در نزدیکی ارگ کریم خانی شیراز در کنار خیابان سنگ بزرگ، دایره ای شکلی و تو خالی دیده می شود که هم اینک به سکوی استراحت رهگزاران تبدیل شده و درونش که با خاک پر شده مملو از ته سیگار و زباله های شهری است.سنگی که به باور کارشناسان میراث فرهنگی تاریخی است و البته جزیی از تاسیسات زیر زمینی سیستم آبراهی ارگ کریم خانی!
بنا بر این گزارش در پی عملیات بهسازی و مرمت ورودی های بنای ارگ کریم خان زند در سال 1393 ، آبراهه ای با بیش از 270 سال قدمت کشف شد . این آبراهه متعلق به شاهکارهای معماری دوران زندیه است که از آجر و ساروج ساخته شده است.
به گفته کارشناسان میراث فرهنگی استان فارس وجود نشت آب در بخش درونی ارگ و نمناکی آن باعث شد تا عملیات پژوهش در مسیر آبراهه در دستور کار قرار گیرد.
آبراهه ورودی درگاه مربوط به دوران زندیه است، اما آبراهه بیرون از ارگ وابسته به دوران پهلوی یکم است. در واقع در زمان پهلوی یکم آبراهه را برای ساخت موزه ساختمان شهربانی و گذرنامه ویران کرده و به سوی شمال آن را هدایت کردهاند که به رودخانه خشک شیراز میریخته است.
آبراهه زندیه به سمت شرق و به خندق کاخ و دیوانخانه وکیل میریخته و آبراهه پهلوی یکم به سمت غرب و به گنجینه پارس یا باغ نظر سرازیر میشده است.
آبراه زندیه از آجر و ساروج ساخته شده و آبراه پهلوی از آجر و ماسه آهک. بلندای این آبراهه یک متر و پهنای آن 60 سانتی متر است. اما آنچه که امروز گردشگران داخلی و خارجی و همشهریان شیرازی از این راه آبی تاریخی می ببینند سنگی دایره ای و بزرگ است که در گوشه ای از خیابان و درست در کنارباجه های تلفن قرار گرفته است و زباله های شهری و ته سیگار در آن دیده می شود.
سنگی که به باور کارشناسان حوزه میراث فرهنگی متعلق به دوره زندیه است و دست کم 250 سال سن دارد و جزیی از تاسیسات آبی ارگ کریم خانی است .
در مورد کاربری این سنگ که هم اینک جزیی از تاریخ ساخت ارگ کریمخانی محسوب می شود، می توان چنین گفت : این سنگ که در واقع در پوشی برای قسمت های خروجی آبراهه ها بوده و در قسمت بیرونی این کانال جای داشته ، در آن دوران به عنوان منهول از آن استفاده می شده است. این سنگ تاریخی در حال حاضر قسمت شرقی بنای تاریخی ارگ کریمخانی قرار گرفته وآنطور که یکی از کارشناسان میراث فرهنگی می گوید: این سنگ در واقع درست بر سر راه آبراه ها و کانال های آب ارگ قرار داشته (در وسط خیابان فعلی )، که در سال های دور به گوشه خیابان منتقل شده و در همین محل مانده است .هرچند که به دلیل وزن زیادی که دارد امکان جابه جایی آن ممکن نیست اما نباید آسیب هم ببیند چرا که دارای ارزش فرهنگی است و باید حفظ شود.
به گزارش خبرنگار ما منهول یک نوع از اتصالات است که برای متصل کردن چند شبکه و خط راه رو به هم مورد استفاده قرار میگیرد. به عنوان مثال در سیستم فاضلاب برای آنکه چندین خط لوله فاضلاب را به یکدیگر متصل کنند و به یک مسیر هدایت نمایند از منهول استفاده میشود و یا در سیستمهای مخابراتی برای دسترسی به مسیرهای کابلها در زیر زمین استفاده میشود
منهول در واقع برای دسترسی آسان انسان به داخل کانال است و در آنها را با درپوش می پوشانند. منهولها را از جنس بتن، آجر , پلی اتیلن , پلاستیک و مواد کامپوزیتی میسازند که بنا به کاربری متفاوت خواهد بود و همچنین درپوش های آنها نیز از جنس پلی اتیلن , فولاد , چدن و کامپوزیت است.
منهول چاه مزایا بسیار زیادی دارد که ازجمله آن دسترسی آسان به کانال های فاضلاب و لایروبی کانال های فاضلاب می باشد.
گفتنی است ارگ کریم خانی ، کاخ کریم خان زند و قلعه دفاعی و نظامی شهر بوده است. این کاخ درسال هزار و 180هجری قمری به فرمان کریم خان ساخته شد و در ساخت آن از ماهرترین سنگتراشان، معماران و هنرمندان بهره گرفته شد. برای ساخت کاخ از بهترین نوع مصالح ساختمانی از شهرها و کشورهای گوناگون خریداری و در اختیار کارگران قرارداده شد.
این بازمانده تاریخی درسال 1351به شماره 918 درفهرست میراث ملی به ثبت رسیده است و هماکنون یکی از جاذبههای اصلی گردشگری شیراز است.
46
