در عرصه‌ی شهر جهانی یزد، یک مجتمع تجاری با سازه‌های بتنی در حال ساخت است که دوستداران میراث فرهنگی آن را یک تهدید برای این محوطه ثبت جهانی می‌دانند، در حالیکه مسئولان میراث فرهنگی می‌گویند «مجوزهای این مجتمع قبل از ثبت جهانی صادر شده است»!
به گزارش جی پلاس، تیرماه امسال شهر تاریخی یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، اما قبل از تائید کارشناسان یونسکو مبنی بر ثبت این محوطه‌ی ارزشمند و جهانی، یکی از ایراداتی که همین کارشناسان به بافت تاریخی شهر یزد گرفتند، وفور ساختمان‌های بتنی در برخی محلات این بافت تاریخی بود.
تازه‌ترین نمونه آن، سازه‌ای است که یکی دو هفته قبل در یکی از خیابان‌های بافت تاریخی شهر یزد که حالا دیگر باید از آن به عنوان بافت تاریخی جهانی نام برد، قد عَلَم کرده و در حال بالارفتن با سازه‌ی بتنی است.
شهر جهانی یزد در معرض تهدید است
امیر ترقی‌نژاد، از دوستداران میراث فرهنگی شهر تاریخی یزد با ابراز نگرانی از وضعیت ساخت‌وساز در حال انجام در وسط بافت تاریخی یزد می‌گوید: در ضلع غربی امامزاده جعفر یزد در بافت تاریخی این شهر یک ساختمان متروکه بود که با خاک یکسان شد و در حال حاضر ساختمانی جای آن در حال بالا آمدن است که هر چند هیچ تابلوی معرفی از نوع کاربری آن و تعداد طبقات ندارد اما به نظر می‌رسد قرار است به مجتمعی تجاری تبدیل شود.
او این اقدام را تعرض به حریم تاریخی شهر جهانی شده یزد می‌داند و ادامه می‌دهد: این ساختمانِ در حال ساخت در خیابان قیام به سمت میدان بعثت و تکیه امیرچخماق و در همجواری امامزاده جعفر قرار گرفته است، اقدامی که در مخالفت با ضوابط میراث فرهنگی است چون در محدوده‌ی چند هکتاری ثبت جهانی شده یزد قرار گرفته است.
وی با اشاره به ملیه‌های آهنی قرار گرفته در محل این زمین در دست ساخت بیان می‌کند: آن نشان می‌دهد که گویا قرار است یک مجتمع چند طبقه بزرگ در این مکان ساخته شود، یک ساختمان مدرن آهنی که هیچ سازگاری با بناها و بافت تاریخی شهر ندارد.
او با بیان این‌که به نظر می‌رسد مجوزهای لازم برای این ساخت وساز صادر شده، می‌افزاید: اصلا نمی‌توان باور کرد این ساخت‌وساز در راستای بافت تاریخی و همخوانی با این بافت در حال ساخت است، چون در هر شرایط فقط می‌توان این را گفت که این ساخت و ساز ثبت جهانی یزد را به خطر می‌اندازد.
همه مجوزها قبل از ثبت جهانی صادر شده
فاطمه دانش‌یزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در این زمینه توضیح می‌دهد: همه‌ی مجوزهای این ساخت‌وساز قبل از ثبت جهانی بافت تاریخی یزد از سوی شورای فنی میراث فرهنگی، کمیسیون ماده‌ی ۵ اجرا و طرح صادر شده بود، به همین دلیل آن پروژه در حال حاضر به کار خود ادامه می‌دهد.
تصویب شورای فنی برای ایجاد سازه‌های خشتی در بافت یزد
وی اما در پاسخ به این مساله که در زمان صدور مجوزِ طرح، محوطه‌ی بافت تاریخی به عنوان بافت تایخی شهر یزد در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده بود، به برگزاری جلسه‌ی شورای فنی در روز گذشته _ شنبه ۱۱ شهریور _ اشاره و بیان می‌کند: استفاده از سازه‌های بتنی در سطح عرصه‌ی شهر تاریخی یزد پس از جهانی شدن این شهر، ممنوع اعلام شد، بنابراین باید سازه‌ی خشتی یا بنایی برای این محوطه درشورای عالی شهرسازی تصویب شود.
او با بیان این‌که در این شرایط میراث فرهنگی و شورای عالی معماری و شهرسازی یکسری ضوابط را برای استفاده از سازه‌های خشتی در این بافت در دستور کار قرارداده‌اند که باید تا شش ماه آینده به تصویب برسد، ادامه می‌دهد: با حضور چند کارشناس، سازه در جلسه‌ی شورای فنی روز گذشته بر تدوین یکسری تعاریف براساس ضوابط و برنامه‌ریزی برای استفاده از سازه‌های خشتی و بنائی در بافت تاریخی یزد تاکید شده است، تا حتی درصورت امکان بتوان برخی از مجوزهای ساخت این ساختمان‌ها را که قبل از ثبت جهانی صادر شده‌اند، ابطال کرد.
ساخت وساز متوقف و با تصویب مصوبه، مجتمع حذف می‌شود
مدیر کل میراث فرهنگی استان یزد در ادامه با تاکید بر این‌که استفاده از سازه‌های بتونی در عرصه‌ی شهر تاریخی یزد ممنوع است، اضافه می‌کند: با توجه به این‌که قبل از ثبت جهانی مجوزهای لازم برای این بنا صادر شده بود، مالک از این سازه‌ها استفاده می‌کند.
او در پاسخ به این پرسش که آیا ساخت‌وسازِ در حال انجام با وجود داشتن مجوزهای لازم، نیز جزو این مصوبه قرار می‌گیرد یا خیر؟ بیان می‌کند: مجوز این ساختمان نیز در دستور کار قرار می‌گیرد چون در محدوده‌ی عرصه است و ما یکسری برنامه داریم که می‌توانیم این ضوابط را مصوب و ابلاغ کنیم.
وی سپس تاکید می‌کند: پروژه در حال ساخت در عرصه شهر تاریخی یزد متوقف می‌شود تا مصوبات ابلاغ و این بنای در حال ساخت نیز حذف شود.
توسعه شهری و فضای پارکینگ در یزد نیز در دستور کار شورای فنی
دانش‌یزدی در ادامه با بیان این‌که در حال حاضر یکسری ضوابط برای این بافت تاریخی یزد تصویب و ابلاغ شده‌اند، می‌گوید: یکی دیگر از دلایل حضور کارشناسان سازه در جلسه‌ی شورای فنی «توسعه شهری» یزد بود، با توجه به این‌که برخی از غرفه‌های شهری در مقیاس‌های دانه درشت هستند و از سوی دیگر بحث فضای پارکینگ در شهر مطرح است، به این قضیه توجه می‌شود.
وی اضافه می‌کند: با توجه به اسکلت ساختمان‌هایی که معمولا برای پارکینگ تعبیه می‌شود، بحث حریم به عنوان یک تعیین تکلیف برای استان در دستور کار است، تا ببینیم برای عرصه‌ی بنا باید چه برنامه‌ریزی شود و از سوی دیگر اگر مجوزهای لازم داده شده، در این زمینه نیز تعیین تکلیف شود.
او از دیگر تصمیم گیری‌هایی که باید به عنوان یک بحث توسعه‌ی شهری مطرح شود را وجود فضاهای بزرگ مقیاس در کاربری‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: از جمله فضاهای با مقیاس بزرگ، بحث کاربری‌هایی مانند پارکینگ مطرح می‌شود که آیا معماری خشتی جوابگوست یا خیر؟
وی همچنین به طرح بازآفرینی شهری در یزد اشاره می‌کند و می‌گوید: این طرح قرار است با همین محورها تعیین تکلیف شده و یکسری مصوبات را به دستگاه‌ها و استان‌ها ابلاغ کند.
دانش‌یزدی در ادامه توجه به ارتفاع در طرح‌هایی که در بافت شهری یزد قرار دارند را لازم می‌داند و می‌گوید: بحث ما سازه‌های بتنی است، مانند ایرادی که یونسکو به وجود این نوع سازه‌ها در بافت تاریخی یزد گرفته است. از سوی دیگر جایگزین سازه‌ی فضاهای پارکینگ‌مانند و عملکرد میراث فرهنگی از نظر استحکام‌بخشی در بحث این سازها باید توسط کارشناسان فنی سازه تصمیم‌گیری و مصوب شود.
فضای یک گاراژ قدیمی به مجتمعی تجاری تبدیل می‌شود
ساشا ریاحی مقدم، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز در این زمینه توضیحاتی می‌دهد، توضیحاتی که قدری متفاوت با مباحث مطرح شده از سوی مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد است.
او درابتدا با تاکید بر این‌که پروژه‌ی قرار گرفته در ضلع غربی امامزاده جعفریزد ربطی به این امامزاده ندارد، بیان می‌کند: مکان در دست ساخت یک گاراژ قدیمی بوده که بخش‌هایی از آن در گذشته به طور کامل از بین رفته و بخش‌هایی باقی مانده بود که حدود سه سال و نیم پیش طرحی برای این منطقه ارائه شد تا بخش‌های قدیمی حفظ و بخش‌های از بین رفته به همان شکل اولیه‌ی خود و با رعایت فضاهای پر و خالی بازسازی شوند.
وی با اشاره به بررسی نقشه‌ی این طرح در شهر تاریخی یزد و تائیدو امضای آن توسط معاون وقت میراث فرهنگی، بیان می‌کند: این پروژه همچنین دارای پروانه شهرداری است و از سوی دیگر زمانی که ارزیاب یونسکو شهر تاریخی یزد را بررسی می‌کرد، این سازه وجود داشت و آن را دیدند. این جزو مواردی است که پیش از اقدام به ثبت جهانی مجوزهای لازم را گرفته و در حال اجرائی شدن است.
جهانی شدن یزد دو ماهه و مجوزهای پلاک در دست ساخت سه ساله
او ادامه می‌دهد: شهر تاریخی یزد چند ماه است، ثبت جهانی شده اما بحث حقوقی که برای این پلاک ایجاد شده که البته تائید میراث فرهنگی استان و شهرداری را نیز دارد، به دست کم دو سال و نیم پیش برمی‌گردد.
وی با اشاره به تعهد میراث فرهنگی یزد برای استفاده از سازه‌های سنتی در پروژه‌های کوچک مقیاس در محدوده‌ی عرصه شهر تاریخی یزد، بیان می‌کند: پروژه‌ی قرار گرفته در ضلع غربی امامزاده جعفر، جزو پروژه‌های کوچک مقیاس نیست، چون پروژه‌های کوچک مقیاس، مسکونی هستند.
به گفته‌ی او، گاراژ در دست بازسازی یک پروژه‌ی تجاری است و قبل از تعهد که از سازه‌های سنتی استفاده کنیم این مجوزهای لازم را گرفته است، با این وجود براساس ضوابط ثبت ملی ماکسیمم مجوز ارتفاع هشت تا هشت و نیم متر را دارد و باید در دو طبقه ساخته شود و از سوی دیگر کاملا هماهنگ با وضع موجود خیابان قیام است.
در ضوابط ثبت ملی نامی از مصالح سنتی نیامده
معاون میراث‌فرهنگی استان یزد در ادامه در پاسخ به پرسشی که در زمان صدور مجوزِ طرح، محوطه‌ی بافت تاریخی به عنوان بافت تایخی شهر یزد در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده بود، توضیح می‌دهد: در ضوابط ثبت ملی نیز هیچ جائی به نوع سازه اشاره نشده است. در واقع در قوانین نوسازی و بازسازی چند ساله گذشته در بافت یزد حرفی از سازه‌ی سنتی نبوده و بیشترین اقدامات با استفاده از مصالح مدرن و سازه‌های بتنی و فلزی رخ داده است.
او تاکید می‌کند: با برگزاری جلسه‌ی روز گذشته _شنبه ۱۱ شهریور_شورای فنی استان یزد، میراث فرهنگی تعهد کرده تا در محدوده‌ی عرصه به سمت سازه‌های سنتی به ویژه خشت برود.
ریاحی مقدم انجام این پروژه را نیازمند یکسری مطالعات و بررسی استانداردها می‌داند و می‌گوید: این مطالعات باید توسط سازمان میراث فرهنگی، اداره کل راه‌وشهرسازی، مرکز تحقیقات ساختمان و شهرداری صورت گیرد. در واقع باید بستر را برای استفاده از سازه‌ی خشتی در بافت تاریخی یزد اماده کنیم.
