کسی حق ندارد با زندانیان بد برخورد کند خود امام هم می گوید شما اگر می خواهید کسی را اعدام کنید حق ندارید به او سیلی بزنید حق ندارید به او تعدی کنید. این در مورد همه صدق می کند فرق نمی کند چه سیاسی چه غیر سیاسی.
خلاصه گفت‌وگو با آیت الله شاهرودی :
متاسفانه تلاش ها برای عمل به توصیه های امام در زمینه باز بودن باب اجتهاد در نظام اسلامی کافی نبوده است
نباید با هر مصلحتی و بر اساس سلایق شخصی حکم خدا را عوض کرد
بسیاری از تبلیغات غرب بر علیه ایران سیاسی هستند
سعی کرده ایم مجازات اعدام زیر 18 صورت نگیرد
من تاکید داشتم کسی در بازداشت انفرادی نباشد ، این خلاف بود
زندان از مواریث طاغوت است
کسی حق ندارد با زندانیان بد برخورد کند خود امام هم می گوید شما اگر می خواهید کسی را اعدام کنید حق ندارید بهش سیلی بزنید حق ندارید بهش تعدی کنید.
پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران: با آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی فقیه بلندپایه و چهارمین قاضی القضات جمهوری اسلامی به گفت‌وگو نشستیم. بخش اول این گفت‌وگو با عنوان "پیشنهاد هاشمی شاهرودی برای تحقق وحدت" پیش از این منتشر شد. بخش دوم گفت‌وگوی ما با آیت الله هاشمی شاهرودی، بیشتر به دو موضوع اجتهاد و قضا اختصاص دارد. در این گفت‌وگو نظر وی را در مورد باز بودن باب اجتهادمی پرسیم. او اعتقاد دارد که نباید به علوم تولید شده در بلاد کفر بی توجهی کرد. از او در باره چند و چون اعدام، زندان در اسلام و حقوق زندانیان سیاسی می پرسیم. نظرات متفاوت قاضی القضات، آنجا اهمیت پیدا می کند که می گوید به لحاظ فقهی و اعتقادی با هر نوع زندان مخالف است و غیر از موارد استثنایی هیچ کس نباید زندانی شود اگر شد نباید با او بدرفتاری شود.
***
متاسفانه تلاش ها برای عمل به توصیه های امام در زمینه باز بودن باب اجتهاد در نظام اسلامی کافی نبوده است
پرسش نخست از آیت الله هاشمی شاهرودی رییس سابق قوه قضاییه این بود که با توجه به مفتوح بودن باب اجتهاد در نظام اسلامی، مفاهیم مدرن مانند حقوق بشر با چه مکانیزمی باید وارد قانون شده و نهادینه شوند؟
رییس سابق قوه قضاییه در پاسخ، ابتدا بر باز بودن باب اجتهاد تکید کرد چرا که "این امر در اصول فقه شیعه امتیاز این فقه بر فقه اهل سنت است که برکات زیادی داشته و دارد." او گفت : بالندگی ، تکامل و پویایی فقه و علوم اسلامی خیلی مفید بوده است و امام هم بر آن تکیه داشتند.برداشت های جدید از دین و نظریه پردازی در مقابل شبهات و حفظ میراث اسلامی در همه ابعاد مهم و وسیع از جمله نتایج باز بودن باب اجتهاد است مسائل نو در قالب افکار جدید مطرح می شود برخی اشکال و شبهه دارند که پاسخ می خواهد برخی هم فرازهای جدیدی هستند که در اجتهاد باز می شوند. این چشم اندازهای جدیدی که نیاز به حکم فقهی دارند باید استنباط بشوند. حکومت هم در فقه شیعه امر جدیدی است و مسائل جدیدی دارد و احکام خوش را می خواهد.
وی با بیان اینکه برای حل مسائل جدید باید سه گروه فقها، کارشناسان علوم مختلف و مجریان آشنا به مسائل با هم بنشینند و کار کنند، گفت: هم باید از علمای بزگ حوزوی و هم از نخبگان و اصحاب فکر در رشته های علوم روز استفاده بشود. برخی از مسائل جدید مشکل روشن نبودن حکم را دارند محتوا، حکم است وباید مجتهدان در مورد آن نظر بدهند. برخی هم مشکل قالب و نظم و نظام و شکل را دارندکه باید صاحب نظران رشته های مختلف پاسخ دهند و مدل سازی کنند.
"شکل دادگاه ها و مراحل دادرسی ، نهادهای مربوط به نظام اقتصادی و خیلی مسایل دیگر یکسری برنامه های اجرایی و عملیاتی می خواهد که خیلی آز انها نظر کارشناسی می خواهد و هم حکم فقهی. حکم حرمت ربا در احکام اسلامی آمده است ولی یک سیستم خاصی می خواهد که بر روی آن پیاده شود برای پیاده کردن این نوع عقود اسلامی باید از کارشناس های مربوط به سیستم بانکی استفاده شود. محض کار فقهی نمی تواند مساله را به نتیجه برساند باید همه این نکات را در نظر گرفت. امام که بحث باز بودن باپ اجتهاد را مطرح می کرد می خواست نخبگان و علما را دعوت کند در این نظام جدید میراث علمی خود را روی هم بریزند و پاسخ نیازهای نظام را پیدا کنند و حل کنند. "
وی با بیان اینکه بازنگری قانون اساسی به عنوان یک قانون مادر و اصل و اساس نظام، بخشی از موضوع اجتهاد در نظام است که البته نباید مدام تغییر یابد، گفت: در دنیا قانون اساسی خیلی دستخوش تغییر و تحول قرار نمی گیرد اگر آن دستخوش تغییر و تحول باشد ثبات نظام متزلزل می شود و هر چه دائمی تر و محکمتر باشد نظام محکم تر می بشود.
آیت الله شاهرودی تصریح کرد: امام در بحث تغییر و تحول قانون، بیشتر نظرش روی قوانین دیگر بود. ما در این سی سال خیلی بحث داشتیم سیستم ها را مدام توسعه دادیم ادغام کردیم. جای کار هم زیاد داریم. ما هنوز در این قسمت ها خیلی نیازمندیم من ده سال تجربه ریاست قوه را داشتم هنوز خیلی به اجتهادهای جدید، پویا ، دقیق و منجسم با نیاز روز و متکی به مبانی درست آن نیاز داریم.
وی با بیان اینکه تغییرات بر اساس مصلحت اندیشی نیست، گفت: نباید با هر مصلحتی و بر اساس سلایق شخصی حکم خدا را عوض کرد. تغییرات چارچوب دارد و امام به این چارچوب خیلی توجه داشت. منابع استنباطی و اجتهادی ما خیلی غنی است ادله ما باز است خیلی پر توان و پر پتانسیل است. برای همه مسائل جدید می شود پاسخ های خوب به دست آورد.
وی گفت:در اقتصاد، قضاوت، مسائل اجتماعی، تربیت، تولید علم، سیاست خارجی، روابط بین الملل و در همه مسائل می شود برنامه ها، سیستم ها و مدل های خوب پیدا کرد به شرطی که افراد فاضل در این قست ها کار کنند بزرگان و کارشناس ها که تجربه دارند مدل هایی را که در دنیا به دست آمده و تجربه شده بگیرند با دقت مطالعه کنند نگویند که چون مال غرب و یا ژاپن و کجا است و مال بلاد کفر است به درد نمی خورد.
این استاد حوزه اظهار داشت: فضلا، فقها ، علما و اساتید دانشگاه بنشینند یکی یکی بررسی کنند تا بهترین ها را به دست بیاورند . در مجلس هم قبل از اینکه بخواهند قانونی را تصویب کنند باید از این نظرات جدید استفاده کنند و بر پایه آنها قانون تصویب کنند. متاسفانه مرکز پژوهش های مجلس آنچنان قوی نیست که این کار را انجام دهد.
وی گفت: در اکثر مسائل کار بنیادی نشده است ما در مسائل بنیادی دچار مشکل اساسی هستم نگاه دنیای اسلام به ما است آنها چیزی ندارند چون نظام اسلامی ندارند همه آنها سیستم های بلاد کفر را در نطام خود کپی کرده اند. همه علما توجه شان به این است که نظام جمهوری اسلامی همه این مشکلات را حل کرده است. فکر می کنند که در همه چیز مدل کاملی داریم. البته ما نسبت به آنها چیزهایی مهم و اساسی داریم ولی نواقص زیادی هم داریم که خیلی نیازمندیم.
وی با این گفته که متاسفانه تلاش ها برای عمل به توصیه های امام در زمینه باز بودن باب اجتهاد در نظام اسلامی در عمل کافی نبوده است، گفت : برنامه وحدت حوزه و دانشگاه نتیجه مختصری داد اما بجایی نرسید. اسلامی کردن دانشگاه ها که 12 سال پیش رهبری انقلاب مطرح کردند به نتیجه نرسید. در این قسمت ها ما نیاز به کار بیشتر و با برنامه از پیش تهیه شده داریم.
باید یک نهادی درست کنیم که بطور مستمر در کنار نظام و انقلاب همه اینها را آماده کند مستندات را تهیه کند و هم دولت و هم مجلس و هم قوه قضاییه استفاده کنند، این کار حوزه و دانشگاه و مسوولینی است که آگاهند و به مسائل اشراف دارند.خیلی وقت است که بحث اقتصاد اسلامی را مطرح می کنیم اما هنوز اتفاقی نیفتاده است. فرصت های عظیمی در اقتصاد از دست می‌رود برخی کشورها از ما عقب تر بودند الان از ما جلو افتاده اند. باید بررسی کنیم که مشکل ما در کجا است آیا در احکام خلاء داریم یا در شکل و سیستم و مدل کار و یا در اجرا؟
سعی کرده ایم مجازات اعدام زیر 18 صورت نگیرد
رییس سابق فوه قضاییه در ادامه در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی جماران در خصوص اعدام زیر 18 سال و مسائل حقوق بشری مرتبط با آن گفت: بسیاری از تبلیغات غرب بر علیه ایران سیاسی هستند. نقض حقوق بشر در کشورهای دیگر به کثرت و شدت وجود دارد آنها را نه مورد اتهام قرار می دهند و نه در مورد آنها تبلیغات می کنند. برخی کشورها حتی حقوق اولیه بشر را نیز از شهروندان خود گرفته اند مجلس ندارند پارلمان ندارند به زنان اجازه رانندگی نمی دهند یک حکومت قرون وسطائی دارند و غرب هم کاری به آنها ندارد بلکه هم پیمان با آنان بر علیه ما و حقوق مردم فلسطین ، لبنان ، عراق و افغانستان فعالیت می کند.
وی افزود: اصل حقوق بشر درست است نظام اسلامی هم داعیه حقوق بشر دارد. من زمانی که رییس قوه قضاییه بودم حقوق شهروندی را مطرح کردم. اروپایی ها حقوق بشر را از اسلام گرفته اند. ما معتقدیم حقوق بشر که اکثر اصل های آن هم درست است یک بحث اسلامی است. اعدام کودکان یک بهانه است ما کودک را اعدام نمی کنیم اختلاف ما در سن است آنها سن را 18 گذاشته اند و ما 16 سال قرار دادیم ، تازه برای ما سن مهم نیست ملاک بلوغ و رشد است.
وی اضافه کرد : اینها بحث های کوچکی است ما همه پرونده های قوه قضاییه را جمع کنیم کسانی که در سن 16 الی 18 جرمی مرتکب شده باشند که اعدام شده اند از چند نفر معدود تجاوز نمی کند. اینها را بخاطر مسائل سیاسی مطرح می کنند. ما به لحاط فقهی محدودیت های زیادی برای مجازات مجرمان 16 الی 18 داریم. خود اثبات جرم خیلی سخت است.
"ما در اعدام، محدودیت های زیادی داریم. خیلی از مجازات اعدام قصاص است که حق شخصی است و می شود با دیه و صلح ، مجازات را رفع کرد. در غرب حق اعدام حق دولت است حتما باید اجرا شود. پرونده های قصاص ما با صلح تمام می شود گاهی قاضی حکم می کند و دیوان عالی هم تایید می کند اما کمی مانده به اجرا صلح می شود. کمتر از 20 درصد محکومین به قصاص ها، به اعدام رسیده است. اکثرا مورد رضایت واقع می شود.
ما سوای همه اینها نسبت به مجازات هایی که حق عام است و در اختیار حکومت است سعی کرده ایم مجازات اعدام زیر 17 سال صورت نگیرد از حق عفو رهبری استفاده می کنیم تا کسی اعدام نشود. سعی می شود طرف قصاص به نحوی راضی شود سود و مصالحه کند."
وی گفت: بحث دیگر این است که اگر جرم بین 16 الی 18 انجام شده باشد ، اگر قرار بر اعدام باشد معمولاً اعدام از بعد پایان این دوره و در سن بالا صورت می گیرد و اصلا کودک اعدام نمی شود.
من تاکید داشتم کسی در بازداشت انفرادی نباشد ، این خلاف آیین نامه است
رییس پیشین قوه قضاییه در پاسخ به سوال دیگری در خصوص حقوق زندانیان سیاسی و نحوه رفتار با آنها گفت: از 15 ماده قانون حقوق شهروندی چند ماده به زندانیان ربط دارد. یکی از کارهای مهم ما در قوه قضاییه این بود که ما تلاش زیادی برای حبس زدایی از قوانین داشتیم. فضای زندان ها را تغییر دادیم بازداشتگاه های زندان انفرادی را باز کردیم من تاکید داشتم کسی در بازداشت انفرادی نباشد حالا برخی انجام می دهند این برخلاف آئین نامه است.
وی با بیان ابنکه زندان، یک مجازات اسلامی نیست، تشریح کرد: نظر فقهی من این است که زندان یک مجازات ثانوی و محدود در سیستم نظام کیفری اسلامی است و مجارات در سیستم کیفری اسلامی بیشتر مجازات اجتماعی و یا تعزیرات است و در موارد خیلی حاد هم قصاص و اعدام است که فلسفه خود را دارد. 
وی گفت: ما در قوانین اسلامی زندان نداریم مگر تنها در 6 مورد خاص. زندان به عنوان مجازات نیست شاید به عنوان یک اقدام تامینی و تربیتی باشد وقتی به این نتیجه برسیم که اگر کسی بیرون باشد ضررش به دیگران می رسد، حبسش می کنند تا آنجا تربیت شود یا کودکی را می برند در کانون اصلاح و تربیت اصلاح می کنند. اینکه یکی را ببرند در اتاقی بایکوت کنند هزینه بدهند کار غلطی است.
زندان از مواریث طاغوت است به نظر من کل زندان هایی که در کشورهای اسلامی در دوران خلفا ایجاد شده است بخاطر خوی طاغوتی حکام جور بوده است که از طاغوت های قبلی خود گرفته اند و ادامه داده اند. زمان پیامبر(ص) و زمان امیرالمومنین(ع) زندان نبود. برای پول و مال کسی را حبس نمی کردند البته در برابر جرم، و یا دین به دیگران اموالش را می گرفتند. ما متاسفانه در قوانین خود زندان را به عنوان مجازات باز کردیم این با فقه ما نمی خواند ما باید برگردیم به همان مدل های کیفر های تأمینی و اجتماعی و تعزیرات اسلامی. دنیا هم به این طرف می رود البته به این زودی نمی رسد چون طاغوتی است.
آیت الله هاشمی شاهرودی گفت: ما در قوه قضاییه قوانین مختلفی را به مجلس بردیم که کل این زندان ها قابل تغییر باشند یا اصلا تعطیل شوند. هنوز مجلس خیلی از این لوایح را که 5 الی 10 سال است، تصویب نکرده است. به هر دلیل اینها همچنان مسکوت مانده است.
زندان یک ظلم است نه تنها به زندانی که به بستگان زندانی
زندان یک ظلم است نه تنها به زندانی که به بستگان زندانی. بستگان زندانی بیش از خود زندانی معذب می شوند. آبرویشان می رود. نان آورشان از دستشان گرفته می شود. در معرض تجاوز دیگران قرار می گیرند. هزینه های سنگین اجتماعی برایشان به بار می آورد. ضد نظام می شوند. به همه چیز بدبین می شوند. عقده ای می شوند. به جای اینکه از نیرویش استفاده شود زندانی هم بایکوت می شود. این روش غلط است. اسلام زندان وسیع نداشته است. اسلام می گوید مجازات کن و رها کن برود سر زندگی خودش، نه هزینه مالی بر دولت دارد و نه مشکلات خانوادگی و اجتماعی و مفاسد دیگر.
آیت الله هاشمی شاهرودی در ادامه در خصوص نحوه برخورد با زندانیان گفت: کسی حق ندارد با زندانیان بد برخورد کند خود امام هم می گوید شما اگر می خواهید کسی را اعدام کنید. حق ندارید بهش سیلی بزنید. حق ندارید بهش تعدی کنید. این در مورد همه صدق می کند فرق نمی کند چه سیاسی چه غیر سیاسی.
رییس سابق قوه قضاییه افزود: حقوق شهروندی که در قوه قضاییه طرح شد توقع این بود که تحولی هم ایجاد کند و اثر خوبی هم در دنیا بگذارد. مجلس باید آن را دنبال کند و در قانون گذاری آن را توسعه بدهد. وقتی که شعار حقوق شهروندی می دهیم باید به آن عمل کنیم. باید بقیه قوانین بر اساس آن اصلاح شوند.ما برای برخی تخلفات که در دنیا جزو مسائل حقوقی است حکم زندان گذاشته ایم. هیچ جای دنیا برای چک کسی را به این راحتی زندان نمی فرستند ما برای چک زندان می کنیم. چک حقوقی است دعوای مالک و مستجر حقوقی است مهریه حقوقی است اما ما آنها را کیفری کرده می فرستیم زندان. قوانین را باید اصلاح کرد اگر شعار حقوق شهروندی را قبول داریم باید بدانیم که این مسائل جزو حقوق شهروندی است. نمایندگان مجلس تمام قوانین را بر اساس آن اصلاح کنند.
