کسب و کار برخی تخته شد اما نان گروهی دیگر در روغن افتاد؛ پس از اینکه گسترده ترین شبکه اجتماعی در میان ایرانیان از دسترس شهروندان خارج شد. هرچند مسئولان دولتی بارها اطمینان دادند که فیلترینگ تلگرام کوتاه مدت است، این، برای کاربرانی که به هر لحظه بررسی کردن آن عادت دارند قانع کننده نبود.
رفع فیلتر اینستاگرام، دیگر شبکه اجتماعی پرطرفدار در میان ایرانیان هم باعث نشد که مردم برای خرید وی پی ان یا دانلود فیلترشکن هجوم نیاورند. این است که یک فروشنده وی پی ان در بولوار مدرس شیراز به «خبرجنوب» می گوید که اگر پیش از این هفته ای یک بار مشتری برای خرید وی پی ان به آنها مراجعه می کرد، این روزها، گاهی باید کار 100 مشتری را روزانه راه بیندازند. اگرچه فروشندگان وی پی ان و فیلترشکن این روزها بازار پر رونقی دارند ولی به نظر می رسد کسانی که تلگرام را راهی برای درآمدزایی یافته بودند، باید با پیامدهای فیلترینگ آن و پیرو آن، از دست رفتن کسب و کارشان کنار بیایند. افزوده شدن جمعیتی دیگر بر شمار بیکاران. این بیکار شدن البته در نظر مسئولان دولتی و غیر دولتی هم نمود پیدا کرده است. رئیس انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی برای توصیف این وضع چنین عبارتی را به کار برده: «با فیلترینگ تلگرام
500 هزار فرصت شغلی به خطر افتاده است».
سولماز صادق نیا به خبرگزاری ایسنا گفته بسیاری از کارهای خانگی یا مشاغل کوچک، محصولات و خدماتشان را با کمک تلگرام و اینستاگرام ارائه میکنند یا از طریق تبلیغات کسب درآمد میکنند که پس از فیلترینگ تلگرام این مشاغل و فرصت های شغلی همگی وضعیت مبهمی پیدا کرده اند.
رئیس جمهور البته هر بار پس از انتقاداتی که از فیلتر شدن تلگرام مطرح شد، وعده داد که این فیلترینگ کوتاه مدت است. اینک در این گزارش به این نکته می پردازیم که فیلتر شدن تلگرام چقدر روی فضای کسب و کارهای کوچک در داخل فارس اثر گذاشته و آیا رویکرد اثرگذاری خواهد بود یا نه؟
رونق و رکود
«از وقتی روحانی رئیس جمهور شد، فروش وی پی ان هم خیلی کاهش پیدا کرد، تا تازگی که تلگرام فیلتر شد». این را یکی از کافی نت داران خیابان ملاصدرا به «خبرجنوب» می گوید. به خواست خودش، نامش را منتشر نمی کنیم. در سال های فعالیت دولت دهم، شبکه های اجتماعی پر طرفدار آن زمان چون توییتر، فیس بوک و یوتیوب فیلتر شدند و هنوز هم دستگاه های متولی صلاح نمی بینند که این فیلترینگ را بردارند. همین نبود دسترسی و به پیرو توسعه پهنای باند اینترنت در دولت یازدهم، مردم را به سمت کاربرد شبکه های اجتماعی تازه ای چون وی چت، تلگرام، اینستاگرام و واتس اپ سوق داد. وی چت که همان اوایل شروع کار دولت فیلتر شد و ماند سه شبکه دیگر. این طور که پاول دوروف، مدیرعامل تلگرام گفته، بیش از 30 میلیون ایرانی کاربر تلگرام هستند؛ از مجموع 120 میلیون کاربر این شبکه اجتماعی در سراسر جهان. منتها پس از ناآرامی های اخیر در کشور، دولت صلاح را در فیلتر کردن تلگرام دید. یکی از فروشندگان نرم افزار و سخت افزار موبایل در بولوار مدرس شیراز به «خبرجنوب» می گوید: «تا پیش از فیلتر شدن تلگرام، شاید روزانه یک یا دو مشتری بیشتر برای وی پی ان نداشتیم ولی اکنون بیش از 100 نفر هر روزه می آیند و از ما وی پی ان میخرند». او نمی گوید که وی پی ان ها را کجا تهیه می کند ولی درباره قیمت آنها می گوید: «بستگی دارد ه وی پی ان را برای چه مدتی بخواهید. اگر یک ماهه بخواهید، 10 هزار تومان، 3 ماه 25 هزار تومان». گویا قیمت ها هم 40 تا 50 درصد در این چند روزه بیشتر شده. اما اگر کاربر گوشیهای اپل باشید و سیستم عامل شما آی او اس باشد، باید بیشتر دست به جیب شوید.
یک کاربر که گوشی مدل 6S اپل دارد می گوید که وی پی ان 3 ماهه را خریده 40 هزار تومان. از آنجا که هیچ نظارتی بر خرید و فروش وی پی ان وجود ندارد، قیمت آنها را بازار آزاد تعیین می کند و هر کس هر قیمت که بتواند می فروشد. یکی از کافی نت داران خیابان زند می گوید: «اگر نمیخواهی پول برای وی پی ان بدهی، میتوانم برایت فیلترشکن نصب کنم. 5 هزار تومان می شود ولی باید حواست باشد که هم سرعت اینترنت را پایین می آورد، هم حجم مصرف بسته را بالا می برد و هم ممکن است گوشی را ویروسی
کند».اگر یک فروشنده بتواند روزانه 50 وی پن ان را به قیمت 20 هزار تومان بفروشد، انگار هر روز بیش از یک میلیون تومان درآمد دارد. در برابر اما بازار گروهی دیگر از رونق افتاده. کسانی که با تلگرام درآمدزایی می کردند یا فضای مجازی به رونق کسب و کارشان یاری
می رساند.
چند هزار بیکار؟
رئیس انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی می گوید که 500 هزار شغل با فیلترینگ شبکههای اجتماعی به خطر افتاده. همزمان وزارت ارشاد هم آمار دیگری داده از تعطیل شدن 9 هزار کسب و کار تلگرامی در کشور. سید مرتضی موسویان رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت ارشاد می گوید: «در آمار رسمی این سازمان ۱۹ هزار کانال شامددار به ثبت رسیده که از این تعداد ۹ هزار کانال مرتبط با فروش کالا یا خدمات بودهاند».
افزون بر این کانال ها، دیگر کسب و کارها هم تلاش کرده اند با کمک تلگرام و دیگر شبکه های اجتماعی، زمینه جذب مشتریان بیشتر را برای خود فراهم کنند.
درست مشخص نیست که از فارس چه تعداد کانال تجاری در تلگرام فعالیت می کنند ولی دست کم این طور که خسرو فروغان، نایب رئیس اتاق اصناف شیراز به «خبرجنوب» می گوید، فارس در زمینه کسب و کارهای اینترنتی، یکی از استان های پیشرو کشور است؛ اما آیا فیلترینگ تلگرام میتواند روی این کسب و کارها اثر بگذارد: «تا امروز برای کسب و کارهای اینترنتی در شیراز بیش از یک هزار و 500 «نماد اعتماد» صادر شده و 11 کسب و کار هم پروانه کسب دارند ولی کسب و کارهای تلگرامی نماد اعتماد ندارند. در عین حال می بینید که بسیاری از سازمان ها، شرکت ها و فروشگاه ها ، کانال های تلگرامی راه اندازی کرده اند تا از این راه درآمدزایی کنند؛ در عین حال ممکن است برخی هم کانال های تلگرامی را ایجاد کرده و با آن نسبت به فروش کالا اقدام کرده باشند که فیلترینگ تلگرام جلوی کار آنها را گرفته است».
فعالیت قانونی یا زیرزمینی؟
وقتی مردم ولع خرید وی پی ان و فیلترشکن برای دسترسی به تلگرام دارند و حتی خبرگزاریهای دولتی به انتشار مطلب در کانال های خود در این شبکه اجتماعی ادامه می دهند، آیا فیلترینگ دردی را دوا میکند؟
دکتر علی اکبر صفوی، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به «خبرجنوب» می گوید: «همان گونه که عملکرد نادرست صدا و سیما مردم را به سمت کاربرد شبکه های اجتماعی راند، در فیلترینگ هم وضع مشابهی رخ داده. یک بچه 12 ساله هم میداند که می تواند فیلترشکن تهیه کند و به هر سایتی که میخواهد دسترسی پیدا کند به همین خاطر محدود کردن فناوری اطلاعات مصداق این شعر است که گفتا که شب رو است او، از راه دیگر آید».
به نظر دکتر صفوی، فضای مجازی قابل مانع گذاری نیست و اگر در مسیر درست خود قرار بگیرد می تواند در درآمدزایی، تولید شغل و ثروت هم موثر باشد؛ او می گوید: «می توان با پایش شبکه های اجتماعی دانست که جامعه به کدام سمت می رود. سرپوش گذاشتن روی آن تنها باعث می شود که فعالیت ها به سمت فعالیت زیرزمینی سوق پیدا کند».
46
