدل است. همان گونه که اشاره کردم قرآن می گوید « و ان تحکموا بالعدل». در حکم و قضاوت اساس عدالت است. پس می بایست بدانیم الگوی امروز ما در باب حکومت سیره رسول الله و سیره علی بن ابیطالب (ع) است؛ «و لکم فی رسول الله اسوة حسنة» اسوه ما رسول الله است. الگوی ما رسول الله و مولا امیرالمومنین است. زیرا اسوه حکومت و عدالت حقیقی در زمانی پیاده گردید که علی بن ابیطالب (ع) حاکم مسلمین شد. باید او را الگوی خود قرار دهیم. اگر علی (ع) و عدل او را الگو قرار دادیم آنگاه اسلام و عدالت اجتماعی را پیاده کرده ایم.
اگر این سیره اجرا نشود چه اتفاقی می افتد؟
آنگاه معلوم می شود که ما فقط شعار می دهیم. باید شعار مقرون با شعور باشد. شعار وقتی ارزش پیدا می کند که با شعور باشد. پس از انقلاب شعار امام و شعار نظام همه بر اساس شعور بود. یعنی بر اساس پیاده کردن عدالت اجتماعی در حکومت و الگو قرار دادن حکومت عدل علی (ع). این معنای واقعی نظام جمهوری اسلامی است. پس باید حواسمان جمع باشد. کارگزاران باید حواسشان جمع باشد که بر اساس حکومت عدل علی (ع) عمل کنند. اگر عمل کردند، مردم می گویند که الگوی حکومت عدل علی (ع) پیاده می شود. اگر خدای نکرده هر کس از این راه تخطی کند، از هدف اصلی بنیان گذار نظام جمهوری اسلامی که پیاده کردن اسلام و عدل علی (ع) در حکومت جمهوری اسلامی ایران بود، تخطی کرده است.
اما ایشان یک سری نگرانی هایی را مطرح می کنند که این جامعه و در کل جمهوری اسلامی به خطر بیافتد. چه زمینه هایی وجود دارد که این نگرانی ها را تشدید می کند؟
اگر کارگزاران ما همیشه فقط اتکاشان به خدا باشد و به قدرت دیگری نباشد و فقط در طریق اسلام حرکت کنند و در خدمت به مردم طوری عمل نمایند که مردم همه فدایی و پشتیبان نظام باشند، معلوم است چنین نظامی هیچ وقت سرنگون نمی شود و همیشه پیروز است. سعی ما باید بر این باشد، این دو عامل را همیشه نصب العین خود قرار دهیم.
در نظام علوی ما با تاکید مولا بر حقوق مردم نسبت به حکومت و حقوق حکومت در قبال مردم رو به رو می باشیم. درباره این موضوع و نوع کارکردش در نظام جمهوری اسلامی هم توضیحی بفرمایید.
حکومت حقوقی بر مردم دارد: اطاعت، عمل به قوانین و مقررات که خودسرانه کارهایی را انجام ندهند. آنطرف هم مردم حقوقی بر کارگزاران دارند که آنها هم باید عدالت اجتماعی را عمل کنند، تبعیض نکنند و همه از اموال عمومی به طور مساوی برخوردار باشند. امتیازی برای بعضی قائل نشویم و به همه مساوی داده شود. این کار اگر انجام شد، همیشه مردم به کارگزاران خوشبین هستند و کارگزاران هم در کارهایشان موفق می شوند و این نظام همواره نظام موفقی است.
اجازه دهید به بحث جمهوریت نظام نیز بپردازیم. امام همواره بر مردم به عنوان پشتیبان حکومت جمهوری اسلامی تاکید دارند و در واقع نظام را متعلق به مردم می دانند. همواره هم به انتخابات به عنوان نماد جمهوریت نظام اشاره مستقیم می نمایند. اساسا انتخابات از دیدگاه امام چیست؟
ببینید! سابق مساله بیعت مطرح بود. به نظر من بیعت مدرن، امروز در انتخاب تجلی می نماید. امروز انتخابات همان بیعت مدرن است. وقتی مردم کسی را انتخاب می کنند مثل همان بیعتی است که سابق می کردند یعنی این فرد یا گروه را به این منصب قبول دارند و از او می خواهند تمام وظایفش را طبق موازین قانونی که بر عهده اش گذاشته شده، انجام دهد. این موضوع به فرد یا گروه منتخب، مشروعیت می دهد و برایش قدرت می آورد. چون حکومت و مدیریت پدیده قدرت است و قدرت پدیده انتخاب. پس با انتخاب مردم، قدرت برای منتخب به وجود می آید و می تواند در جامعه مدیریت پیدا کند. پس این قدرت باید همیشه باقی باشد. یعنی مقبولیت همیشه باشد و اینها همه از انتخابات پدید می آید که سابق از راه بیعت بود. حالا ما می توانیم بگوییم انتخاباتی که ما داریم مثل همان بیعت سابق است. امام از دیدگاه اسلام به انتخابات نگاه می کنند. ما در اسلام مساله بیعت داریم و امروز بیعت مدرن در انتخابات تجلی پیدا می کند.
سوالی که در رابطه با این موضوع پیش می آید این است که چگونه می توان این نماد و این تعلق را حفظ نمود و حس اعتماد در مردم ایجاد کرد؟
من دلم می خواهد که همه صحبت ها و اعلامیه های امام بررسی شود. بیشترین کلمه ای که حضرت امام به کار برده چه کلمه ای است؟ به عقیده من دو واژه را ایشان بیش از همه واژه ها به کار برده اند. یکی اسلام است یکی مردم.
و می فرمایند این رمز جمهوری اسلامی است ...
در مورد اول باید اساس برای ما در همه حرکات، سکنات و عملکردها بر اساس اسلام باشد. همچنین مشارکت مردم در امر حاکمیت و حکومت که همان جمهوریت نظام است نیز باید حفظ گردد. امام به این دو فعل اهمیت بسیاری می دادند و اصلا نظام ما بر همین موارد استوار است. شما ببینید چند انتخابات از اول پیروزی انقلاب تا الان انجام شده است. در هیچ نظامی شما اینقدر انتخابات نمی بینید. یعنی هر کاری که قرار است انجام شود باید با ملت مشورت کرد و در همین راستا از ملت رای گرفته شد. لذا ما می توانیم بگوییم که نظام جمهوری اسلامی ایران از بطن رای مردم و از دل مردم برگزیده شده است و باید آن را هم چنان نگه داریم. یعنی حدوثا و بقائا حکومتی برگرفته از بطن مردم و از خود مردم و از قلب مردم. این باید ابقاء شود و اگر این کار را انجام دهیم، اهداف حضرت امام را پیاده کرده ایم.
کپی شد
