در اکثر شهرهای فارس بازارهای تاریخی وجود دارد که قدمتشان به دوره های مختلف تاریخی برمیگردد و با اینکه تغییرات عمده ای هم طی سالها در این بناها به وجود آمده است اما کاربری خود را همچنان حفظ کرده اند و به صورت سنتی پذیرای گردشگران داخلی و خارجی هستند اما آنچه که این روزها نگرانی فعالین حوزه میراث فرهنگی فارس را دو چندان کرده است وضعیت این بازارها است چرا که عمده قسمت های این آثار تاریخی که در فهرست ملی هم به ثبت رسیده اند در آستانه تخریب قرار دارند و نیازمند مرمت و ساماندهی میباشند اما طبق شواهد موجود این اماکن تاریخی در وضعیت مطلوبی به سر نمیبرند تا جایی که معاون اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری فارس نیز بر این موضوع تاکید دارد.
عبدالرضا نصیری با اشاره بر این که بازارهای تاریخی فارس به ویژه بازار وکیل شیراز از نظر ایمنی در وضعیت مناسبی نیستند افزود: باوجود اینکه این بازارها دارای طرح مرمت، بهسازی و ساماندهی هم هستند ولی تازمانی که مالکین و ذی نفعان بازار که حجره داران میباشند عزمشان برای مرمت این اماکن جزم نباشد وضعیت بازارها تغییری
نمی کند.
وی در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: سالانه اعتباراتی برای مرمت بازارهای تاریخی فارس در نظر گرفته می شود اما کافی نیست.
نصیری ادامه داد: مرمت، بازسازی و حفاظت بازارهای تاریخی به صورت برنامهای سالانه انجام میشود اما به طور حتم کافی نیست و تا زمانی که شاهد مشارکت بازاریان نباشیم وضعیت این اماکن ملی همچنان نابسامان خواهد بود.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس اضافه کرد: خوشبختانه در سال گذشته مرمت بازارهای شیراز، جهرم، لار و کازرون که از شاخصترین بازارهای تاریخی استان محسوب میشوند آغاز شده است اما در این حوزه مشارکت بازاریان را نداشتیم.
نصیری با ذکر مثالی به تکمیل سخنانش پرداخت و افزود: هم اکنون بازار جهرم با همکاری وزارت راه و شهرسازی در حال مرمت است و بازار وکیل در شیراز و بازار کازرون نیز توسط میراث فرهنگی مرمت شدند.
وی ادامه داد: اعتبار ویژه ای میتوان برای بازارها در نظر گرفت اما طبق قوانین موجود باید80 درصد از هزینه را بازاریان متقبل شوند زیرا ذی نفع محسوب میشوند.
نصیری با بیان این که عدم مشارکت بازاریان ما را مجبور کرد که بودجه و پول بافت تاریخی شیراز را صرف هزینه مرمت بازار وکیل نماییم افزود: در حال حاضر بازار وکیل شیراز به ویژه بازار شمالی با مشکل جدی همراه است و وضعیت خوبی ندارد و باید تدبیری اساسی برای رفع مشکلات و کاهش نیازهای مالی مرمت آن اتخاذ کرد.
بنابر این گزارش، به گفته کارشناسان حوزه مرمت در برخی موارد مرمت بازار وکیل و حتی دیگر بازارهای تاریخی فارس بدون مشارکت بازاریان و حجره داران انجام شده است و جا دارد که این افراد نیز در پروژه های مرمتی مشارکت گستردهتری داشته باشند.
عموما کسبه بازار برای تامین هزینه های مرمت و ساماندهی مشارکتی ندارند و از سویی هم اعتبارات میراث فرهنگی در این خصوص بسیار اندک و محدود است از این رو انجام هر طرحی که نیازمند اعتبارات و بودجه باشد عملا متوقف میشود.
به گزارش خبرنگار «خبرجنوب» گرچه سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری هم بارها به هیات امنای بازار وکیل تذکر داده تا به وضع بازار رسیدگی کنند اما تاکنون هیچ تغییری در بازار روی نداده است. با توجه به عرض کم بازار امکان تردد وسایل نقلیه آتش نشانی در بازار وجود ندارد اما در حال حاضر سه شیر آتش نشانی و بیش از 50 کپسول آتش نشانی در بازار وکیل نصب شده است که به اعتقاد کارشناسان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری این بازار تاریخی ایمن نیست هرچند که وضعیت دیگر بازارهای تاریخی استان نیز بهتر از وضعیت بازار وکیل نیست!
با اینکه در اکثر شهرهای فارس بازارهای تاریخی وجود دارد اما در شهرستانهای شیراز، لار، جهرم و کازرون بازارهای شاخصی دیده میشود که جادارد نگاه به این آثار تغییر کند هرچند که طی سالهای اخیر این اماکن مورد مرمت و بهسازی قرار گرفتهاند اما هنوز هم در معرض خطر جدی به سر می برند.
بازار وکیل
بنابراین گزارش، بازار وکیل شیراز به دستور کریم خان زند در سال 1139-1172 هجری قمری در شیراز ساخته شد که مسجد وکیل و حمام وکیل نیز هرم آثار زندیه در این مکان را کامل کرده است.
بازار وکیل شیراز در نزدیکی دروازه اصفهان تا مدخل بازارهای قدیم امتداد دارد و مشتمل بر حجرههایی با سکوی پهن در دو طرف و هفتاد و چهار دهنه طاقههای بلند است که چهار سوق بلندی در میان آن قرار گرفته که بازارهای فرعی، غربی و شرقی آن را به صورت صلیبی قطع کرده است.
قسمت های مختلف این بازار، بنا بر کارهایی که در آن صورت می گرفته به نامه ای مخصوصی خوانده میشدند از جمله بازار بزرگ، بازار بزازان، بازار ترکش دوزها، بازار علاقه بندها و ... و این بنای عظیم مرکز مهمی برای تجارت در شهر شیراز و استان فارس است.
بازار جهرم
بازار جهرم یکی از بناهای تاریخی اواخر دوره زندیه در این شهرستان است. از این بنا به عنوان خواهر دوقلوی بازار وکیل شیراز نامبرده می شود.
این بازار از نوع بازارهای صلیبی است که یک چهارسوق در وسط آن وجود دارد. این بنا دارای چندین کاروانسرا، مسجد و حمام متصل به خود است. حاج محمدحسینخان جهرمی حاکم جهرم (زاده ۱۲۵۶ هجری) این بنا را ساخته است.
این بازار یکی از منحصر به فردترین بناهای تاریخی است.
بازار قیصریه لار
بازار قیصریه لار در فارس به عنوان یک مجموعه نفیس و متنوع معماری قدیم ایران شناخته می شود.
بازار قیصریه در لار واقع شدهاست. این بازار یک مجموعه نفیس و پرتنوع معماری قدیم ایران است. جلوه های بارزی از شیوه ها و شگردهای معماری گذشته از پیش از صفویه تا قاجاریه در این مجموعه تاریخی دیده می شود. بازار درحال حاضر شامل دو شبکه شمالی و جنوبی است که مدخل ورودی جنوبی آن از میدان جدیدالاحداث لار شروع و به محلهای شمالی قدیمی بازار ختم میشود. رشته دیگر شرقی و غربی است که در تقاطع بازار شمالی جنوبی دارای یک چهارسوق وسیع است. چهارسوق به صورت هشت گوش است و در چهار گوش آن چهار باب مغازه در هر سمت احداث شده
است. جالب ترین بخش بازار قیصریه لار طرح چهارسوق آن است که در نوع خود از نظر معماری منحصر به فرد است. گنبد سنگی چهارسوق دارای طرح بسیار جالبی است و ارتفاع آن از ۱۸ متر تجاوز میکند. این بازار که از زیباترین بازارهای تاریخی قاره آسیاست این روزها به دلیل بیتوجهی مسئولان امر در آستانه تخریب قرار گرفته است.
بازار قیصریه یکی از آثار تاریخی مهم استان فارس و از بناهایی است که در حدود قرن سوم بنا شده است.
بازار کازرون
بازار کازرون از دوران گذشته دارای رونق خاصی بوده و از بازارهای مهم ایران محسوب میشده است. اکنون نیز این بازار وسیع از رونق خوبی برخوردار است و قلب اقتصادی کازرون
به شمار میرود.
بازار کازرون دربرگیرنده راستهها یا بازارهای کوچکی است که به صورت تخصصی فعالیت میکنند.
بازار مسگرها، بازار شاه حمزه، بازار امام خمینی(ره)، بازار مخی (نخل)، بازار نمدمالها و راسته طلافروشان، راسته
لباس فروشان، راسته کفش فروشان از بازارهای زیر مجموعه بازار بزرگ کازرون است. در متون قدیمی مربوط به قرون چهارم و پنجم نام محله بازار آمده است و بازار در سطح وسیعتری فعال بوده است. اگرچه بنای بخشهای قدیمی بازار کازرون که اکنون رونق دارد مربوط به دوران قاجار است و به خاطر معماری تاریخی آن ثبت ملی شده است.
46
