گرچه قدمت سفالگری و چاقوسازی در شهرستان نی ریز به دوره هخامنشیان برمیگردد، شهرت جهانی دارد و همواره عنوان صنایع دستی اول شهرستان را به خود اختصاص داده اما این دو محصول دست ساز هنوز در فهرست ملی به ثبت نرسیدهاند و به اعتقاد برخی از فعالان حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی این دو محصول در آستانه فراموشی به سر میبرند و جا دارد با ثبت در این فهرست دست کم از خطر منسوخ شدن نجات پیدا کنند.
از صنایع دستی و سوغات خاص شهرستان نی ریز چاقو و سفال است، هنرهایی که قدمتشان به بیش از دو هزار و500 سال قبل برمی گردد و در حال حاضر هم در جای جای این منطقه می توان کارگاه های این دو هنر اصیل و قدیمی شهرستان را دید.
هنرهایی که بنابر اسناد تاریخی موجود در الواح گلی تخت جمشید، نی ریز به نام «نای زی» یعنی «کارگاه اسلحهسازی» معروف بوده است. سفال، معرق، چاقوسازی، نمد مالی، گیوه دوزی و گبه دوزی از جمله صنایع دستی این شهرستان به شمار میرود که طرفداران بسیاری هم دارد. در خصوص پیشینه تاریخی نیریز مطالب گوناگونی وجود دارد که تعیین تاریخ دقیق پیدایش این سرزمین و ارائه تصویر درست و روشن از آن در دورههای مختلف تاریخی، مشکل و در مواردی غیرممکن است. برخی آن را به دوره اساطیری کیانیان و دوره مادها نسبت میدهند که منبع و مأخذی قابلاعتماد در این زمینه وجود ندارد اما بنابر اسناد تاریخی قدمت این شهر به دوره هخامنشیان برمیگردد به طوری که در الواح گلی به دست آمده(حدود ۱۵ لوحه) به نامهایی چون نَرِزُّش، نَرِزیش و... دیده شده که به عقیده باستان شناسان مربوط به دوره هخامنشیان است.
منطقهای را که در حال حاضر به نیریز معروف است، در دوران داریوش هخامنشی از شهرهای آباد و پرجمعیت فارس بوده و بر اساس اسناد در آن دوره بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه و شمشیر و زرهسازی در این شهر وجود داشته و در واقع اسلحهخانه داریوش بوده است. همچنین گفته شده ساختن وسایل فولادسازی و ادوات جنگی برای سپاهیان خشایارشاه در این شهر ساخته میشده که زره، کلاهخود و تیشه بخاری فولادی نیز در بعضی خانهها مشاهده شده است.
بنابراین گزارش در حال حاضر هنر چاقوسازی در این شهرستان با استقبال مناسب هنرمندان مواجه است و به گفته رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نی ریز در این منطقه کارگاه های بیشماری در این رشته فعال است.
حمیدرضا هادی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: در حال حاضر خواستگاه هنر چاقوسازی این شهرستان است و کارگاه های بسیاری هم در این منطقه فعال است و هنرمندان این رشته نیز از خلاقیت و تنوع در کار بهرهمند هستند.
وی با بیان اینکه کوچکترین چاقوی جهان توسط هنرمندان این شهرستان ساخته شده است، افزود: متاسفانه هنوز این هنر دست ساز در فهرست ملی به ثبت نرسیده است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نی ریز همچنین با تاکید بر اینکه هنر چاقوسازی و یا اسلحه سازی در این منطقه به دوره هخامنشیان برمی گردد، افزود: این هنرها به دلیل قدمت و اصالت، قابلیت ثبت در فهرست جهانی را هم دارد.
هادی در ادامه این گفت و گو با اشاره به اینکه در دوره باستان مواد اولیه (آهن)برای ساخت سلاح از معدن اطراف نی ریز استفاده میشده است، افزود: براساس کاوشهای باستان شناسی در منطقهای که هم اینک به شادخونه معروف است کار گاه ساخت اسلحه کشف شده است.
وی در بخش دیگری از این گفت و گو به سفالگری در شهرستان نیز اشاره کرد و گفت: سفالگری در این منطقه، موروثی و خانوادگی بوده است.
هادی با بیان اینکه مواد اولیه این هنر نیز از شهرستان تامین میشود بر لزوم ثبت این هنر در فهرست ملی تاکید کرد.
46
